ESKUARA GARBIAZ

(Benabarreko eskuaraz)

        «Kai-alde» Mutriko'tar idazle baten oharrak irakhurtu ditut EL DIA'ko Euskal gaietan «erri-izkerari buruz», idazburuarekin agertuak.

        Erraiten duzu, «Kai-alde» yauna, herrietako mintzaira erdaraz nahastekatua dela, hitz arrotzez bethea, eta eskuara hori ez daitekela onetsi, garbitu behar dela.

        Hala balitz Eskual-herri guzian, zurekin nindaiteke, bainan barkhatuko nuzu ausartatzen baniz zonbait oharmen egiterat, egia bere tokian egon dadin.

        Benabarren eta Laphurdin hitz arrotz guthi ibiltzen dute, aintzez Espainia aldeko Eskual-herrian baiño gutiago.

        Nik idazten dutan eskuara herritarrena da, huts-hutsa. Ez dakit bertzerik. Ene herritarrek ulhertzen dituzte hitzez-hitz nik idazten ditutan lanak, heien elhe ber-bera delakotz. Eta halere noizian behin bakharrik ibiltzen ditut hitz arrotzak.

        Baiona'ko «Eskualduna» astekariaren mintzaira ere herritarrena da, eta hitz bat ere ez du ibiltzen heiek ezagutzen ez dutenetik.

        Ene sortherrian, Frantzia aldeko Eskual-herrian bezala ibiltzen dituzte zonbait hitz frantses, bainan guti, eta nik baztertzen ditut, eta heien ordez ezartzen eskualdunak, «bainan berek ezagutzen dituztenak».

        Zuk emaiten dituzun ikhusbideak eskuara erdaldunduaz, gauza hitsak edo tristiak dira.

        Eskualdunak bethidanik lerratu dira hitz erdalduneri, bereek eskuarazkoak yakhinikan ere, eta gero ahazten dituzte, eta azkenian galtzen dira. Zonbat holako gerthatu den!

        Axularrek berak idazten du «mantenua», eta lerro batzu beherago «hazkurria». Zertako ibiltzen du lehenbizikoa erderaz, eta bigarrena eskuaraz, gauza beraren erraiteko?

        Eta erran dezagun azkenian, nehonek edo iñork ez duela egin lan haundiagorik nola Duvoisin-ek, bere «Testamendu zaharra eta berria»n, bi liburu haunditan idatzia, eskuararen garbitzeko. Axular, Leizarraga, Haraneder eta beste idazle haundien eskuarak dituen hitz erdaldun gehienak eskualdundu ditu, eta ez nolanahika, ez berak asmaturik hitz berriak, bainan menditar eskualdun zaharren arthean bilhaturik, erdi galduak zirenak argirat emanik.

        Hots: ithurri garbietan edanik.

        Eta hango eskualdunek ulertzen dugu Duvoisin'en eskuara errexa.

        Erran nahi dut, beraz, herritarrek liburuetako mintzaira berdintsua ibiltzen dutela, Frantzia'n edo Espainian bezala.

(El Día, 1935/10/18)