EYHARAZAIÑA,
HUNEN SEMEA ETA ASTOA

Ororen gogara nahi bada egiñ,

Oro gaitzituak uzten dire berdiñ.

Frogatzeko erran hau zoiñ den egia,

Ondoko fable hau daiteke balia.

    Asto bat zioan behiñ,

Eyhara bateko aita-semeekiñ:

          Aita zen zaharra,

          Semea aldiz haurra:

    Ez hargatik haiñ haurra ere,

Orhoit banaiz ontsa, bazituzken urthe

Hamabortz bat edo hamalaur bedere.

Biek zaramaten feriara astoa,

Hau ongi saltzeko zutela gogoa.

Salgai eta fresko zedin izan arren,

    Laur atzak amarraturik,

    Haga gothorsko batetik

    Dilindan ezarri zuten:

Eta gero biek zaramaten horla,

    Lustra bat ziduriela.

    Zer yende iñorant, bastoak,

    Konpaiñes sinple, tontoak!

    Zerran batek gelditurik,

    Hirriz zabaltzen zelarik.

    Zer komedia hau othe

    Yokatu behar daukute?

    Hirur hoitan astoena,

    Ezta segur uste dena.

Agude gaizoak hitz horietara,

Laster ikhusten du iñorant bat dela.

    Aparaillua urraturik,

    Abrea ezartzen du xutik.

Beharri-luz nola baitzoan gogara

    Lehenbiziko gisara,

Miñki bere erdaran errenkuratzen da:

Nagusia ordean kau hari ezta:

Yauz-arazten dio semea gaiñera,

    Darraiola ondotik bera.

    Eta gerthuz, orduantxe,

Hirur tratulari hor agertzen dire:

Ikhuskari hura gustatzen etzaie.

    Zaharrena mutillari

Alegiñ guzian oyhuz zaio yarri:

Hola he! yauntto hauts bazinte hortik?

Segur ez zinduken nik erran beharrik;

    Etzare egiña ukhaiteko

    Bizar zuri bat lekaio!

    Zaharrari igaitea,

    Morroiñari segitzea.

    Yaunak, dio eihara zainak,

Duen konplimendu zuen nahikarak.

Mutilla da yautsten, agudea igaiten,

Hirur neskatila pasatzen baitziren,

Nola, ohi bezala, mokoluze ziren:

Zer ahalkeria! batek derra oihuka,

Doan nerhabea horrela mainguka!

    Aldiz lele handi hori,

    Abade yaun bat iduri,

    Dioan abre gaiñean

    Morgarik handienean,

    Egiñez xokorrarena,

    Bere ustez den zuhurrena!

Ezta, gizak dio bere asto gaiñetik,

    Nere adiñeko xokorrik

    Neskatxa, sinhez nazazu,

Zoazi aitziñat, xuhurra baduzu.

    Oh! baiña hirur mokoak

Eztire hoiñ labur ez gelditzekoak.

    Asko bertze ditxo oraiño

    Zaharrari badoazko;

    Bera ere ixilik ez dago.

Baiña uste du are huts egiñ duela;

Hartzen du semea bere gibelera.

    Zenbait urhatsen buruan,

    Pasatzen baitzen orduan,

    Hirur-garren tropela bat,

Hauk ere azkeneko malobra hortarat,

    Kausitzen dute errateko.

Yende hauk erhoak dire, batek dio.

    Ya, ya ez doake abrea;

Ukhaldien pean hillen da tristea.

Zer! karga hoiñbertze borriko maltsoa!

Hoiñ gogorki sehi trata adiñekoa!

Duda gabe hoiek doaz merkatura

    Horren larrua saltzera.

Ya, ya eyharazaiñak samiñki badio,

Ongi behar dela segur izan erho,

Nahi duena egiñ ororen gogara;

    Eta bere aitarenera!

    Halarik ikhus dezagun

    Ea nolazpait nonbaitik,

    Bie bertze bat harturik,

    Azerta ahal dezakegun

Yautseten dire biak: beharriluz phozik

    Badoa aitzinean, hutsik.

    Handik aitziñaxeago

    Topatzen dute hulako

    Hunek, moda dea, dio:

    Asto yauna doan ariñ,

Eyharazaiña aldiz inkomoda dadiñ?

Yabea ala astoa daiteke egiña othe

Garraiatzeko, eta yasaiteko nekhe?

          Kopa eder batean,

          Espres eginean,

    Zerratzen nolaz ez dute?

Bere oiñetakoak dituzte higatzen,

    Astoa aldiz menaiatzen!

    Manexek aldiz bertzela,

    Yoana ikhustera doala,

    Abreari zaio yauzten;

    Nola ere koplek dakharten.

    Zer asto trikun ederra!

Miñki agudeak orduan baderra:

    Asto bat naiz, egia da,

    Segur da, ez dezaket ukha:

Baiña gaurtik hara, nazaten kritika,

    Edo nazaten aproba:

Erran dadiñ zerbait, edo ez dadiñ erran,

    Nere eta eneen gaiñean,

Nere buruz xoilki naiz ni yokaturen.

Hala zuen egiñ, eta ontsa egiñ zuen.

Zoazi soldadu, zaite egiñ abokat,

Har zazu andre, edo zoaz komenturat.

    Edo seminariorat;

Zoaz, zatho, zaude, herritik ez mugi,

Edo hiriz-hiri zoaz kurri kurri:

Yendek erasiko dute zutaz bethi.

Baiña zuk eginen duzu denez hirri,

    Baldiñ badaukazu bethi

Sano kontzentzia, xedea ere garbi;

Bi gauza horiek falta baditutzu,

Bakhea alferretan xerkaturen duzu;

Ez deusek emanen dautzu ere asaldu.