AURITZEKO FERIETATIK

(Ene herritarren solas gisan)

        —To, Pello, nun ahila? Auritzeat?

        —Ba, hik ere bide bera deramak; eztea hala, Manez?

        —Hala uk. Nahi nikek behia eta ahetxaren erosle hun bat kausitu.

        —Altaa, Axantxa, Auritzeko tratulanta ibili uk hor gaindi etxez-etxe miatzen eta eskaintzen.

        —Bana haren eskeak apalxkoak zitukan Pello, eta abiatu nuk hunat, hea eskale hobeagokorik gerthatzen den.

        —Debriek sardakio! holako behi ederrak fite izain ditik frango erosle. Zortzi ehun liberaz goiti balio dik, ba. Ahetxeak ere zerbait inen dik; hauta uk. Hire azinda bethi ederrenetarik, zaintzen baitituk artoski, eta hain xekatiak izanikan yinen zauzkik ahurrerat erosliak.

        —Ago, ago Pello, ehizala hain urrun yuan; oraiko egunetan ez dituk, ez, nolanahika hatzemaiten; prezioak ere, dakikan bezala, arras aphaldiak dituk.

        —Debrien arima! Nahi dukana izanikan ere hi bethi khexu hiz, Manez.

        —Ba, hori atsaldian hiauk ikhusiko uk, Pello; etzakala espantu haundirik in. Oraiko egunetan ustegabe gerthatzen ez denik ez duk.

        Gure gizonak tratu eder bat egin ondoan sartzen dira ostatuan.

        —Hea, Gaxuxa, ekharzkin berehala bi pinta, hoberenetatik.

        —To, Pello, leher in behar nikek burutik pasatu balinbadut ere holako prezio pollita in behar nikeela. Badakika zonbatian saldu dituan Baztandar tratulant galant hari?

        —Bo, nik dakita, Manez.

        —Mila eta berrehun ta berroita hamar liberetan biak.

        —Gizona! Hori uk, hori, xantza. Debria, hiri bethi dirua ahurtaka. To, ene lau zikhiro horien eroslerik nihundik eztuk ageri.

        —Yinen zauzkik, Pello, ehizala arrangura. Guazen, guazen, hea Agoitzeko hura ikhusten dugun.

        Azkenian Agoiztarrak erosten dazko lau zikhiroak Pellori, eta berriz ostatuan sarturik eta bizpahiru pinta hustu ondoan abiatzen dira etxealderat egundainoko mozkorrarekin, hordi arrailak, doi doia xutirik egonez, besarkatuak, bideari zehiarka, harat-hunataka, irrintzina eta kalapita gorrian.

        Ilhun beltzian, Gorosgaraiko laster-bide patar hartan, bide ixtil eta lohitsuan lerraturik, firristan bi gizonak badoatzi maldari behera itzulipurdika, eta sasi baterat sartzen dira oldar gaitzian. Azkenian loale phizu batek garhaitzen ditu, eta gaua han iragaiten dute.

        Biharamunian, goizeko izotzño batek yatzarrarazten ditu eta buriak arindurik, emeki emeki xutitzen dira.

        —Atx! Pello ez dikiat zer debru dutan lepho huntan, arras nekez higitzen ahal diat buria.

        —To, nik ere Manez, sahets huntan, gerruntzian, min haundia diat. Ba eta sudurrian ere badiat zerbait.

        Manez, irri karkailan hasten da Pello-ren begitartea ikhustian lohiz estalla, itxura bitxi eta irringarrienean.

        —Gaizua! haugi, haugi erreka hortarat zikhinkeria horien garbitzerat eta ikhuzterat.

        Artoski garbitu ondoan abiatzen dira berriz bideari, oraikoan xuxenkiago, eta azkenian eguerdi irian sartzen dira bere etxetan, etxekoanderiak berantetsiak zaudelarik beren etxe aitzinean, zerbait gerthakari itsusi igurikan eta herabean.

        —Bana errak, hi, Manez, hori dea etxeat yiteko tenoria? Alaintso! ze tresna dugun etxean!

        Eta ahotik ateratzen zaizko emazteari elhausturia bizian itz larrienak.

        —Alo, alo; nai duna ixilik egon? Badinat aski egungo

        Eta hitz horien ondotik, Manezek sakelatik ateratzen ditu diru-paper yoriak, eta emaztearen eskuetan ezarririk, erraiten dako erdeinuz:

        —No, altxazkin; ni banian oherat, akhitia eta trenpe xarrian nun.

        Diruaren botberea! Holako diruketa ederrak emaztearen kopeta ilhuna argiarazi zuen, eta begiak pindarretan, Ahurrian tinki tinkiak atxikiz, badoa behiaren eta ahetxearen sari ederraren gordetzerat armairuko xoko kukutuenean

        Eta geroxoño, bozkarioan, bere senharra ikhustean ohean zabal-zabala, lo zurrunga ederrenian, bere baitan dio:

        Yinko huna! Izan ditekeen senharrik gisakuena eman daazu, Yauna».

(La Voz de Navarra, 1933/11/25)