ARNOKETARIAK

        Denek badakigu Nafarroako arnoak ze arrakasta dien mugatik bertze aldeko herrietan, eta bere goxotasunak eta indarrak izari gainetik edaten delaik zonbat buru nahasten dituen, hurratsak xuxen egiteko nekhe aundiak emanik.

        Eta ezta bathere harritzeko, zeren eta hangoak mehetxoak direlakoz, eta gero... hiru edo lau aldiz kariogoak.

        Eta hala izanikan, yakhina, kontrabandari lothu dira yendiak, irabazpide haundiek hortarat lerraraziz, eta mendiez gaindi, eraman-ahala ari dira mugatik harat pasatzen. Nik dakitan herri bathian, eta bere izena ixildu nahi dutana, arras emanak dira sal-eroste hortarat.

        Luzaiderat ethortzen dira bere mandoekin, eta bakhotxa bi zahagi haundiekin arratsalde aphalian abiatzen dira mendiari goiti.

        Bidexka guzien zokho-mokoak axeriek bezain untsa ezagutzen dituzte, eta ilhunabarreko heltzen dira mendi gaineko mugarat.

        Han hemenka badabiltza bertze aldeko mugazainak kontrabadixten barrandan, bainan heietarik ihes egiteko arnoketariek ere badituzte kideko laguntzaileak toki egokienetan khukutuak. Handik ikhusten dituzte mugazainen hurratsak, ba eta arnoketarienak ere. Zerbait hirrisku hautemaiten balinbadute, hek dakiten hixtuekin yakin-arazten deztee mugazainak hurran dabiltzala, eta kuku diten; ala eskuinerat edo ezkerrerat har dezaten bidia, heien eskutan ez erortzeko.

        Ez dakigu nola, bainan bethire zahagiak heltzen dira mugatik haraindiko ostatuetarat, batzutan denen agerian, eta bertzetan etxe inguruetako alhor edo phentzeetako sasietan gordeak utzirik.

        Debru mihi gaixtoek diote mugazainek ez dituztela zazpi ahalak egiten arnoketarien bahitzeko, ba eta heiek ibiltzen diren bide bazterretan ere ardura kausitzen dutela hesol batetik dilindan xahako eder bat arno goxoz hantua... egarriaren itzaitzeko.

        Eta ze irabazi pollitak egiten dituzten. Arno litroa hogoira sos erosirik, han saltzen dute berrogoita hamarna, hangoa baino anitzez merkheago eta hobea.

        Ez da, beraz, balditzekorik, eskutaik nola harrapaka khentzen dazkoten eremen guziak. Saltzailea loriatua, eta eroslea arras kontent.

        Eta gero ikhustekoa da ostatutan arnoño horrek nola bozkariotzen dituen bihotzak, eta mihiak laxo-laxo, ze elhausturia eta kalakan dabiltzan.

        Ba eta etxeratekoan hurratsak sigi-sagaka, bidia zehiarka egin behar, buria freskatzen ez deno.

        Bainan biharamunian, zintzurra latza izanikan ere errain du bere baitan:

        — To, Mañex, barda soberaxko xurgatu nikan. Arno goxo horrek debriak ditik barnian, eta sekhula ez nindaitekek ase.

        Eta gure Mañex gaizoa igandian berriz yuain zauku ostatu xokorat musian bi pinta nornahiri yokatzeko...

        Bekhatuño hortaik kanpo arnoketari horiek biziki yende hunak dira. Eta ze gizon gothorrak eta azkarrak!

        Nik khausitzen ditut noizian behin mendiko bidietan eta solas aldiño bat ere egiten dut heiekin, eta gehienek hitzik ere ez dakite frantsesez! Hain dira eskualdun garbiak!

(La Voz de Navarra, 1936/1/17)