HERIOA ETA HILLTZERA DOANA

Herioak eztu nihoiz zuhur dena atzematen,

Bethi partitzera zeren hura prestik dagoen:

          Bethi hark bere burua

          Bai daduka abertitua,

    Azken urhats haren egiteko orduaz.

          Ordu hark badauzka, helas!

          Bertze denbora guziak,

    Egunak, orenak eta mementoak:

    Bat ezta tributa zor ez dioenik,

    Ez haren dretxotik itzur daitekenik

    Erregen umeek munduan sartzeko

    Begiak zabaltzen dituzte orduko;

    Maiz ordu berean herioak daie

    Bekokia itzaltzen urrikaldu gabe,

          Mundutik partitzerako

    Ez edertasunak, ez handitasunak,

    Ez prestutasunak, ez gaztetasunak,

    Deusek ez detzake hek salba garabik,

    Herio latzaren segaren azpitik.

    Noizbait ere mundu hunek den guziak,

    Berreturen ditu haren ontasunak.

    Hiltzea den baiño deus seguragorik;

    Halere derragun, eztela garabik

    Gutiago antsia demaikunik deusik.

          Urthe ehun bizi ondoan,

          Buryes bat hilltzera zoan.

    Hau herioari zagokon pleintaka,

          Zertan horla herresaka,

    Nahi zuen bada eraman lasterka.

    Testamenta araoz egiteko utzirik;

    Abisatu gabe batere aitzinetik.

    Zer! hola, ez bat, ez bi, berehala parti!

    Diotza agudeak, aphur bat zaudezi:

Eztu nahi nere andreak hura gabe noan ni.

Badagot illobaso bat oraiño ezkontzekoa,

Etxean ere hegal bat oraiño egitekoa.

    Zoin hertxakor zaren nausi barbaroa!

    O zaharkitua! herioak derro:

    Ustekabetan ez natzaik ni yin atzo;

    Ene presaz eztuk hik zeren pleiñitu.

    Ez haiza ehun urthe ya bizi izatu?

    Paris guzian, hots, dietzadak aurki,

    Hire berdiñ zahar agude bertze bi.

    Frantzia guzian hamar emadatzik

    Baiña abisu zenbait behar hindudan nik,

    Eman, huntara hi prepara-razteko!

    Orduan nitian xuxen kausituko,

          Testasmenta sinatua,

          Illobasoa ezkondua,

          Etxea ere akabatua.

          Zer! hire ezin ibillia,

          Zangotako dardaria;

          Beharritarik gorthua,

          Begietan lanbrotua.

    Sudur zilhotarik zikiña darian,

    Senti ere hihaurk ez hukeien gisan;

          Zentzua arras flakatua

          Memorioa gldua

          Galdua ahoko gustua:

    Ez haudala gero diok abertitu?

    Hauk etziren hanbat hiretzat abisu?

    Izate guziak hiretzat ya ziren,

    Nola hek batere izan ez baziren:

    Iguzkiak berak hiretzat alferrak

          Ditik bere artha ohituak.

          Balia eziñ dakizkiken

          Gauzak tuk erregretatzen.

    Nik ikhus-arazi dauzkiat lagunak,

    Edo hilltzen, edo hillak, edo eriak:

          Hauk oro bada zer dire?

          Hainbertze abis ezpadire?

    Hots, agudea, hots, iharduki gabe,

          Gaurgero parti haiteke.

    Egiñ duken edo ez hire testamenta,

    Republikarentzat guti dik inporta;

    Herioak segur arrazoiña zuen:

          Hoberena laiteke ezen,

          Goatzea mundu huntarik

          Nola desterru batetik,

          Lehiaz bere herrira

          Sumis eta alegera:

          Arraizia aurpegian

          Bakhea kontzientzia.

          Ezen bada zenbat othe

          Bidaia luza daiteke?

          Agudea, badarasak!

          Gazte hoiek ikhus-etzak

          Hilltzera dioazinak,

          Duda gabe glorioski,

          Askotan ere kruelki,

          Baiña bethi kuraioski.

Baiñan alferretan, dut egiñen oyhu,

Ez duke ene kharrak, ardiets efetu

Nor ere ezen baita, hilla iduriena,

Hura ohi da hilltzen bethi bortxazena.