ALEXANDRO,
IZEN HUNEZ ZAZPIGARREN AITA SAINDUAREN GUTHUNA,
DON ANTONIO BIXO BERE ILLOBA GANA,
SAN FRANZES DE SALES, JENEBAKO IPISPIKUAREN FILOTHEAREN GAINEAN

        Ene illoba maitea, damu harturik zu ene ganik urruntzeaz, berriz has nadintzat zurekin minzatzen elkarganako guthunetan, hemendik abiatu zinenean erran nerauskitzun hitzez orai ere urrun zarelarik orhoituko zaitut. Arren nagotzu, noiz eta non ere nahi den, duzun Franzes de Sales maite, laket bekizu haren baitan, iar zaite haren seme obedienta, hura irakur ezazu erneki, har ezazu haren gainean prestuki bizitzeko moldea. Haren Filothea, erran nahi da, bizitze deboterako introdukzionea gana hogoi urthetarik huna, Iainkoaz lekora zordun naiz, deus ere bada ene baitan kutsu gabekorik. Hura hamarretan irakurri eta ehunetan irakurtzen badut ere, bethi iduri dagot geiago erraiten derautala, lehen erran derautan baino. Zinetsten banauzu, liburu hari itxekiko diozu zure bizitzeko, bai kanpoko, bai barreneko urratz guzien moldatzeko eta neurtzeko. Ezterautzu erraiten har dezazula bide hersirik, egon zaitezila ermitaua bezain bakarrik, besarka dezazula ohiz kanpoko bizitze thaillurik: baina gogoan duena da, zure ekartzea giristinoaren prefekzionera, eta zuri zinezko debozionearen irakaztea nor nahiri dagokan antzeaz. Bertutea, zioen zahar batek ikus ahal baledi kolore biziz errepresentaturik, bere begitartearen botherez diren guziak ekar letzake bere ganako amoriora. Segur hori, ene ustez, ardietsi du Franzes de Sales handiak, hain amolsuki, hain konpliki bertutearen maiestatea, edertasuna eta grazia guzia begien aitzinean emaiten baiterauku ezen. Ordea haren liburuetan ohore, laudorio eta amorio geiago merezi duena da, zeren gure Salbatzaillea mirail eta molde harturik, hasi baita bera lehenik ongi egiten, eta gure irakasten: hala non erran baititeke, noiz ere haren konseilluak irakurtzen eta enseiatzen baititu, haren bizitzea ere irakurtzen duela, eta frogatzen haren irakasmenduak errazago direla, hark aitzinetik obratu dituela ikusirik. Gizon hura ethorki noble eta aberats batetarik sorturik, nobleak hazten ohi diren bezala, bertutetan eta szienzia ederretan gazte danik ikasia zen. Erregeen Kortetan, Prinzeen Palazioetan, Partikularen etxetan, adiskideen batzarretan, munduko egitekoetan, debozionezko eserzizetan, Ipispikuari dagoskan eginbidetan eta lanetan hura gure mendean ikusi dugu hain ohorezki eta sainduki zebillala eta hari zela, non gure alfertasuna aithorturik, behar baigindeske ahalkez gorritu, ikusteaz munduko legeak, egiteko handiak edo gure ethorkizko ozpea gatik eskusatzen garela egiazko Giristinoari dagokan bizitzeari lotzetik. Bada zer ere Gizon handi haren Filotheaz erran baitut, orobat haren Theotimoz, erran nahi da, Iainkozko amorioaren gainean egin duen urrezko liburuaz, eta utzi derauzkigun eskiribu guziez erraiten dut. Hek eskuztatzen eta irakurtzen ditudanean gauaz eta egunazm ezub bagije garebn dotrinatik hitz ederrenak eta puntu prinzipalak hautatu, bildu eta beregain eman gabe, gero astiak diostanean, hekin erabilteko neure gogoan, ene baitan barrena sartzeko, eta hala erraitera, neure odolean eta sustanzian ahal bezanbat nahasteko. Hori da nik diodana Gizon saindu hartaz, eta hau da emaiten derautzudan konseillua, ene illoba prestua, baldin hura hautatzen baduzu zure saihetseko lagun eta Senekak zioen arauera, zure bizitzearen xuxentzaille eta nausi hartzen baduzu, hura zurekin bazendu bezala bazabiltza, eta haren keinura prestik bazaude, etzait urrikituko nik zuri eman konseilluaz, eta zuk eztuzu sekulan izanen damurik hari iarraikitzeaz. Hitz batez, ene illoba maitea, Horaziok dioena erraiten derautzut, Iainkoak dizula osasuna, zaude zure gogara, eta abisu hauk baino hobeagorik badakizu, gogotik egidazu parte, hobeagorik ezpaduzu, hautaz balia zaite ni bezala.

