Izotzillaren 30.an
Santa Martina Birjin ta Martir

        1. Alexandro Enperadorearen denboran bizitu ze S. Martina Romana jendaki anditakoa, agitz aberats ta liberala sokorritzeko pobreak. Enperadoreak manatu zitue zenbait kaballero joateko kristioen billa, zetozin ofratzera sakrifizio. Aurkitu zute sanda gau erretiraturik orazioan, ta eraman zute Enperadoreagana. Ikusi zueneko arrek ain ederra, artu zio amore, ta erran zio, o donzella, jendaki anditakoa, nere intenzioa da egitea zu ene esposa, erreina, ta Enperadora: baña lenik Apolori ofratu bear diozu sakrifizio. Errespondatu zio S. Martinak, Jauna, ni ofratu naiz sakrifiziotan Jangoiko akar biziari, zeñek baitu plazer arimaren ta gorputzaren garbitasunas, eta berari enkomendatzen naiz egunoro. Enperadoreak manatu ziote Apoloren sazerdoteei, prebenitzeko sakrifizio, ta eramanazteko arara sanda: zein ellegaturik zeñatu, begiak zerura goratu, ta orazio eginik, ikaratu ze lurra, erori ze Apoloren estatua, ta putxikatu ze guzia. Sandak Enperadoreai orduan, Jauna, bidoeie, lagun bezo bere Jangoikogarri, baitago erori ta deseginik. Agertu ze estatua gartan zegon Demonioa errautsean iraulka oius ziola, o Jangoiko andiaren zerbitzari Birjina Martina, zergatik botatzen nau neure etxetik, ta ikusiarazten du ene itsustasuna jende guziari? Anitz Espiritu gaixto zeude nere eskupean, ekarritzen zizkidatenak egunoro arimak, eta orrek joanarazitu infernuko sura. Erran, ta desaparezitu ze aireak barna. Enperadoreak manatu zue heritzeko sandaren aurpegia zaflones, ta begi-azalak burrinasko garfioes: eta on egitean klamatzen zute berdugoek, ai gutas, ezi gu gara tormentatuak, ez au. Sandak egin zue orazio aiengatik, baizire zortzi, konberti zeitzen: eta aditu ze boza bat ziona, nik barkatzen diotet ene sierba Martinaren atenzios; eta zu zaude konfiaturik, ezi nik lagunduko dizut. Zorzi berdugoak konbertiturik eskatu ziote sandari barkazio, ta Enperadoreai erran, Jauna, guk eztugu adoratuko ia orren idolorik, ezi S. Martinaren orazios ezaundu dugu Jesu Kristo Jangoiko ta gizon egiaskoa. Suturik Enperadoreak erran ziote, o eroak, engañatuak zarate guruzifikatuaren arte gaixtos. Aiek berriz, on dago engañaturik, ez gu. Manatu zue martirizatzeko aiek, eta sufritu zute martirioa Jesu Kristoren amorez.

        2. Berze egun batez manatu zue ekartzeko sanda: ikuskigun berriz, zio, arren sorginderiak. Larranziarazi zio gorputz guzia arma txorrotxes: eta Jangoikoak errebestitu zue argitasunes, eta llagaetaik zerio esne odolaren partes, eta atxon dibino bat gozoa. Azotarazi zue erruki; baña bera ez, berdugoak bai nekaporraturik zeude klamatzen atertzeko. Etzitue utzi nai arrek, alik eta erori ziren arteo lurrean akaiturik arras. Konfuso zego Enperadorea etxakin zer egin: Bere aide batek Limineo deitzen zenak konsejatu zio itzularaztea karzelera, eta an guzia untatzea urin irakiñes, orreki zikindu ta kenduko zela argitasun gura. Sartu ze sanda an alegre emanes eskerrak Jangoikoai: Bereala jautsi zire anitz Aingeru, ta sandareki kantatzen zuzte Jangoikoaren laudarioak miragarriro. Biramonean joan ze arara Limineo, eta ikusirik zeruko argitasun gura erori ze lotsarriturik, eta jaiki ondoan ikusi zue S. Martina jarririk katedra batean, ta inguruan asko persona txuris bestituak. Itzuli ze, kontatu zio Enperadoreai ikusi zuena; ta niork ez sinestatu nai egia zena: zeren ezi dirudi, Jangoikoak eta Enperadoreak artu zutela tema ta porfia, onek tormentatzeko, arrek honratzeko sanda. Ekarririk au manatu zue Enperadoreak ermateko adoratzera idolo bat Artxemida deitzen zen leku batean. Arara ellegatu zeneko, asi ze an zegon Demonioa klamatzen, ai nitas! Ezi sua dator ene atzetik laur aldeetaik. Eta sandak manatus zoeiela andik, asi ze ortots oñasturketan lotsagarriro, jautsirik suak zerutik erre zitue sazerdoteak, ta errautstu tenplo gura. Oraño ere itsuturik iras Enperadoreak manatu zue zatikatzeko gorputza ta bularrak burriñasko aztaparres, guzia sufritus sandak pazienzia admirableareki: Gero botatzeko baseizieri, ozka zatika ta jan zezaten. Atra zute leon bat temenarioa, berarias iduki zutena jan gabe irur egunes: ikusi zueneko sanda, joan zekio axuri bat bekala manso lamikatzen zitiola oñak. Sandak lauda Jangoikoaren ona ta poderosoa. Ikusirik on Enperadoreak manatu zue itzultzeko bere jaulara leona. Onek arrapatu zue,Limineo gura, ta antxe zatikatu ta jan zue. Ortas asarreago Enperadoreak manatu zue erretzeko sanda: egin zute su andi bat arrigarri, bota zute artan: baña derepente jautsi ze erauntsi andi bat aize erru bateki, onek barraturik sua erre zire an zeudenak inguruan: eta sanda libre mellarik gabe. Enperadoreak manatu zue sartzeko tenplo batean, ta uzteko an, ertxirik atariak. Egunoro kanpotik aditzen zire Aingeruen musikak eta kantuak. Gero idikirik atariak, ikusi zute sanda inguraturik erresplandorees, eta ango Jangoiko zeukaten gura eroririk, ta auts biurturik. Erran zio Enperadoreak, Non da ene Jangoikoa Zeo? Sandak errespondatu zio, Ene Jaun Jesu Kristok autxi ta auts biurtu du berze gaiek bekala. Ia etsiturik arrek manatu zue atratzeko kanpora, ta ebakitzeko burua. Jautsi ze boza bat zerutik ziona, Martina birjin ederra, peleatu duzu baliente bekala: or uda zatozin errezibitzera premioa ene glorian. Berdugoak aditzeareki erori zire lurrean ilak bekala. Ondorean joanik Aita Sandua, ta Eliza-gizon guziak, arturik gorputz sandua eraman zute ortzitzera gozo ta esta andiareki. Egun berean heriturik Enperadorea biotzeko miñ erruareqi asi ze ozkatzen ta zatikatzen bere aragiak, ziola oius, o Kristioen Jangoikoa, izan bez miserikordia nitas, ezi agitz naiz tormentatua; zeren persegitu duten orren izen sandua: nola nik in duten, ala iten da nereki. Lurra ikaratu ze, ta kristiatu zire egun gartan bi milla ta irur eun Infieletaik. Biz bedeikatua Jesus ona guzienganik. amen.

        Izotzillaren 31.an S. Pedro Nolasko pag. 278.