BATTITTAREN SOLDADOGOA

        Bazterretxetako muthiko batentzat Iruñe alderat yuaitea soldado-goaren egiterat, adina heldu zakolarik, ez dezakete hemen asma zonbatetaraino den hitsa egun hori eskualdun menditarrarentzat.

        Aita-semek gerthakari latzgarrienetarik daukate beren semearen etxetik urruntzea, ez bakharrik haren besoak beharrenezkoak direlakotz etxeko funtsen lantzeko eta arthatzeko, bainan izigarri zaiotelakotz soldado yuaitea, ustez eta gudarat doala. Hain dute higuingarri eginbide horren bethetzea, nun Kaliforniarat gogotiago nahi dute yuan, han bederen gudu hirriskurik ez delakotz eta gero eskualdunen artean direlakotz, zeren eta denek dakigun bezala oste haundika bilduak baitira eremu heietan, artzaingorat yuanak. Eta elgartzen dire beren mintzaira eta Eskual-herriko ohidura guziak yarraikiz, hainbestetaraino nun han sorthu anitz badira eskuara bezik ez dakitenak.

        Eta badakizie, irakurleak, eskualduna berekoen artean delarik lorian dagola.

        Gaixo aita-amentzat erdiragarri eta urragarri da ikhustea beren Battitta maitea urruntzen. Amak nigar punpulak matelari behiti, mokanesarekin begitartea ardura xukatu beharrez, besarkatzen du bere semea. Zintzurra hertsuran ithoa, ezin hitzik athera, ahapetik, kheinuz, despeitzen du bere haur gaixoa.

        Muthikoa bihozmin haundian baztertzen da amaren besoetatik eta bururik itzuli gabe, hertsura gaitzian abiatzen da mokanes haundi batean puska batzu bildurik, makhil bat eskian.

        Buria aphal-aphala badoa aitzina eta alhor urrundu batetarik aitzurle adixkide baten oihua entzuten du:

        —Battita!, ho. Battitta, intzak pidaia hun!

        Gure muthikoak besoa altxaturik eskerrak itzultzen dazko makhila goitituz.

        Iruñerat heltzean haren igurikan zagon hemen bizi den herritar bat, eta eremaiten du Battitta soldadotegirat, eta han sartzean turruta soinu samin batek beharri xiloa zulatzen dako eta bihotza ikharatzen.

        Bildotx xume bat bezala otsoaren harpean sartzen dute gela alimale batean, eta han, deneen aitzinean buluzarazten ahalge gorrian, etxeko arropak utzirik soldadoaren soinekoak yauntzteko.

        Berehala ethortzen da soldado multzo haren erakaslea soldadogo zeretan, bere begitarte idorrarekin eta biharamunetik aitzina eremaiten ditu Iruñe bazterretako sorhopil zabal bathetarat eta denak ibilarazten lerro luzian, urratsetan trebatzeko, bere oihuaren manuz «Un dos, un dos, un dos»...

        Zorionez Battittaren ondoan dago baztandar bat erdara kutsia dakiena eta entzuten duelarik, «Derecha, deré», baztandarrak ukhondo ukaldi batekin erraiten dako, «eskuinerat».

        Arratsaren iragaitea ere borthitz zako muthikoari, ehun lagunen artean, ohe andana lerrokatu batzuetan, turruta madarikatua berriz entzunik ixiltzeko manuarekin.

        Hola iragaiten ditu sei ilhabethe, sei mende bezain luziak eta uda hurbiltzean gogotik ez ditu baztertzen ahal bere herriko bestak. Bulta luziak, bere ohean yarririk, han dago gogoetan ardietsiko othe duen bere herrirat yuaitea bestetarat.

        Bere adixkide baztandarra berriki Battittaren andanako aitzindari egin dute, cabo mailerat iganik, eta erraiten dako othoi egin dezan inahala hea unten ahal duten bere etxekoekin aste baten iragaiterat besta egunetan.

        Egun batez, hitstura haundian zelarik, arrunt etsitua, hurbiltzen zako cabo baztandarra, begitartea argi, paperño bat eskian, bizkar aldian gordetia, eta erraiten dako Battittari:

        —Ze, gutiziarik bauka herrirat yuaiteko?

        —Gizon dohatsuena nitekek to, hori ardiets baneza, ihardesten du Battittak.

        Eta cabo-ak luzatzen dako paperño yoria eta erraiten:

        —To, horrekin yuaiten ahal hiz nahukalaikan.

        Gure Battittak hori entzun eta yauzi batez xutitzen da, bere beharrier ezin sinetsiz holako berri xoragarria.

        Berehala soldado arropak utzirik etxeko soinekoekin yaunzten da, eta ximixta bezala badoa La montañesa beribilian xartela hartzeko.

        Ikhustekoa zen arratsean nolako bozkarioan sartu zen etxean! Aita-amak eta haurrideak harrituak eta erhotuak zauden Battitaren agertzeaz, bathere igurikatzen ez zutelarik.

        Zortzi egun eder iraganik eta anitz yantzaturik berriz itzultzen da Iruñerat, bainan ez lehenbiziko aldian bezain hits, bertze sei ilhabeteretzat.

        Abiatzean, ayui! ayui!, ahotik atheratzen zeizkio soldadogoa urhenturik Urtheberriko itzultzekotan, bethi-bethikotz.

(La Voz de Navarra, 1933/12/20)