Otxallaren 10.an
San Gillermo Duke Akitaniakoa

        1. S. Gillermo Duke Akitaniakoa, ta Konde Piktabiakoa, gizon abrats poderosoa, lenik bekatari famatua, gero sandu gloriosoa (diote ebetan beneratzen den S. Feliziaren anaia izan zela: baña emengo famas landara ezta nion libruetan aurkitzen memoriarik sanda gontas, zein baitiote anaiaganik iges etorririk Amukaña anaia gorrek erdetxirik bere eskus il zuela. Eztakit on zierto; ortas dena dela) Gillermo gau izan ze gizon temenarioa, suberbo azkar kondizio: gaixtotakoa. Jigante iduri bat gora, garaitzen zituena indarres guziak, ta zorzi robustoek adiña jateko bear zuena. Arma, pelea, ta emankara afizionatua, koleran su bat, ta gogor kruel piedade gabea, nola peñaskoa balitz, ta altzairuskoa. Orren gañetik ederritsusi gabeko deshonesto eskandalosoa, edeki ziona bere anaiari andrea bortxaz: eta nior ezin atrebi erratera itzik. Bizi ze Klarabalen S. Bernardo penaturik eskandalo eman zituenengatik erreinu guzian Jaun alakoak: onengatik Jangoikoai iten zio orazio, nai lioke mintzatu berari, baña etzekie non, noiz, eta nola. Denborareki ellegatu ze okasio ona. Iltze Aita Sandu Honorio II.a; arren lekuan elejitu zute Inozenzio II.a: onen kontra goratu zute zenbaitek Pedro Leon, edo Pierleon aundinaia, deitu zena Anakleto. Batzuek ta geienek segitzen zute lenbizikoa Papa egiaskoa bekala: berze batzuek bigarrena Antipapa. Egiaren txuritzeko egin zire konzilioak eta konsultak anitz lekutan, Franzian ere bai, non S. Bernardoren konsejus ta deklarazios admititu zute Aita sandutako Inozenzio guziek, solamente ez Gillermo Dukeak bere gisako obispo bateki. Orgatik persegitu ta bota zitue bere lekuetaik berze obispo segitzen zutenak Inozenzio. Onen kasos bear izan zue sandu gloriosoak atra bere konbentutik, ta joan Dukeagana: zenbat erran zion otoies eta meatxus, ones eta gaitzes, ezin logratu zue deus nai zuenik: eta ala erretiratu ze bere konbentura triste deskonsolaturik. Baña geroxago Aita Sanduak biali zue bere Legado Gaufrido, erremediatzeko gaizki eginak. Laguntako artu zue S. Bernardo. Berriro mintzatu zio sanduak bere espiritu ta mintzaera dibinoareki: logratu zue ezaun zezan Aita Sandu Inozenzio: baña itzultzea obispo desterratu zituenak, on ez. Sandua etsiturik arrenas, baliatu ze Jesu Kristoren piedadeas ta potestadeas: sartu ze tenploan, paratu ze meza erraten, pelean Jaunareki otoiez eta negarrez: komunione-alzinean arturik sakramentua patenaren gañean, atra ze eliza-atarira, non baizego Dukea etzeikena sar elizan exkomekaturik egonez; mintzatu zio an sebero; orai arteo predikatu diogu Jesu Kristoren ministroek, eta eztigu kasorik egin: Orai eldu da emen bere Majestadea bera betiroko sentenzia eman bear diona: ikusagun despreziatuko duen. Itzebetara Jaunaren birtutez erori ze lurrean Dukea lotsarriturik abuña zeriola ezpañetaik, ta ezin atra itzik: eta bateo heriturik biotza, ta argiturik ezaumentua asi ze itzultzen akordura, ta Jangoikoagana, eskatzeko miserikordia. S. Bernardo itzulirik bere zokora, Gillermo erresolbitu ze egitera penitenzia, ta aldatzera bizimodua. Ortako nai zue billatu gizon sanduren bat komunikatzeko zer ta nola in bear zuen. Inklinatzen ze artzera S. Bernardo Maestrutako: baña alde bat, zeren urrun bizi zen, berze alde zeren iduri zekion sobra ofenditu zuela, joan ze sanduaren opinionean zegon monje eremuan bizi zen batengana. Au nola baize senzill ta ez usatua, ikusteareki bere etxolara eldu zela Dukea gizatzar gura, turditu ze, ustez eldu zen gaitzez: asi zekio akar egiten, zela Tirano bat kruela: ia zertara eldu zen arrengana; izan zezala Jangoikoai beldur, ta in zezala penitenzia. Ortako eldu naiz, erran zio Dukeak humil humila, konseja nazazun. Baña ura etze nai enkargatu erakusteas: baña biali zue aratago bizi zen zar batengana. Joan ze ixil ta humil, nola baizego ia Jangoikoas heriturik. Bitarteo zar garrek izan zue errebelazio, nola eldu zekion Dukea. Errezibitu zue amoltsuki, eta aditurik nola nai zuen egin penitenzia, animatu zue zar sanduak ederki, ta erran zio, zoeiela bere palaziora, ta egin zezala al guzia limosna, ta niori ez erran intenzio artu zuena, baizik guardatu sekreto, ta itzuli zeiela beragana alako egunean iganik zaldirik obenean. Itzuli ze Dukea etxerat, erran bekala: bitarteo monjeak deiturik arotz edo zerrajari bat inarazi zio loriga edo peto bat burriñaskoa bere lotzaki burriñaskoeki, ta zetorrela egun artako etxola gartara.