Koloniatik Apirillaren lehenean 1642

OTHOITZA

Alexandro VII gure Aita Sainduak egina Franzes de Sales Doatsuaren besta eguneko, zeina egin baitzen lehenik Erroman, Iondone Petriren eliza nausian, urtharrillaren 8, 1662

ANTIFONA

        O Iainkoaren elizako Apez eta Ipizpiku merezizkoa, bertuteen obratzaille miragarria, haren pobluaren Arzain leiala, othoitz egiozu Iainkoari gure gatik. O Franzes Doatsua, zarela gure ararteko Iainkoaren aitzinean. Arren gai gertha gaitezin Iesu Kristo haren seme gure Iaunaren promesez gozatzeko.

        O Iainkoa, nahi izan duzuna arimen salbamenduko Franzes Doatsua zure Konsesora eta Ipizpikua egin ledin guzia guzientzat; iguzu grazia, guk zure konseillu onez gidaturik, haren merezimenduak lagundurik, zure lorian sekulako bozkarioak ardiets detzagun. Hortaz gagozkitzu Iesu Kristo zure Seme, gure Iaunaren izenean, zeina Espiritu sainduaren batasunean zurekin bizi eta Errege baita Iainko bera sekula sekuloronekotz. Biz hala.

GOMENDIOZKO OTHOITZA

        O Iesus eztia, ene Iauna, ene Salbatzaillea eta ene Iainkoa, hura ni zure Maiestatearen aitzinean ahuzpez iarririk, eskiribu hau zure loriaren aitzinamenduari konsekratzen diodala. Bizi etzatzu hartan dauntzan hitzak zure benedizinoz, arren, zeinen ere gatik hura egin baitut, arimek hura irakurriz har detzaten desiratzen deraustedan inspirazione sakratuak, eta bere othoitzez ene gainera bereziki zure neurrigabeko miserikordiaren erakartzekoa; beldurrez bertzei mundu hunetan debozionerako bideak erakutsiz gero, neroni bertzean egon nadin bethierekotz ahalkaturik eta arbiuaturik: aitzitik bizitze hilkizun hunetako kasuen eta perillen artean, zure gana fidel naizelako seinaletzat, neure bihotz guziaz hekin batean bozkariozko kantaz sekulakotz kanta dezadan ahoan dudan hitz eder hau: Bizi dadilla Iesus. Bizi dadilla Jesus. Bai, Jesus Jauna, bizi zaite, eta iar zaite gure bihotzetan Errege sekula sekuloronekotz. Biz hala.

PREFAZA

Ene irakurle maitea, othoitzez nagotzu
prefaza hunen irakurtzeaz zure eta ene satifazinotan.

        Glyzera flokagilleak hain zotilki zeakien hainitz aldetara loreen ordenatzen, itzulten eta nahasten, non lore berez hainitz floka molde egiten baitzuen; hala non Pausias Peintadorea, nor hobekienik bezala hari zela, bere koloreez hek ziren bezain bertze ardietsi nahiz, ezin bertzez hutsik egon baitzen, zeren ezpaitzeakien bere peinturaren itzulten, Glyzerak bere flokak egiten zituen bezanbat moldetara; halaber Espiritu sainduak bere serbitzarien mihiez eta eskiribuez emaiten dituen irakasmenduak hain bertze maneraz ordenatzen eta arrimatzentu, non haren Dotrina bethi bera bat delarik, guziarekin ere hartaz egiten diren liburuak hagitz diferent baitira bata bertzetik, hekin egiteko antze diferenten arauera. Gerthuz, Introdukzione hunetan ezin eskiriba dezaket, eta eztut nahi, ez behar ere eskiribatu, gure aitzinekoek debozionearen gainean iadanik argira eman dutenaz bertzerik. Lore berak eskaintzen derauskitzut, ene Irakurlea, bainan hetaz egin dudan floka ezta hekinenak bezalakoa izanen, zeren hura bertzela arrimatu baitut.

