Konsolazione espiritualez eta sentitzen direnez,
eta nola hetan gobernatu behar garen

HAMAHIRURGARREN KAPITULUA

        Iainkoak mantenatzen du mundu handi hunen izaitea eta iraupena bethiko aldizkatze batetan, zeina dela bide eguna ganbiatzen baita bethi gauera, uda-hastea edo belhartzea udara, uda belhar ihartzera edo larazkhenera, larazkhena negura, eta negua uda-hastera; eta egunetarik bata ezta behinere bertzearen osoki berdin; ikusten dugu hedoitsurik, utitsurik, idorrik, haizetsurik, eta bertzelatze hark edertasun handi bat emaiten dio mundu huni guziari. Orobat da gizonaz, zeina baita, zahrren erranera, mundua bera batetan laburki serraturik; zeren eztago behin ere estatu ber-batetan. Haren bizia iarieten da lurraren gainean ura bezala, hainitz moldezko uhinetan bethi igerika dabillala, batean esperanzaz goititurik, bertzean beldurtasunaz beheititurik, aurki konsolazioneaz eskuinera, aurki aflikzioneaz eskerrera eramanik, eta nihoiz ere haren egunetarik ez eta orenetarik bat ezta osoki bertzea bezalakoa.

        Hau da orhoitgarri handi bat. Enseiatu behar dugu bihotzeko ardurako eta ezin hautsizko berdintasun baten idukitzera hain berdingabeko gertanzen artean. Eta gauza guziak gure ingurunean hainitz maneraz itzulten eta ganbiatzen direlarik, egon behar dugu fermuki higuitu gabe, bethi behatzen dugula gure Iainkoagana, hara gogoz eta obrez ardietsi nahiz. harbezal Itsas-unziak nahizden bidea, abia dadilla Arratstirira, Goztztirira, Hegoara, Nortera, eta zein ere nahi den haizek hura eraman beza, badrik ere sekulan haren Itsas-orratsak eztu behatuko bere izan ederrera eta polora baizen. Itzul bedi den guzia azpitik gora, eztiot xoilki gure ingurunetan, bainan are gure baitan, erran nahi da, dela gure arima triste, dela alegera, dagoela eztiki, dagoela zaminki, bakean, tribulamendutan, argian, ilhunbean, tentazionean, errepausuan, gusturekin, gusturik gabe, idorturik, beraturik; hura Iguzkiak erre, edo ihinzak freska beza. Ha! behar da guziarekin ere bethi eta sekulakotz gure bihotzaren punta, gure espiritua, gure borondate gainekoa, zein baita gure itsas-orratza beha dagoen epherik gabe, eta arduraki heda dadin Iainko bere Kreatzaillearen, bere Salbatzaillearen, bere ontasun bakhoitzaren eta guzien gainekoaren amudiora, dela bizi garen, dela hil gaitezin, dio Apostoluak, Iainkoarenak gare, eta nork apartatuko gaitu Iainkoaren amudiotik eta karitatetik? Ez! sekulan deusek ere ezgaitu apartatuko amudio hartarik, ez tribulazioneak, ez hersturak, ez herioak, ez biziak, ez presenteko doloreak, ez etorkizuneko kasuen beldurrak, ez espiritu gaixtoen arteek, ez konsolazione gorek, ez aflikzione barrenek, ez beratasunak, ez idortasunak, nahiz denak ezgaitu sekulan apartatu behar karitate saindu hartarik, zeina baita Iesus baitan zimendatua.

        Hain tinkhezko erresoluzione hau ez sekulan Iainkoaren largatzeko, eta haren amudio eztiaren ez utzteko, da kontrapizu bat gure arimentzat hekin idukitzeko bere berdintasun sainduan bizitze hunetako kondizioneak ekhartzen diotza hainitz manerazko erabilmenduen berdingabetasunean. Zeren nola erleek dakusatenean haizeak larrean akometatzen dituela, harri batzu besarkatzen baitituzte airean pisuago izaitea gatik, bizuntzak hain errazki eraman detzan beldurrez, halaber gure arima, bere erresoluzioneaz biziro besarkatu duenean bere Iainkoaren amudio preziosa, finko dago, ala espirituko, ala gorputzeko, bai kanpoko, bai barreneko konsolazioneen eta aflizioneen finkogabetasunean eta aldizkatzean.

