AIREZ AIRE...

(Baxenabarreko eskuaraz)

        —Nun haila, Petan?

        —To, Ustaritzetik heldu nuk, arthaldiain ikhusten izanikan. Aurthen alhapide heetan bazka ederrak dituk, eta ardietan ere ezautzen duk, mustra ederra die.

        Aireplan bathian ere ibilia nuk, Ellande, arranoak baino gohorago.

        —Ago ixilik, Pettan, hi tresna hortan ibilia hizala? Burutik yuana ote hiza?

        —Bayetz, gizona; bainan, debrien arima, hitzemaiten diat lehen eta azken aldikotz izan nizala. Ez nuk berriz menturatuko holako bulta xar bathen phasteak.

        —Eta, nola demuntre ausartatu hiz balentria horren iteko?

        —Badakik, Ellande, Ustaritzeko phenze zelhai eta nasal heetan egun hootan ibili direla aireplanak, han eraikirik beren atherbiak, yendeez ikhusarazteko tresna horietan ibiltzeak ez diela hirriskurik, eta hortarat yar diten heraberik gabe. Eta hogoi libera saritu eta pidaiaño bat iten ahal zukan hegaztinen eremutan...

        Anitz yende bazukan han ibili nahia, bainan, ni, atx! ez nindukan ez, fida, kaiola hartan sartzen, zer gertha ere...

        Ene lagunak trufatzen zitukan nitaz, irrika:

        —Ai urde pultrun tzarra, emaztiak baño izikorra hiza? Andere eta nexkatoek iten dutenaz hi izitzen? nun duk gizontasuna? Gizon galtzeen ordez zaiak behar hinuzke yauntzi. Ehiza ahalgetzen?

        Gero nexka frantximent batzuk erraiten zitean:

        —«Le pauvre campagnard, il a peur», halako irriño xuri gaitzikor bathekin...

        To, azkenian trufa hek ezin yasanez eta bihotza korropilatua sarthu nindukan tresna hartan, zeinatu ondoan, eta erraiten nielaik, Yinko hunak nahi diena gertha dailala.

        Debru mekanika hura hasten duk izigarriko burrunba gaitzian, dena inharrosten eta dardarikatzen, ene gorputza ikharan. Zelhai hartan lerratu ondoan hegaldatzen duk gero eta gohorago.

        Gain hartaik ikhusten nitikan etxiak ttitta xuri eta gorri idurikoak, eta yendiak kukusoen heinekoak...

        Eta bat-bathian eztikiat ze gerthatu zen, Aireplana xutitzen duk, eta buruz-behera inguru osoa eginik, holako bizpahiru itzuliphurdika iten ditik... Uhalekin ez banintz estekatia izan phentsemak, Ellande, norat yuain zen ene gorphutza!

        Nahasia, bihotza yauzika, zainak trenkatzeko phundian, erdi hila, izialdura garratzenian, Yinkoari otoitzka ari nindukan, ustez eta ene azken tenoria heldia zela!

        Gero ohartu nindukan urde gidari hura irri iten ari zela ene izialduraz, eta behar-bada nitaz trufatzeko in zitiela izigarriko itzulipurdi hek.

        Debrien arima! lurrean finkatu zelaik tarrapatan laxatu ninditikan uhalak eta yauzi in phentzeak, mustupilka eroririk.

        Ba eta gero hurratsak ezin xuxen in, dena ene burian inguruka, xoratia, erhotia bezala!

        Arras trenpe xarrian sartu nindukan ondoko ostatu bathian, eta... barnia hustu eta, tisana bero bat harturik etzaterat yuan nindukan.

        Holako bulta xarrik egundaino ene bizian ez nikan phastu. Bana hago trankil, Ellande, ez nie, ez, berriz hatzemain tresna madarikatu hartan estekatia, eremanikan ere...

        Ze, oono irri iten duka? Hail, hail, yasta zak airezko pidaiaño hori; yuain zaizkit irri iteko gutiziak.

        —Ehaila samur Pettan, bana gaitzitu gabe barkha nezak, erraiten badut hik kondatu ditukan gauzak irriz leher in gabe ez ditezkela aitzen ahal.

-Debru pitauna! Nahi nikek, to, ikhusi hire kalipu eta bihotza ene lekhian izan bahintz gain hartan, buruz-behiti eta hertziak zintzurrian!... Aphal litezkek, ba, zalhu hire harrokeriak.

(La Voz de Navarra, 1936/4/23)