        Debozionezko libururik egin duten guziak hurren, iarri dira munduko tratuetarik urrun apartatu direnei irakazten, edo ezpere mundutik osoki apartatzen duen debozione suerterik irakatsi dute. Ene intenzionea da hirietan, mainadetan, Kortetan, Palazioetan eta bere bizitze thailluaz, kanpoko lanez bezanbatean, bide komun batetara obligatuak direnei irakasteko, iakinik hainitzetan horrelakoek buruan sartu duten ustezko ezinaren aitzakiaz eztutela orhoitu ere nahi bizitze debotari lotzeaz, zinetsten dutela, nola ezpaita ausart den animaliarik Palma Christi daritzon belharraren hazitik dastatzera, halaber eztela nihor Giristinoaren debozioneko palma ardietsiren duelako uste behar duenik, munduko egitekoetan balsaturik dagozino. Eta nik erakuzten derauet ezen, perla-amak itsasoan bizi diren bezala itsas-ur xortik hartu gabe, eta nola Kelidoniako Irla alde hetan ur eztizko ithurririk baita, nola Piraustak ere hegaldaka baitabiltza suaren karretan bere hegalak erre gabe, halaber arima bihotzdun eta fermu batek bere bizia daramakeiela munduan, munduko egiterik hartu gabe, aurki dezakeiela debozione ezti batetako ithurbururik mende hunetako uhin gazien eta zaminen erdian, eta hegaldaka dabilkeiela lurreko guthizietako karren artean, bizitze debotazko desir sakratuen hegalak erre gabe. Egia da hori gaitz dela, eta halakotz desira nuke hartara bere antzea ekar balezate berokiago, nihork hunerainokoan oraino egin duen baino, ni febleena naizelarik eskiribu hunez enseiatzen naizen bezala lan saindu horri bihotz handi batez lotuko zaizkonei nolazbait heltzera.

        Halarik ere ordea Introdukzione hau ezta ilki argira, nik neure buruz edo oldez nahirik. Arima ohorez eta bertutez egiazki bethe batek zenbait urthez gerostik Iainkoa ganik izan zuenean bizitze debotera ardietsi nahizko grazia, desiratu zuen ni partikularki hartarakotzat hel eta lagun nenkion, eta nola hainitz aldetara zordun bainintzen haren gana, lehen aspaldi danik haren baitan debozionerako antze hainitz ikusirik, artha handi batez iarri nintzen hari ongi irakazten; eta hura gidatu nuen ondoan haren desirari eta kondizioneari zegosten eserziza eta bide guzietarik, utsi niotzan eskiribu eta seinale batzu, hetaz behar orduan baliatzeko. Hark gero erakuzi ziotzan gizon handi iakinsun eta Iainkotiar bati, zein gizonek, ustez hainitzek probetxu athera lezaketela hetarik, handiro gomendatu baitzerautan hek kanpora netzala guzien serbituko. Hori errazki ardietsi zuen ene ganik, zeren haren adiskidetasunak eta iujeamenduak esku eta bothere handia zuten ene borondatean eta iujeamenduaren gainean.

        Bada den guzia hobeago eta ederkiago egitea gatik, hura berriz miraturik eta irakurririk, hartan zenbait elkarren ondoko iarraikitza ezarri dut, hainitz abisu eta irakazmendu geiago emanik ene intenzionearen arauera; bainan hori guzia egin dut astirik bat ere hurren enuela. Hargatik eztuzu hemen deusik eztudiaturik ikusiko, baina xoilki bilduma bat fede onezko konseilluez egina, deklaratzen ditudala hitz ageriez eta adi diteskeien bezala, behintzat hala egiteko desira izan dut; hitzkuntzako edergailluez bezanbatean, nola hainitz bertze egiteko baitut, eztut gogorik ere izan hetaz orhoitzeko. Ene hitzak erraiten diotzat Filotheari, zeren nola hainitz arimaren probetxuko hari bainaiz, lehenik batentzat xoilki egin nuen eskiribua, hari emaiten diot debozionean iarri nahi duten guziei dagoten izena, ezen Filothea erran nahi da Iainkoa maite duen arima, edo arima Iainkotiarra.

