GIZONA ETA SUGE ITSUA

    Gizon batek suge itsu bat

    Ikhusi zuen behinbat.

Haizen gaixtagiña, dio, ni hementxe,

    Noak egitera oraiñtxe,

    Obra bat laudatzekoa,

    Ororen gogarakoa!

Hitz horietara animale tzarrak,

    (Sugeaz naiz hemen mintzo

Ez gizonaz: aise trunpa laitezke asko).

    Hitz hoetara sugeak

Bee burua uzten du atzamatera;

Gizak hartu eta sartzen zakura,

    Eta zerratzen zakua:

    Areago den kasua,

    Emana da sententzia

    Hill behar dela bestia;

    Duen oben edo ez duen:

    Baiña gauza horri arren

    Zemon aphur bat kolore,

Arenga hau zion hark egiñ halere:

Hail eskergabeen modela haizena!

    Gaitztoen aldera on dena

    Duk beretzat gaizoena.

Hill behar haiz. hire kolera eta hortzek

Daiñurik egiñen nihoiz ez zautatek.

Suge malurusak aldiz bere erdaran

    Ahal bezaiñ molde onean:

    Baderro: baldiñ munduan

    Ingrat laitezkenak oro

    Balituk kondenatzeko,

    Nori laitek barkhatzeko?

    Hihaurk heure buruari

    Demok legez hemen hauzi;

Ni nagok herorren lektionetara:

Itzulz kik begiak herorren gaiñera.

Eskuetan daukak hik nere bizia;

    Trenka zak haren haria.

    Plazera, intresa, nahia,

    Horra hire yustizia.

    Lege hoien arabera,

    Kondena nazak hilltzera.

    Ez bekik hargatik gaitzi,

    Fiñatzean hoiñ tristeki,

    Derraiadan nik frankoki,

    Eskergabeen modela

    Segurez sugea eztela;

    Aitzitik gizona dela.

Aditzean hori, giza da trikatzen,

Urhats bat ere du gibelat egiten.

    Baiña azkenean baderro:

Illhaunak dakhartzak arrazoiñak oro:

Dezida ahal nirok: badiat nik dretxo,

    Baiña emagun norbait yuie:

    Bai, dio bertzeak ere.

Behi bat han zagon: deitzen dute bertan,

    Eta badathor kuxean.

    Hedatzen zaio kasua;

    Gaitza etzen hunen trenpua.

Balio zuena, dio, horren gatik

    Deithzea ni hara-handik?

    Sugeak du arrazoiña:

    Disimula da eziña.

    Ya urthe asko baduela,

    Guti gizentzen naizela,

    Hari naiz hunen neurritzen:

    Egunik ezta iragaiten

Non ez diodan nik on zenbait egiten.

    Guzak horrentzat dire,

    Nere esnea, haurrak ere;

    Merkatutik horrek bethi,

Eskuak dakhartza betheak ederki.

Osasuna bera nik diot bihurtu

Urthek zutenean tristea herbaldu:

    Eta ene pèna guzien,

    Xede bakharra da, horren

    Plazera prokuratzea

    Edo beharra estaltzea.

    Baiñan orai zahartua

    Naduka abandonatu

    Zokoluan, belhar gabe:

    Uzten baniñdu bedee

    Nihaur alhara nioan!

    Baiña han naduka estekan.

    Eta izan banu nausitzat,

    Horren plazan nik suge bat,

    Hau nihoiz haiñ eskergabe

    Zakikedana ager othe?

Adiu: nik erran dut nere iduria

Gizak miretsirik hagitz sententzia,

Sugeari derro: behar da sinhetsi

    Elhe-zaku handi hori?

    Ez dakike zer darasan;

    Zentzurik eztu kaskoan

    Dezagun sinhets hobeki

    Hor dathorren idi hori.

    Sugeak derra: biz hala:

    Egiten da erran bezala.

Idia badathor urhats bakhanetan:

Gauza duenean ibilli kopetan

    Laster baderra: guretzat

    Urthek dirauten bezanbat,

    Bethi urthe oroz orobat,

Nekhe handienak badaramatzala:

Erlaxarik gabe kurritzen duela

Pena dorpheenen saillik luzeena,

Bururat orduko berriz hasten dena;

Zoiñen bidez gure hildo aberatstuek,

    Bertzela huts lagozkenek,

    Gizoner baitaie emaiten,

    Kario aldiz hoier saltzen;

    Nekhe hoiek ororentzat

    Hoiek diren guzientzat

    Ez dela saritzat deusik

Ukhaldi, sistako nasaienak baizik:

    Aldiz eskerrik batere.

    Hargatik gero, halere

    Aski hoientzat ohore

Zaikula, gizendu ondoan aphur bat,

Merkatuz-merkatu goatea mustrarat;

    Gero karnizeriara,

Finean handien estomaketara.

    Horla idia mintzatu zen.

    Gizak hemen erran zuen:

    Dugun erasle unhagarri,

    Frasa eder egille hori,

Ixil-araz nozpait: ezen intsolenki,

    Hartu ginduena yuie

    Itzultzen da akusatzaille.

    Hori ere ez dut onhetsten.

Yuietzat zuhaitza dute beraz hartzen.

    Baiña areago izatu zen

    Hunek prestik bethiere,

    Beroaren, uriaren,

    Eta haize furiosen

    Kontra bazeman gerize.

    Hunek, alhor, baratzeak

Guretzat bakharrik daduzka edertuak;

    Kargatzen da fruituz ere.

    Hoien pagutzat halere,

    Peisant batek du pikatzen

    Edo erhotik atheratzen.

    Horra zer duen hark sari.

    Nahiz urthe orotan bethi,

    Bademaizkun yeneroski

    Loreak uda hastean,

    Fruituak negu-sartzean;

    Egun berotan itzala,

    Hotzetan behar bezala

    Su-phazterreko plazera.

    Zergatik ez ixadarra

    Hartu gaberik haizkoa?

Berenaz oraiño zen bizitzekoa.

    Gaitzitua gizonttoa

    Erran zitzaikon egiez

    Eziñ ukha zetzakenez;

    Nahi izan zuen hauzia,

    Baitezpada irabazia.

    Ongi naiz, dio, sinplea,

    Nik horiek entzutea!

Harturik zakua barnekoarekiñ

    Emaiten zaitzu harekiñ

    Ukhaldika paretari;

    Eta horla hill-arazi

    Sugea zuen kruelki.

    Handiak holako dire;

    Egia gaitzitzen zaie.

    Buruan hartua dute,

Guziak heientzat, yaiotzen direla

    Gizak, bestiak bezala:

    Baita are sugeak ere.

Baldiñ badu nihork atheratzen hitzik,

Asto bat da: aise dut, aithortzen hori nik:

    Baiña zer egiñ ordutik?

Eras urrunskotik, edo egon ixilik.