        Ordea dotrina jeneral hunetaz lekhora, zenbait irakhasmendu partikularren beharra dugu. Lehenik diot bada, debozionea eztatzala bihotzak sentitzen duen gozotasunean, eztitasunean, konsolazionean eta beratasunean, nigarra, eta hatzbeherapenak erakhartzen derauzkigularik, eta zenbait eserziza espritualetan satisfakzione lakhetgarririk eta gozorik emaiten deraukularik. Ez, Filothea maitea, debozionea eta hori eztira gauza bera. Zeren badira arimak beratasun, eta konsolazione hek dituztenak, eta halarik ere hagitz bizios direnak: eta halatan eztute egiazko amudiorik bat ere, eta gutiago are egiazko debozionerik. Saul bere ahal guziaz zerraiola haren begietatik Engadiko desertuetara ihesi zioan Dabit gaizoari haren hiltzeko, sartu zen bera bakharrik leze batatan, non baitzegoen Dabit bere jendekin gorderik: Dabitek ordu hartan hura millatan hil zukeielarik, bizia eman zioen, eta etzuen ere izitu nahi izan, aitzitik hura utsirik bere plazerarekin ilkitera, deitu zuen gero, hari erakustea gatik hobenik etzuela eta bera erori zela haren menean eta esku izan zuela hari gaizki egiteko. Bada horren gainean zer etzuen egin Saulek erakusteko beratu zitzaiola bihotza Dabiten aldera? Hari erran zioen, ene semea, iarri zen nigarrez guzien aitzinean, hasi zen haren laudorioen erraiten, aitortu zuen guziz manso zela, milla othoitz egin ziotzan Iainkoari haren gatik, segurik iakin izan balu bezala erran zioen handi izanen zela etorkizunekotz, eta berak bere ondokotzat utzi behar zituenak gomendatu ziotzan. Zer mansotasun eta bihotzberatasun handiago erakus zezakeien? badarik ere etzuen bere arima ganbiatu, aitzitik bethiere Dabiti zerraion lehen bezain garratzki: horrelako batzu kausitzen dira, beratzen baitzaie bihotza Iainkoaren ontasuna eta Salbatzaillearen pasionea konsideraturik, hain sentimendu handiak baitituzte, non hatsbeherapen, nigar, othoitz eta eskerminak aurtikitzen baituzte, hala non erran bailiteke debozione guziz handi bat dutela bihotzean: bainan erranetk eginera etorri behar den orduan, ikusten da, nola uda bero batetako iragaiten diren uriak lurrera xort larriz eroriak gatik ezpaitira hartan barrena sartzen, eta ezpaitira on, gorringorik iaio arazitzeko baizen; halaber horrelako nigarrek eta beratasunek bihotz biziotsu baten gainera eroririk hartan barrena sartu gabez eztiotela ontasunik egiten; zeren gauza hek guziak gatik ere jende gaizo hek elezakete ardit bat utz dadutzaten ontasun gaizki ardietsietarik, eliozokete bere afekzione gaixtoetarik bati ere ukho egin, eta elukete den trabaillurik xipiena hartu nahi Salbatzaillearen serbitzua gatik, hainitz nigar egin dutelarik haren gainean; hala non izan zituzten sentimen onak ezpaitira kokoma eta kakutxa espiritual batzu baizen, zeinak ez xoilki ezpaitira egiazko debozionea, bainan hainitzetan etsaiaren arte handiak baitira, zeinek arimak konsolazione xehe hetan trika arazirik hetaz kontenta arazitzen baititu, geiago eztabiltzantzat debozione egiazkoaren eta saillaren bilha, zeina baita iainkoaren gogorako gauzen egiteko borondate finko, deliberatu, agudo eta harilari baten izaitea.

        Haur batek minki eginen du nigar ikusten badu amari emaiten zaiola lanzeta piko bat odol atheratzeko, bainan orduan berean, zeina gatik nigar egiten baitzuen ama eskatzen bazaio eskuetan duen sagarrik edo konfiturarik, eztu nihola ere utzi nahiko. Halakoak dira gure gehien debozione minberak; ikusten dugunean Iesus gurutzatuarik bihotza iragaiten dioen lanza kolpea emaiten zaiola, minki iarten gare nigarrez. Helaz! Filothea, ongi da gure Aitaren eta Libratzaillearen herio eta Pasione dolorezko haren gainean nigar egitea; zergatik bada eztiogu zinetan emaiten gure eskuetan dugun, eta zinetan eskatzen zaikun sagarra, erran nahi da, gure bihotza, zein baita Sabatzaille maite hark gure ganik nahi duen amoriozko sagar bakhoitza? Zergatik eztiotzagu utzten afekzione, atsegin, bata bertzea ganako begitarte xehe hek, zeinak nahi baiterauzkigu eskuetarik eraman eta ezin, zeren gure asukreak baitira, zeinetaz zaleago baigare haren zeruko graziaz guthiziatzen garen baino? ha! horiok dire haurren amudiotasunak, samur dira, baino flako, baina fantastiko, bainan obra gabeko ere dira: debozionea beraz eztatza beratasun eta sentimenazkko afekzione hetan, ikusirik batzutan heldu direla naturalezatik, zeina horrela baita uzterra eta erraza nork eman nahi dioen pleguaren hartzeko; batzutan heldu dira etsaia ganik, zeinak gure iar araziteko trikamendu hetan, atzartzen baigaitu halako gauzarik gero egiteko gogoaren hartzera.

