Azaroaren 30.an
San Andres Apostolua

        1. S. Andres Apostolua, S. Pedroren anaia zarrena, izan ze lenbiziko ezaundu ta tratatu zuena Jesu Kristo, Jangoiko-gizona. S. Juan Bautistareki zegolaik Diszipulo bekala, aditu zue bere maestru sandua, erraten Jesu Kristos, ona Jangoikoaren axuria, kentzentuena munduko bekatuak: eta bereala bere lagun bateki joan ze Jaun dibinoaren atzetik: eta Jaun onak ikusirik erran ziote amoltsu, zer billatzen duzie? Zer nauzie? Aiek, Jauna, berori, non bizi da? Erran zue, Atozte ta ikusazie. Joan zire berareki, egon zire egun batez, ta gozatu zute beraren konbersazio soberano dibino gura. Andik atrarik opatu zue Pedro bere anaia Simon deitzen zena orduan, eta bozkariundes beterik erran zio, adi zazu, opatu dugu Mesias ta Kristo deitzen dena, Profetaek anunziatu zutena etorriko zela. Eta eraman zue Jesusengana. Jaun onak beiraturik erran zio, zu zara Simon Joanen semea: zu deituko zara Pedro. Berze egun batez zeudelaik bi anaiak botatzen sareak arranzurako, pasatzen ze urbil Jesus ona, ta erran ziote biei, Atozte ene atzetik, eginen zaiztet arimen arranzari. Eta aiek istantean, sareak utzirik, segitu zute. Gero jendeketa andi bat joan zelaik Jesus onaren atzetik oian bateraño, erranik Jaun dibinoak progatzeko, nondik izanen dugu ogi ebei jatera emateko? eta S. Juanek dio senzillki, bazekiela berak zer in bear zuen. S. Andresek erran zue, bada emen mutiko bat dituena borz ogi ta bi arrai: baña zer da ori anberzeendako? Jarrarazirik guziak belar-gañean borz milla bekala, ta aserik nai adiña, goratu zute sobratuetaik amabi esporta. Gero Jentil batzuk joanik Jaun dibinoaren billa, S. Felipek abisatu zue S. Andres, eta biek Jaun dibinoa.

        2. Gañarakoa bear da atra Autore sanduetaik Eskritura sagratues geros, nola errebestiturik Espiritu sanduas, Jangoikoaren amores, sus, argis, ta korajes, emateko infernuaren, munduaren, ta aragiaren kontra, ta asentatzeko Kristoren erreinua munduan, joan ziren Apostoluak nor bere alde pregonatzera ebanjelioa. S. Andresi sortatu omen zekio Eszitia: Predikatu omen zue ez solamente Eszitian, baita ere Sogdiano, ta Sakaetan, Etiopian, Trazian, Kapadozian, Galazian, Bitinian; ta norktaki noraño? Akonpañatu ta konfirmatu zuela bere predikazioa milagroeki, ezta dudarik. Abdias Babiloniakoak kontatzentu anitz: bizpirur berextentut, baitire erakusteko guri. Zar zartu bat gaixtakerian, ala nola animale usteltzen direnak bere ongarrian, computruerunt jumenta in stercore suo, etorri zekio erremedio billa bere gaitz zar, edo azazkar espiritualaren, salbatzeko arima, al baleike. S. Andres paratu ze orazioan, ta barutu ze borz egunes miserable garrengatik. Errespondatu zekio zerutik, aditua zela bere orazioa, baña Jangoikoak nai zuela, ezi ala nola sandua barutu zen zarragatik, bera ere baru zeiela, ta afliji penitenzias beregatik, nai bazue izan salbo. Sanduak manatu zio barutzeko, ta Kristio guziei, iteko orazio arren alde logratzeko miserikordia. Logratu ze maneraz, ezi ura itzuli ze berze gizon bat bekala, emanik zuen guzia limosnatan, mantenitus ogi ta ur solles sei ilabetez, ondorean iltze, eta sanduari errebelatu zekio atra zela salbo.