        2. Ellegaturik eguna, Dukea iganik zaldian ongi prestaturik, nola balidoei gerrara, ellegatu ze monjearen zeldan: aurkitu zue an bere monjea, ta arotz gura instrumentu gaieki. Diosalea eginik elkarri, Monjeak Jangoikoaren espirituas errebestiturik erran zio tieso, nola egin zuen sobra maldade, nola mereji zituen infernuko pena eternoak, nola Jangoiko onak esperatu zion bere piedadez, eman zezon satisfakzio in zition agrabioes bere ariora: zeren ezi, Jauna, erran zio, anitz engañatzen dire ustez edozein penitenziareki purgatzen diren bekatu enormeak, eta oroat sazerdoteak ere ustentuztenak joatera infernura engañu gorreki. Berorrek maite badu bere burua, ar bez ene konsejua; obe du pagatu mundu gontan, ezi an gero eternidadean. Barua da on, domatzeko gorputza: orazioa, sendatzeko arima, palakatus Jangoikoa: limosna berriz guzietako da. Eman bez duen guzia pobreei: para bez burrinasko xupon gau, ta oin urtuxian bidoeie Aita Sanduagana konfesatus beraren oñetan bere gaizki egina ongi penaturik, eman dezon absoluzionea, ta ken dadien eskandalo emana munduari. Orazio in bear duenas beti Jangoikoai eztiot deus, ezi berak, ta bere bearrak erakutsiko dio.

        3. Ageri ze Jangoikoa mintzo zela arren agos, ezi ala aditu ta obeditu zue, nola Jangoikoak berak manatu balio agerrian, edo Aingiruren batek beraren ordes. Bereala edeki zitue bere tresena zirikusko arrullo gaiek, eta paratu zue larruaren gañetik peto gura lagundus Monjeak ta arotzak, ta seguratus amar kateeki ain fuerte, ezi sekulan etzeiken lazatu: buruan morrion edo txapela bat burriñaskoa. Gisaontan armaturik penitente gisa, graziak Monjeari emanik, ta eskaturik bedeizioa, itzuli ze etxera, eman zue limosnas al zuken guzia, ta disponiturik gañarakoas, joan ze ones Aita Sanduagana, zein diote zela orduan Eujenio III.a S. Bernardoren Diszipulo izana. Presentatu zekio ala penitente humil negarti, ta bota zekio oñetan ponderatus bere gaizki eginak, eskatus Earkazezkion, bada ain piadoso zela Jesu Kristo, zeñen Bikario zen bera. Lotsatu ze Aita Sandua ikusirik gizatzar gura ain temenarioa bere oñetan: galdeginik nor zen, ta aiturik zela Gillermo Duke Akitaniakoa, iago lotsatu ze, ta erran zio, ezpada diona, ta etorri bada ene engañatzera, begira eztakion erori Jangoikoaren maldizioa: baña barin bada diona, nola iduriarazten da penitente, izanik ain gaixtofikatua. Badakit dela Jangoikoa guzis poderoso, ta otsoak dezazkela itzuli axuri, baña eztakit egin duen orreki alakorik oraño, ezpadut ikusten berze progurik. Aparta eneganik, ezi nik eztakit nor den, ta ez zer egin. Etze turbatu Gillermo itz ebeki, baizik iago humillaturik erran zue, badakit ene bekatuek mereji dutela on ta iago Pena, eta orgatik etorri naiz eman naiez satisfakzio, mana dezadan edozein penitenzia, ta eman bere bedeizioa, ezperen, eskatuko dio Jangoikoak kontu arima gontas, nola ardi galduas. Beraxtu ze Aita Sandua, ta urrikariturik ia biali zue Jerusalengo Patriarkagana, bere partez onek in zezon bear zen guzia.