        Behatzen diodala beraz hortan guzian debozioneko desiraz Iainkoaren amoriora heltzeko gogo duen arimari, Introdukzione hau egin dut bortz partetan berezirik. Lehen partean enseiatzen naiz zenbait abisuz eta eserziziez Filothearen desir sinplearen ekartzera erresoluzione oso batetara, zein erresoluzione noizbait finean egiten baitu konfesione jeneralaren ondoan zin zinezko premez eta protestazione batez, gero komunione sainduan bere burua emaiten dioela bere Salbatzailleari, eta Salbatzaille hari berea, doatsuki sartzen da haren amorio sainduan. Hori eginik, aitzinago haren gidatzea gatik erakuzten diotzat bi bide handi geiagotik guziagora bere buruaren bat egiteko Iainkoaren maiestate sainduarekin: bata da Sakramenduez usatzea, zeren hek direla bide Iainko guziz ona heldu da gure gana, bertzea da Orazionea, zeren hartaz Iainkoak bereganatzen gaitu. Hunetan emaiten dut bigarren Partea. Hirugarren Partean erakuzten diot nola enplegatu behar den bere aitzinamenduari hobeki dagozkan bertutetan, eta hargatik nihon bertzetan edo bere buruz ezin errazki hartuko zituen abisu partikular batzu xoilki emaiten diotzat. Laugarren Partean agertzen diotzat bere etsaien zelatak eta sareak eta erakuzten diot nola hetarik itzul eta urrunago iragan diteken. Finean bortzgarren partean hura aphur bat erakartzen dut apartera bere burua gana, freska dadin, hats har dezan, eta indar berririk bil dezan gatik, arren gero agudokiago bidean abia, eta bizitze debotean aitzinago dadin.

        Mende hunetako jendea xoil da bihurria: badakusat aitzinetik eta urruitik, hainitzek erranen dutela Fraidei eta debozionetiarrei baizen eztagotela hain antze partikularik egitea nihor saindutasunera gidatzeko; hartarakotzat asti eta epe geiago behar dela, nik dudan Diozesa bezain pisuaren kargua duen Ipizpikuak ahal dukeien baino; horrelako lanak barraiatzenegi duela kontuzko gauzetan enplegatu behar den adimendua.

        Nik ordea diotsut, ene Irakurle maitea, San Denys handiak zioen bezala, Ipizpikuei, beregainki dagotela arimen perfekzionatzea, zeren hekin Ordena gainekoa baita gizonen artean, Serafinen Ordena Angeruen artean gainekoa den bezala; hala non Ipizpikuek ahal duketen astia ezin hobeki eman baitezakete debozionezko tratuetan aino. Lehenagoko Ipizpikuek eta elizako Dotorek gutienean guk bezanbat afekzione guten bere karguetara, halarik ere artha zedukaten bere gomendioan iarten ziren arima partikularren gidatzeaz, hekin guthunetarik ageri den bezala. Hortan Apostoluei zerraisten, zeinek mundu guziko ustaillean bihi buru seinalatuago batzu biltzen baitzitusten afekzione berezi eta partikular batez. Nork eztaki Thimoteo, Tiro, Filemon, Onesimo, Santa Thekla eta Apia, Iondone Paulo handiaren umeak zirela San Marko, eta santa Petronila, Iondone Petrirenak ziren bezala? Santa Petronila diot, zeina, Batroniok eta Galoniok ederki frogatzen duten arauera, ezpaitzen Iondone Petriren belhauneko umea, baina xoilki hren alaba espirituala baitzen. Eta Iondone Ioanis ebanjelistak ez othe zuen bere guthunetarik bat eskiribatu Elektra andre debota gana?

        Pena da, aithortzen dut, arimak, zein beregain gidatzea, baina nohor arintzen eta konsolatzen duen pena da, eta ogi epailleek edo beruinsaleek duten bezalako pena da, ezen hek eztira nihoiz ere heuregiago, lan eta karga handirik daramatenean diren baino. Trabaillua da egiazki, baina lotzen zaiskonei bihotza sosegatzen eta bizitzenderauena hartarik heldu zaiena eztitasun gozoaz, usain onezko zinamonak egiten derauen bezala, hura Arabia doatsuan darabillatenei.