        3. Berze exenplu bat kontatzen du, nola mutil gaste on bat bere Ama proprioak tentatzen, ta inzitatzen zuen egitera maldade andi bat berareki erran eztaikena, eta meatxatzen ziola akusatuko zuela kulpadun bekala, ezpazue konsentitzen. Konsultatu zue mutil honestoak Apostoluareki, ta nola zegon determinaturik ez atratzera itzik bere fabore, ez agertzeagatik bere Amaren kulpa, ta deshonrea: naiago zuela edozein traba pasatu, ezi bere Ama deshonratu: eta ala eskatzen zio Apostoluai, logra zezan Jangoikoaganik mogi zezon biotza Juezari, etzezan tormentarazi ta ilarazi bera, etzuelaik kulparik. Ama infameak akusatu zue testimonio falsus semea: onek etzue itzik atra Amaren kontra bere faboretan: Apostoluak faboratzen zue: baña Juezak sinestatus emakumeari, sentenziatu zue enkubatzeko semea, ta paratzeko preso Apostolua. Karzelean Apostolua jarri ze orazioan: bereala asi ze lurra ikaratzen, zerua ortotsketan ausnarri tiratzen: Jueza erori ze bere katedratik; jende guzia lotsarriturik lurrean auspeska: eta Ama gura gelditu ze ilozturik ta karturik berartan: ezaundu ze mutilaren ona ta kulpa gabea, ta sanduaren orazioaren indarra, baitare Jangoikoaren justizia, zeñek uzten badu ere aldartez gaixtoa goratzera, ta ona penatzera, gero ere eztu uzten gaizkia kastigorik gabe, ta ez ona premiorik gabe goiz edo berant. Kontatzeneredu nola ziren Mazedonian bi kaballero anaiak, batak zituela bi seme, berzeak bi alaba, ta nai zuztela ezkondu bi gaiek bi gebeki: eta zeudelaik ia zelebratzeko bodak, izan zutela zerutik abisu ez egiteko alakorik, itzuli arteo S. Andres. Itzuli ze irur egunen buruko: errezibitu zute gozo andiareki, ta beiratu zute aurpegia istargitzen ziola iruzkia bekala. Erreberenzia guziareki erran ziote agitu zen guzia bodaen gain: etxiden zutela etorri arteo bera. Sanduak erran ziote etzela konbeni alako bodarik alde ain urbiletan, Jangoikoaren permisios agi zeizkela eskarmentuak, ta fruiturik ez: egin zezatela penitenzia artu zuten intenzioas. Berak etzuela erreprehenditzen matrimonioa, baizik artan iten diren itsuskeriak.