        Bigarrenean, beratasun eta eztitasun afekzionetsu hek halarik ere batzutan guziz dire onak eta probetxu handitakoak: zeren arimako apehtitua pitzten dute, espiritua indarztatzen eta debozioneko agudotasunari emaiten diote arraitasun eta alegrianza saindu bat gure obrak kanpotik ere, eder eta plazent egiten dituena. Hura da Iainkoaren gauzetan nihork frogatzen duen gustua, zeina gatik oiuz bezala baitzegoen Dabid erraiten zuenean, O Iauna zein ezti diren zure hitzak ene gangan, eztia baino eztiago dira ene ahoan. Eta egiazki, debozionetik izaiten dugun konsolazionerik xipienak geiago balio du, nola ere nahi den, munduko alegrianza handienek baino. Iainkozko esposaren bulharrak eta ugatza, erran nahi da, haren faboreak hobe dira arimarentzat, lurreko plazeretarik ahal ditekein mahats-arnorik preziatuena baino; nork ere dastatu baititu, bertze gainerako konsolazione guziak mintzat eta absintiotzat dadutza. Eta nola szitika daritzon belharra ahoan dadukatenek hain eztitasun neurrigabeko bat hartzen baitute hartarik non ezpaitute sentitzen, ez goserik, ez egarsurik, hala nori ere Iainkoak eman baitio barreneko konsolazionezko eta gozotasunezko iaki zerukoa, hark ezin desira eta ezin har detzake munduko konsolazioneak, behintzat hetan gusturik hartzeko eta afekzionerik emaiteko. Sekulako gozotasunen gustu aitzindari xipi batzu dira, Iainkoak haren bilha dabiltzan arimei emaiten derauztenak; bihi azukreztatuak dire bere haurrei partitzen derauztenak, hekin beithatzeko eta erakhartzeko, ur bihotzgarriak dira eskaintzen derauztenak hekin indarztatzeko, eta batzutan ere sekulako errekonpensen aitzineko seinaleak eta bahiak dira. Erraiten da Alexandro handiak itsaso zabalean zebillala, ezagutu zuela lehenik Arabia doatsuari hurbiltzen zitzaiola, handik haizeak ekharten ziotzan usain onez, eta hargatik bihotztu zela eta lagunei ere piztu zerauela bihotza, halaber hainitzetan bizitze hilkizun hunetako itsasoan eztitasunak eta gozotasunak izaiten tugu, zeinek dudarik gabe sentiarazten baiterauzkigute gogoz eta borondatez bilha gabiltzan zeruko herri hartako plazerak.

        Hirurgarrenean, ordea erranen derautazu, denaz geroztik sentimenazko konsolazionerik on denik eta Iainkoa ganik heldu denik, eta bertze alde ez deusetakorik, perillosik, bai eta galgarririk, edo naturalezatik, edo are etsaia ganik heldu denik, nolatan ezagut dezaket bata bertzetik, eta zein diren gaixtoak edo ezdeusetakoak onen artetik? Dotrina jenerala da, Filothe maitea, gure arimetako afekzioneez eta pasioneez bezanbatean, ezagutu behar ditugula ekhartzen oi tuzten fruituetarik; gure bihotzak dire arbolak, afekzioneak eta pasioneak dira hekin adarrak, eta obrak edo akzioneak dire fruituak; ona da afekzione onak dituen bihotza, eta onak dire gure baitan obra onik eta saindurik egiten duten afekzioneak eta pasioneak. Baldin eztitasunak, beratasunak, eta konsolazioneak direla bide egiten bagara humillago, pazientago, akortago, karitatetsuago eta hekin gatik bihotzberago bagare lagunaren aldera, gure guthiziak eta aztura gaixtoak berokiago sebatzen baditugu, fermuago bagaude gure lan espiritualetan, prestago bagare gure gainean esku dutenen obeditzera, sinpleago bagare gure bizian, eta erremanguetan, duda gaberik Filothea, Iainkoa ganik dira; bainan eztitasun hek guretzat baizen ezti ezpadira, eta egiten bagaituzte kurios, garratz, puntutsu, urguillu, gogor lagunaren aldera, eta ustez iadanik saindu batzu garela, nahi ezpadugu geiago enzun gidaririk, ez eta xuxentzaillerik, dudarik gabe konsolazione falsoak eta galgarriak dire. Arbola onak eztakharke fruitu onik baizen.