        4. Oneki Gillermo konsolaturik, ta Aita Sanduari oña apaturik, joan ze Jerusalena. Patriarka gizon sandu izanas landara ze Dukearen nirabe izanaren semea, ta orgatik ere Jangoikoas geros errezibitu zue agitz ongi, absolbitu, ta animatu zue ederki; ta nai zue iduki bere etxean, baña etzue nai ia erregalorik Duke izanak len, ta orai penitente zenak. Inarazi ze an urbil etxola-iduri bat, non ertxirik egon omen ze bedratzi urtes penitenzia erruan, bere alimentu ogi beltz, ta ur sollik bein egunean; bestimenta peto gura ta silizioa: goatzea lurra; bururdikoa arri bat: gabetea tellatua. Gau asko pasatzen zitue orazioan negarrez golpatus bularrak; ta ia etzue iduri lenekoa deustan ere, baizik gizon bat berze mundukoa. Ia Jangoiko onak erregalatzen zue, ta bialtzen zitio Aingiruak bisitatzera ta konsolatzera. Oh! zein egia den, maite badugu, maite gaituela! Zegolaik ala atzendurik mundu guzias, etzeude artas atzendurik bere izanak. Billaturik alde guzietaik gero ere aurkitu zute Jerusalenen etxola gartan. Admiraturik ta lastimaturik in zitioten otoiak, dilijenziak, eta mañak, itzularazteko bere palaziora, nork explika? Baña sorkin ze sandua ia, ez aditzeko munduko itzik. Libratzeagatik tentazio goietaik atra ze Jerusalendik sekretoan: baña Jangoikoak adiarazteko on guzia datorrela Jangoikoaganik, permititu zue apegatzea biotzean bereen erranak sobraxko ere, ta deskuidatzea tentazio gartan. Ellegaturik Italiara peregrinazioan aurkitu zue Luka deitzen den lekukoak gerran zeudela inguratzen kontrarioen fuerte bat ezin arrapatus. Bera nola baize soldado guapo izana, ta orduan ia epeldua bizimodu penitentean, asi ze erraten, kapitan gaiek etzekitela zer ai ziren; arren eskuan balego, laster jabeleikela fuerte gartas. Gobernariek eskatu ziote enkarga zeiela: ofrezitu zue baietz, ta asi ze prestatzen. Bereala gelditu ze itsuturik bi begietaik, ikusi zezan arimaren begis. Ikusi ta ezaundu zue bere uts egina, eskatu zue miserikordia eginez propositoak berriro: eta Jaun onak itzuli zio bista galdua. Gobernariei erran ziote bera zela gizon pobre bat, etzegokiola gerrako gauzarik, baizik penitenzia egitea.

        5. Despeiturik andik bazoeie berriz Jerusalem alderat itsasos: preso in zute Moroek: eta errejistraturik pensatu zute bide zela Kristio penitenteren bat: nai izan ziote kendu peto burriñasko gura; ezin zukete, ain ertxiturik egones, ta ala utzi zute. Sarturik bere lengo etxolan berriz bereek joanik porfiatu ziote nola len itzultzeien etxera. Baña eskarmentaturik ia eskapatu ze eremu soil batera, non egon zen denbora zati bat orazioan ta penitenzian. Andik etorri ze Españara bisitatzera Santiago bere elizan. Emendik Italiara, non zenbait laguneki hospitale bat egin ta bizitu ze artan. Baña aiek etzezakete soporta sanduaren bizimodu penitentea, ta eznai imitatu, ta maltratatzen zute: Berze leku batera joanik, ta askok billaturik, ustez beraren konpañian bizitzea aski zen sandutzeko imitatu gabe, oroat persegitzen zute: baña ez solamente gizonek, baita Demonioek ere Jangoikoaren permisios, ta ala bein arrastatu zute, golpatu, ta erdiilik utzi zute: baña orgatik errezibitu zue fabore andi bat zerutik: ezi arrazio da kostatzea anitz fabore andiak. Agertu zekizkio irur donzella eder ederrak, eta ederrena bat, baize Maria Santisima, mintzatu zekio amorosa konsolatus ta animatus: berze biek su egin, ta berotu ta unjitu zute zerutik ekarrikako ungendueki, ta gelditu ze sano ta alegre guzis. Azkenik Jangoikoaren errebelazios erretiratu ze bi ezkonduen etxe batean, non tratatu zuten ongi. Egun batez akaiturik nai zuelaik artu zerbait sustentu, ez iltzekos, ta etziokelarik eman etxokandreak egonagatik bera ere heri andi, sanduak in zue orazio, ta Jangoikoak sendatu zue ura istante, ta arrek eman zio sustentu bear zuena orduan, ta bere egun guzietan. Baña milagroaren kasos beldurrak tenta zezan banagloriak, joan ze berze leku batera, non etzezaten ezaundu. Emen bizitu ze falta zekiona; azkenean errezibiturik sakramentuak iltze Jangoikoaren besotan. Gorputza ilik bete ze argi ederres &. Ann. 1166. Baron. 1156.