        4. Gatozin ia sandu gonen martiriora, izan baize txoil preziosoa Jangoikoaren ta on guzien begietan. Akaian Patras deitzen den ziudadean argiturik iruzkiaren gisara anitz arima, ango Prokonsul edo Juez Ejeas deituak, Kristio in zirenak nai zitue mañaz eta indarrez, onez eta gaitzez itzularazi adoratzera Jangoiko falsuak Demonio egiaskoak. Joan zekio S. Andres, eta erran zio animoso, baña atento, arrazio litzake, Jauna, berorrek gizonen juez deitzen denak ezaun lezan bere ta guzien juez dena Jesu Kristo zeruetan dagona, ta andik etorriko dena ilen ta bizien juzgatzera, ta estima dezan Jangoiko bekala, eta utzi bere Jangoiko bano goiek, ezpaitire baizik Demonioak gure kontrarioak. Ejeasek erran zio, zara zu Andres desegitentuzuna gure Jangoikoen tenploak, ta paratu nauzuna Kristoren superstizione gura enperadoreek debekatu dutena inperioan? Ori beroi naiz ni erakusten dutena zerurako bidea, ta Jangoiko andiaren karidadea, nai izatean erreskatatu gu Demonioen eskupetik, ta salbatu betiroko glorian zeruan: ortako jautsi baize, eta in baize gizon, eta gizonengatik pagatu eriotzeareki guruzean. Orgatik sinestea, onestea, ta zerbitzatzea Jaun gau baita obligazio ta probetxu guzia; kontra berriz engañu, ta dañu guzia honratzea idoloetan Demomoak gure kontra beti direnak, berak galdurik gu ere galdu nai gaitutenak. Ejeasek erran zio, zoaz kontatzera on guzioi sinestatu nautenei; eta zuk niri sinesta, ezi Judioek paratu zuten bekala zure Kristo guruzean, zu ere paratuko zaitutela nik, ezpaituzu adoratzen gure Jangoikoak. Errespondatu zio S. Andresek, nik Jangoiko guzis poderosoari egunoro ofratzen diot sakrifizio, ez idien aragi, ta auntzen odola, baizik axuri dibinoa garbia mantxa gabekoa, zein jan ondoan ere Kristioek, beti gelditzen da oso ta bizi, len bekala. Ejeas asarraturik itz ebeki goratu ze, ta manatu zue sartzeko karzelean S. Andres. Jendea asi ze inkietatzen, eta nai zute eman Juezaren kontra, ta libratu S. Andres: baña sanduak otoi ta otoi geldiarazi zitue, imita zezatela Jesu Kristoren azienzia ta mansotasuna: gaitz guti zezakela egin juezak, bai anitz on Jangoikoak arren medios. Etzezotela berai estorbatu martirioa biotz guzias deseatzen zuena Jesu Kristoren amoreagatik, trabajuak eztirela iraupetsu, premioa bai eterno inmenso infinito.

        5. Berze egunean, presentarazirik Andres erran zio Juezak, uste dut itzuli bide zarela zeure baitan leneko erokeriatik, gozatzeko bizitzaren ona ta gustoa, eta ez sentitzeko eriotzearen triste samiña, zein progaraziko dizut nik, baldin oraño barin badaukazu Kristo Jangoitako. Errespondatu zio garboso, eztuenak sinesten Kristobaitan, ez dezake izan gusto onik, ta ez bizitzarik, nola predikatu baitut beti Probinzia gontan. Orgatik berorrengatik, dio Juezak, manatzen dizut ofratzeko Sakrifizio gure Jangoikoei, desengañatzeko engañatutuzun jendeak, uz dezaten zure doktrinaren banidadea, ta itzuli daitzen ezauntzera beren antiguasko Jangoikoak: ezi dakusatena da ziudade guzietan zure kasos daudela tenploak uts honrarik gabe: eta bada zuk engañatutuzu, arrazio da desengañadezkizun zuk: ezpaduzu on egiten, bazaudezke etsiturik pasatukotuzula tormentu erruak, ta azkenean eriotzea guruze batean. Ontara erran zue sanduak, suturik ia zeloaren suas, o erioaren humea ta zur karra, infernuko sutillete izan bear dena, adi benaza: orai arteo mintzatu diot amoltsuki, ustez juiziosko gizona bekala protxatuko zen, utzis bere Jangoiko bano ta Demonio egiasko goien adorazioa: baña bada orren biotza ia dago arri biurturik gogor, erraten diot ezdezala pensa errendiarazi ni meatxus ta lotsamentus: egin bez nai duen adiña, ezi emen nauka; eta zenbatenaz iago tormentu ematen didan orrek, iago premio emanen dida Jesu Kristok niri, ta iago pena berorri infernuan prestaturik daukan gartan orrendako. Asarraturik oneki arras Ejeasek azotarazi zue gorputz guzian zazpi berdugoen eskus ain erru, ta ainberze, aldatus bata berzearen atzetik, ezi ara Lui guziak zatiturik odola zerio barrataka alde guzietaik; eta azkenean on guzioi aski etzelaik, egiteko mellarik sanduaren arimo konstantean, manatu zue paratzeko guruzean gora, ez itzees josirik, baizik loturik sokaeki iago iraun zezan martirioak. Ortako zeramatelaik kanpo agerrira, jendea zego oius, zer egin du gizon justo gonek, ta Jangoikoaren onetsiak? Zergatik guruzifikatzen dute? Sandua zego berriz eskatzen, etzezotela estorbatu onkasun andi gura Jangoikoagatik otoi otoi!