        Erraiten da tigre emeak kausitu duenean bere umetarik bat, ihiztariak bidean utsiten dioena haren eragoiteko eta gibelatzeko, berak bertzeak eramaitaen dituen bizkitartean, ume arukitu hura berea gainean hartzen duela, zenbat ere lodi-larri baita, eta eztela hargatik pisuago aitzitik arinago dela egiten duen lasterrean haren gordetzeko bere lupeko zilhoan, naturalezazko amudioak hura bere kargaz arinduz. Zenbatenaz gogotikago aitaren bezalako bihotz batek bere karguan hartuko du prefekzione sainduaren desiran arukitu dukeien arima? Zenbatenaz hura mindurikiago besoetan eta bulharretan iasanen du, ama batek bere haurtxoa iasaiten duen bezala, fardela maite hartaz unhatu gabe? Ordea, dudarik gabe, hori da aitari dagokan bihotz baten egitekoa, hargatik eztaritzate aski dela bere diszipuluei erraitea gure haurrak, bainan are mindurikiago erraiten derauezate, gure haurtxoak.

        Gainerakoan, ene Irakurle maitea, egia da eskiribatzen dudala bizitze debotaz, debot enaizelarik; bainan enago segur desir gabe noizbait debot izaiteko, eta hau da oraino zure debozionearen irakazteko bihotzik emaiten derautan afekzionea, ezen gizon iakin handi batek zioen arauera, ikazteko bide ona, da ikazten iartea; hobea, da enzutea; hoberena, da irakaztea. San Agustinok bere Florentina debota gana eskiribatzen duenean erraten du, bertzei partitzeko ofizioak edo eginbideak dadukala merezimenduaren lekua gero hartzeko, eta irakazteko ofizioa dela ikazteko zimendua.

        Alexandrok hanbat maite zuen Konpaspe donzeilla ederra peinta arazi zioen Apellez zeritzon beregaineko peintadoreari, eta Apellesek Konpasperen edertasuna luzaro miratuz eta konsideratuz haren begitartearen arraidurak telaren gainean trazatzen zituen eredura, haren amoriozko dardoak sartu zituen bere bihotzean, eta hala gertatu zen hartaz pasionaturik, non Alexandrok hori ezaguturik, urrikalduz hura eman baitzioen emaztetzat, eta horrela bere Peintadorearen amorea gatik bera gabetu zen munduan zuen maiterik maitenaz; hortan, dio Pliniok, bere bihotzaren handitasuna erakutsi zuen, eginen zuen bezanbat, biktoria seinalaturik eraman balu bere etsaietarik.

        Bada iduri dagot, ene irakurle maiea, Ipizpiku naizenaz gero, iainkoak nahi duela gizonen bihotzen gainean peinta detzadan ez xoilki ohiko bertuteak, bainan oraino haren debozione guziz maitea eta guziz oneritsia; eta nik lan hura gogotik hartzen dut, bai ene ganik hori nahi dutenen obeditzea eta ene eginbidearen egitea gatik; bai zeren esperanza baitut debozionea bertzeen arimetan eskiribatzen dudan bizkitartean, agian enea hari sainduki amoratuko zaiola. Bada Iainkoaren Maiestateak nihoiz ere ikusten banau hartaz biziki ukiturik eta harturik, hura emanen deraut sekulako espostzat. Errebeka ederra eta garbia, Isaken abreak eradanez, hautatu izan zen haren espos izaiteko, eta hartarakotz hark ez eman izan zeiskon beharri-dilindakariak eta urrezko esku-muturioiak; ni halaber fida naiz ene Iainkoaren neurrigabeko ontasuna baitan haren ardi maiteak ekartzen ditudanean debozioneko ur salbagarrietara eginen duela ene arima debozionearen espos, emanen dituela ene beharrietan bere amudio sainduaren urrezko hitzak eta ene besoetan hekin arauera obratzeko indarrak, zeinetan baitatza egiazko debozionea, othoitzez nagokala Iainkoaren maiestateari hura digula niri eta bere Elizako ume guziei, zein elizaren eskuetan eta iujeamenduaren azpian ezarri eta sekulakotz utsi nahi baititut ene eskiribu, obra akzione, hitz, borondate eta pensamendu guziak.

Anerin Santa Madalena egunean, 1608