DONIANEKO MERKHATIAN

        Doniane Garaziko merkhatu aiphatuak anitz yende bilharazten du astelehen guziz. Berrogoi kilometra inguruetako herri eta herrixka guzietarik badoa yendea multxoka, eta bideak emokatuak daude argi-urratzetik landa. Beribil, orga, karrosa zaldizko, huñez-ko, eta kabala mota guzietarik, denak Doniane alderat.

        Goizeko hamarretatik arratsaldeko azken tenoreaino bada haro eta harrabots Donianeko plaza eder eta nasai hartan. Ba, eta denak eskuaraz; elearrotzik ez da hitzik entzuten, saltzaile arrotz erdaldun, zonbaitez kanpo.

        Kabalak, laborari tresnak, bai eta sukhaldetakoak; oihalak, baratzekariak, bihiak, landareak. Hots, mozkin orotarik ausarki.

        Noizian behin aditzen da frantximent bat oihuka, Bordele edo Baionatik pua. «Allons, mesdames, approchez-vous; vingt sous la piece». Bertze batek: «Voilà, menageres, ce qu'il vous faut. Plus de punaises: garanti, dix sous la boite. Allez, profitez-en».

        — Ze debru dio horrek, Ellande?

        — Zimitza kalitzeko herrautsak saltzen ditik, Battitt.

        — Baia? To, mamutxa madarikatu horietarik agertzen zaizkiak ardura mihisian, eta futxo, ze hatza emaiten duten!

        Zu, mossiu, frantximant, hea, emanezazu bat.

        — Eta errak, Ellande, hau, nola ezartzen da?... Zimitza bakhotxari muthurrian emanik?

        — Gizona, zozoa hiza, edo? Aski duk hedatzea herrauts birbira bat ohearen zur xokoetan. Ez dituk gehiago agertuko...bi egunez bederen.

        Mahain baten gainean ikhusten ditugu yuareak, xilintxak eta uztaiak. Beste batean saltzen dira Larresoroko mizpirazko makhila aiphatuak. Aintziart-en lantegian eginak; Eskualherriko hoberenak, omen haundikoak.

        Haratxago kauter biarnes bat ari da kobrezko untzi eta bertza antolatzen. Urrunago hegaztinak lurrian hedatuak. Bada nun haUta. Ahate, oillo, oillasko, ollanda eta bertze.

        —Aphairu on bat egiteko gai ederrak eta nasaiak. Ez dea hala, Ellande?

        — Ba, uste diat.

        — Guazen aitzina. Alaintso! baduk hemen gasna. Luzaidekoek errekesta haundia die. Huna nun diren beren axai gorrituarekin. Pinterdi baten laguntzeko gauza goxoa ditekek. Uste nikek, Battitt; bainan oixtian ikhusi oillasko heekin hobeki oono.

        — Alo, baniak, Ellande, emazteak berantetsiko nik, bizixkoa baita, gero, ez baniz ilhunabarreko etxian sartzen.

        — Heidu den aste arti.

(La Voz de Navarra, 1933/5/7)