        6. Eta urrundanik ikusi zuelaik gurutzea, non il beartzen, alegranzias beterik biotza, asi ze klamatzen, agur o gurutze preziosoa, ene Jaun Jesu Kristoren gorputzareki izan zinana konsagratua, ta beraren mienbro sandues adornatua, nola margarita preziosoes: lenago lotsatzen zinduza gizonak, baña gerostik onat alegratzen gaituzu. Ni eldu naiz seguro ta gozoso zuregana; zuk ere kontent errezibi nazazu ni nola Diszipulo Jesu Kristoren zure besotan iltzenaren. O gurutze ona, aspaldirik deseatu zaitut, ta gana onareki billatu zaitut, eta noizerebait aurkitu zaitut; errezibi nazazu zeure besoetan ni, ta atra nazazu gizonen ertetik, ta itzuli nazazu neure Maestruari, errezibi nazan zure medios erredimitu ninduenak zure medios. O gurutze ona, zuk atra nazazu salbo mundugontaik. Zer itzak ebek! Zer biotza! Zer antsiak ebek! ez beldurrez, bai deseos il naiez. Non ikasi zue teologia gau? Urkabea ikusteas urkatu bear direnak kongojatzen dire. Oraiko urkabearen lekuan ze orduan guruzea. Ikusten du goraturik beretako S. Andres jenerosoak: ezta asustatzen, ez ikaratzen, ez turbatzen: baizik nola balitz goatze beraz bat deskansatzeko, ala desahogatzen da biotz noble gura Jesus guruzifikatuaren amorez. Barneko suak atratzentu sugarrak agotik, dio S. Bernardok. Nolako gozotasuna senti bide zue, ikustean gurutzea, bada dultzatu zio erioaren samintasuna? S. Andres ze, dio, gu bekala gizon aragiskoa sentikorra, baña alako egarria gurutzearen, alako gozo gozoa zue iltzeas gurutzean, ezi zoraturik bekala erraten zitue itz gaiek ain amorosoak. Beraren mia etze aragiskoa, bai sua botatzen zituena sug        arrak; eta barin baze mia, ze susko mia, ta bere itzak zire brasak itxekiak Kristok arren barrenean itxeki zuen suareki: baña ezta arritzeko, Jaunak Lorenzori suabe in zionak sua, in zezon suabe Andresi gurutzea. Guziau dio S. Bernardok.