        Halako eztitasunik eta konsolazionerik izan dezagunean, hagitz humildu behar gare Iainkoaren aitzinean, begira gaitezin eztitasun hekin gatik erraitetik: O zein naizen on! Ez, Filothea, zeren hek dire ontasunak hobetzen ezgaituztenak, eta erran dudan bezala, debozionea eztago gauza hetan, bainan erran dezagun, O zein on eta gozo den Iainkoa haren baitan esperanza dutenentzat, haren bilha dabillan arimarentzat! azukrea ahoan duenak ezin erran dezake ahoa ezti duela, baina bai azukrea ezti dela; halaber eztitasun espiritual hura xoil ona, eta hura emaiten deraukun Iainkoa guziz ona delarik, ezta hargatik atheratzen hura hartzen duena dela ona.

        Ezagut dezagun haur xumeak garela oraino, eta ugatzaren beharra dugula, eta biho azukreztatu hek emaiten zaizkigula, zeren espiritua oraino samurra, uzterra eta delikatua baitugu, eta hargatik halako beitharen eta baskarren beharra dugula gure erakhartzeko Iainkoaren amudiora.

        Bainan haukin ondoan, jeneralki eta komunzki minzatzera, har detzagun humilki grazia eta fabore hek, eta zinets dezagun neurrigabeki handi direla, ez hanbat ,zeren handi diren bere baitan, nola zeren Iainkoaren eskuak emaiten derauzkigun bihotzera, ama batek bere haurraren ematzeko berak azukre bihiak bata bertzearen ondoan ahora eman liotzokeon bezala; zeren adimendurik balu haurrak, geiago preza lezake amak egiten dioen balakuaren eztitasuna azukrearen beraren eztitasuna baino; eta halatan hainitz da, Filothea, eztitasunak izaitea, bainan eztitasunen eztitasuna da konsideratzea Iainkoak bere esku amolsuaz ezarten derauzkigula ahoan, bihotzean, ariman eta espirituan.

        Hek horrela humilki harturik, balia gaitezin hetaz arthatsuki, emaiten derauzkigunak duen intenzionearen arauera. Zertako uste dugu Iainkoak eztitasun hek emaiten derauzkigula? bat bederaren aldera eme, eta haren gana amoriotsu garen amorea gatik. Amak azukre bihia emaiten dio bere haurrari, hark ere musu eman diozon gatik. Demogun beraz musu hain bertze eztitasun emaiten deraukun salbatzaille maiteari. Bada salbatzailleari musu emaitea, da haren obeditzea, haren manamenduen begiratzea, haren borondatearen egitea, haren desirei iarraikitea, hitz batez, haren besarkatzea maiteki, obedienziarekin eta fideltasunarekin; noiz ere bada zenbait konsolazione espiritual izanen baitugu, egun hartan iarri behar gara ernekiago ongi egiten, eta gure buruaren humiltzen.

        Hortaz guziaz lekhora, ordutik ordura ukho egin behar derauegu halako eztitasunei, beratasunei eta konsolazionei, gure bihotza hetarik apartatzen dugula eta zinetan erraiten dugula, hek humilki hartzen eta maite ditugularik, zeren Iainkoak igortzen derauzkigun eta ekhartzen gaituzten haren amudiotara, badarik ere ez gabiltzala hekin bilha, baina bai Iainkoaren eta haren amudio sainduaren; gu ez gaudela konsolazionearen, baina konsolatzaillearen; ez eztitasunaren, baina salbatzaille eztiaren; ez beratasunaren, baina zeruko eta lurreko gozotasuna bera denaren begira, eta afekzione hartan preparatu behar gare Iainkoaren amorio sainduan fermu egoitera, sekulan gure bizitze guzian konsolazione garabik izan behar ezpagendu ere; eta hala iarri behar dugu, non borondatea dugun erraiteko orobat kalbarioko eta Tabor mendi gainean, O Iauna! on zait zurekin izaitea, dela zaren gurutzean, dela zaren lorian.

        Finean, baderautzut abisu hau; suertez gertatzen bazine zenbait frankia seinalaturik izaiten halako konsolazionez, beratasunez, nigarrez, eta eztitasunez, edo hetan zerbait ohiz kanpokorik gerta balekizu, hetaz guziez fidelki minzatzeaz zure gidariarekin, arren ikhas dezazun zer neurriz hartu behar ditutzun, eta nola hetan gobernatu behar zaren. Zeren eskiribatua da: Aurkitu duzu eztia? ian ezazu hartarik aski den bezanbat.