IGANDE ATSALDEA

        Garaziko eskualdean igande atsaldetan sekhula ez dute huts egiten gizonek hiru gauza haueri. Bezperak, pilota eta musa.

        Eliza bethetzen da gizon eta emazteez, eta ohiduraren arau denek kantatzen dituzte bezperetako ofizioak.

        Handik atheratzian, yendeak barreatzen dira, zaharrak ostaturat musian aitzerat, gazteak pilota plazarat, nexkatoak firletan yostatzera, eta atsoak multxoka bilduak, herriko berriak erran-merranetan ibiltzeko, ez, gero, ahapetik, bainan soberaxko agerian ezartzeko batzuen edo bertzeen hutsak, edo etxetako gora-beberetan sudurra sartzeko, mihian koropilorik gabe.

        Pilota tokian bildu zen gizon andana bat, eta heien arthean lau ari ziren eztabaian, hi bahiz, ni banuk, birazka egin nahiz esku-huskako partida bat.

        Elheketa luze baten ondotik adostu ziren.

        Battit eta Erramun, Geaxan eta Piarrex-i. Lauak pilotari trebeak ziren, bainan azkenak zaharxagoak, bai eta axeriagoak ere...

        Erramunek, harro, harroa, dio:

        —Ze nahuzie yokatu, ehun, berrehun libera?

        —Ez, gizona ez; gure moltsa ez duk hiria bezain okhitua, ihardetsi zuen Gexanek. Aski diauk afari on bat yokatzea.

        Hasi ziren karraskan, trenperik hoberenian, gazteak hastetik indar guziekin bermaturik, eta aitzinatu ziren zonbait phunduz.

        Zaharrak gibeletik zoazin, baino hurbil, beren xixka eta zimarkunkeriez ihardokituz gazteen odol beruari, eta izter erneeri.

        Azkenian berdintzen dira hogoita hamabost-na.

        Ze esku zaflak eta oihuak zaharrentzat!

        —Emak hor, Geaxan!

        —Bitor ziek!

        —Alo, heup, aitzina!

        Undar bost kintzeak' suharki arizanik, horra nun Geaxan eta Piarrex nausitzen diren bi phonduz, azkena punpa aphal eta zehiar batez egina, paretari hurbil, ezin itzulizkoa.

        Erramunen harrokeriak itzali ziren, nahigabe kirats bat yasanik, eta buria aphal badoa ostaturat athorraren aldatzerat, latsako askatik atheraia iduri.

        Arratsian bildu ziren lau pilotariak bospasei lagunekin, yokhatu afanaren egiteko.

        Beste mahi batian baziren hamar bat afaltiar, kantu eta kalapitan, arnoa ausarki kurriturik.

        Heien arthetik xutitu zen gizon kankail bat, basoa eskian, gaineraino bethia, eta hurbiltzen da Erramun-i hurrats makhurrekin, ustez eta hura zela partidaren irabazlia.

        —To, debrien arima! pilotari haundiak ohoratu behar ditiauk. Edak.

        —Utz nezak bakhian, eta hadi hemendik, ihardesten dako Erramunek.

        —Ez, futxo, hurrupaño bat yastatu gabe, dio bestiak. Eta mozkorrak, sobera hurbildurik, ustegabean, ixurtzen du basoaren erdia Erramunen bizkarrian.

        Hunek, paso batez aurthikitzen du lurrerat, erroz-gohora.

        Ze zalaparta eta gasaila phiztu zen!

        Denak xutitu eta erasiaka hasi ziren, bainan emeki, emeki, yaidurak eta hitz larriak ematu eta eztiturik, bakhian gelditu ziren, kontu izanikan batzuk eta bertzeek hordi bat ez dela zentzu osoan den gizon bat, eta egin dituen astokerietaz ez daitekela arrunt hobendun izan.

        Eta gehiagoko ondoriorik gabe, gizon pherestuen arthean behar den bezala, handik athera ziren, bakhotxak bere etxeko bidia hartzeko.

        Horra nola eskualdunen arthean, gehienetan xuritzen diren heien liphistak, zinkhurinak eta arrangurak. Herrakunderik gabe.

Iruñen, 1935-ko Errearoan.

(La Voz de Navarra, 1935/6/11)