        7. Guruzera ellegaturik, bere tresenak bere eskus kendu Apostoluak, ta eman zitiote berdugoei: aiek goratu zute bera ta lotu zute guruzean, manatu bekala. Zeude an inguruan ogei bat milla persona lamentatzen alako injustizias, ta enkomendatzen sanduari estimatus, honratus, beneratus sandu bekala. Eta sandu jeneroso gloriosoa bere guruze gartaik nola pulpito berri batetik, Kristo bere Maestruaren gisara, zegokiote predikatzen pazienzia, ta karidadea Jangoikoaren ta proximoengana. Bi egunes egon ze bizirik bere gurutzean ematen testimonio Jesu Kristoren gureganako amoreas ez itzes solamente, baitaere eriotze moduas, ta santidade guziaren exenpluas. Jendea zego klamatzen etzela il bear alako gizona, ain Jangoikoaren maitea ta maitazalea, kulpa gabea, sandua, mansoa, piadosoa, erakusten zuena on guzia. Aditurik Juezak jendearen sentimentura ta klamoreak, nai izan zue jautsi Apostolua gurutzetik: eta berak joanik manatu ziote ministroei, laza zezatela ta kendu gurutzetik: baña sandu berak etzue nai kentzezaten andik il gabe. O gauza admiragarria! O Jesusen ganako amore fiña! O gurutzearen esposo amantea! Ministroak asi zire igaten kentzeko: baña ezin ellega sanduaren lepora: edatzen zuzte besoak lazatzeko sokak, baña gogortzen zekizkiote besoak ta eskuak tieso ezin mogitus: zeren Apostolu sanduak klamatzen zuen zerura, O nere Jaun Jesu Kristo, ez permiti, kendu nazan ni emendik juez gaixto gonek, zeren ezaundu baitut ta probatu orren gurutzearen ona ta birtute dibinoa. Berori da ene Jangoikoa, ene Maestru ona, ta ene on guzia, zein ezaundu baitut, zein maitatu, konfesatu, ta predikatu baitut: zeiñena bainaiz nai zen guzia, zein sollik deseatzen baitut: adi benaza, otoi: ordu da eraman nazan beregana: errezibi bez ene espiritu gau bere eskuetan. Itzebetara jautsi ze zerutik argitasun eder admirable bat inguratu zuena sanduaren gorputz guzia altxatus aien begietarako, ezpaizezakete ikusi ta ez beiratu ere itsuturik argiaren geiegis, ta ala iraundu zue ordu erdi bat bekala, ta argi garreki bateo despeitu ze espiritu zori oneko gura Kristoren 72 urtean, Neronen denboran.

        8. Apostolu sanduaren gorputza kuidatu zue kentzeas, ta unjiturik aroma preziosoeki depositatzeas leku honratu batean Maximila señora noble batek: Jakin zue Ejeas Juezak, baña etze atrebitu kastigatzera, beiratus andrearen nobletasun, ta podorea, baitare jendearen pena ilagatik sandua: baña zegolaik tratatzen bialtzeas enperadoreai kontu, ta akusazio Maximilaren kontra tribunalean, arrapatu zue Demonioak, jabetu ze artas, maltratatu ta akabarazi zue an marroas, iskiritus, lamentus, manera gaixtoan: eta ikusirik arren eriotze desbenturatua, Jangoikoaren kastigo klaroa, konbertitu zire anitz federa. Gorputz sandua pasatu zute andik gero Konstantinoplara, geroago berriz Amalfi deitzen den ziudadera Napolesko erreinuan, non baitago estimaturik benerazio andian arrazio andiareki: eta bere obia edo urnatik jariten omen da kontino likore prezioso atxon miragarri oneko bat, zeñeki sendatzen diren asko heritasun, eta gaitz Apostolu andi gonen merejimentuz. Beraren beso bat lograturik erregalos ta mertxedez enperadoreaganik S. Gregorio andiak eraman zue Romara, non S. Andresi konsagratu zuen tenploan guardatzen omen da egungo egunean ere: burua berriz bere Anaia S. Pedroren tenploan, zein eraman zen Romara, zelarik Aita sandu Pio II.a, zein atra zen errezibitzera Romatik bi millatan apart Pontifize sumoa, ta lurrean auspeskaturik adoratu zue deboziosko negarra zeriola begietaik, ta laudatu orazio eleganteareki. Milagro anitz andi klaroak egintu Jangoikoak, adiarazteko zein adiskide andia duen S. Andres, S. Pedroren anaia bekala, arren gisarakoa, jenerosoa, animosoa, Jaunaren amante ferborosoa, ta señaletako ardaike irurak iltzea guruzean ain txusto, Jesus josirik itzeeki burus gora, S. Pedro ere itzeeki burus bera, ta S. Andres loturik sokaeki &.

        Izotzillaren 23.an San Raimundo Peñafort. p. 34.