Humiltasunagatik onetsten dugula
gure beheramendua

SEIGARREN KAPITULUA

        Aitzinago noa, eta badiotsut, Filothea, gauza eta leku guzietan onets dezazula zure beheramendua. Ordea, erranen derautazu, zer erran nahi du horrek, onetszazu zure beheramendua? Ihardetsten derautzut, beheramendua erran nahi dela humiltasuna, eta humiltasuna erran nahi dela beheramendua. Hala Andre Dana Mariak bere Kantu saziatuan erraiten duenean: zeren gure Iaunak behatu baitio bere neskatoaren humiltasunari, hargatik jende guziek hura erranen dute doatsu, erran nahi du, gure Iaunak gogo onez behatu duela haren beheramendura, aphurkeriara eta xipitasunera, haren mukurutzeko saboreez, eta graziez gaindireino bethetzeko.

        Guziarekin ere bada diferenzia humiltasuneko bertutearen eta beheramenduaren artean: zeren beheramendua da gure baitan, uste eztugularik, den xipitasana, aphurkeria, eta deusgutitasuna; ordea humiltasuneko bertutea da gure beheramenduaz dugun egiazko eta borondatezko ezagutza. Bada humiltasun haren punturik gorena da, ez xoilki gure beheramendua borondatezki ezagutzea; bainan haren onetstea, eta hartan lakhetzea, ez indar, edo bihotz gabez, baina Iainkoaren Maiestatearen handiago etsteko, eta lagunaz hagitz kontu geiago egiteko, gure buruaz baino. Horrela egitera gonbidatzen zaitut, eta hobeki endellega dezazun gatik, iakinezazu pairatzen ditugun gaitzetarik batzu direla mendretsiak, eta bertzeak direla ohorezkoak. Hainitzek begitarte egiten derauezate ohorezko gaitzei, eta nihor gutik egiten du kontu beheramenduzkoez. Mirazazu Ermitau debozionetsu bat zirzildurik eta hortzez hirriturik: guziek ohoratzen dute haren arropa ihetzea eta urratua, guziei urrikaltzen zaie pairatzen duena gatik: baldin ordea ofiziale pobre, aitonen seme erori, donzeilla on behartu edo errumeztu bat erremangu hartan badago, hura mesprezatzen dute eta trufatzen: horra nola haren pobrezia den beheramenduzkoa. Fraideak emeki eta debozionerekin hartzen du eranzute garratzik bere Superiora ganik, edo umeak aita ganik; guziek erranen dute mortifikazionea, obedienzia eta zuhurzia dela; Zaldun, edo Andre batek gauza bera pairatuko du norbaiten ganik, eta Iainkoa gatik pairatzen dutelarik, guziek erranen dute flakotasuna eta bihotzgaberia dela. Horra bada oraino bertze gaitz beheramenduzko bat. Batak du xamarra besoan, eta bertzeak ahurpegian; hark eztu gaitza baizen, bainan hunek gaitzaz lekhora mesprezioa, higoindura, nardamendua eta beheramendua ere du. Bada nik orai diot, ez xoilki oneritsi behar dugula gaitza, zein baita pazienziaren bertutez egiten duguna, bainan hartarik heldu zaikun beheramendua ere behar dugula maite izan, zein baita humiltasunaren bertutez egiten duguna. Geiago, bada beheramenduzko bertuterik, bada ohorezkorik ere: pazienzia, mansotasuna, sinplizitatea eta humiltasuna bera dire bertuteak, mundukoek deus guti eta putruz daduzatenak; kontrara, kontu handi egiten dute zuhurtasunaz, balentiaz edo bortitztasunaz eta bizartasunaz: Badire oraino bertute berbatetarik sortzen diren obra batzu, zeinetarik batak mesprezatzen baitira, eta bertzeak ohoratzen: limosna emaitea, eta ofensak barkhatzen karitatezko bi obra dire; lehena ohoratzen dute guziek, eta bertze mesprezaturik dago munduko begien aitzinean. Aitonen seme edo Andre gazte bat largatzen ezpada konpainia ahalkegabe batetan erastera, dansatzera, edatera, berregintzera, hura trufatuko eta gaizki erabilliko dute guziek, eta erranen dute haren modestia eta zuhurzia dela, edo debozionezko itxura edo bernizadura: hori maite izaitea, da bere beheramendua izaitea maite. Huna bertze mothazkorik. Bagoaz erien ikhertzera eta bisitatzera, igortzen banaiz ezteiarrena gana, beheramendu izanen da enetzat munduaren arauaz; hargatik hura izanen dut maite: bidaltzen banaiz zerbait handi direnak gana, beheramendu da espirituaren arauera, zeren hortan ezpaita bertzetan bezanbat bertute ez merezimendu; beraz beheramendu hartan lakhetuko zait. Nihor karrikan erorten denean, gaitzaz edo minaz lekhora, ahalkatzen da; beheramendu hura onetsi behar da. Bai eta badira huts batzu, zeinetan ezpaita bertze gaitzik beheramendua bera baizen, eta humiltasunak eztu nahi halako hutsik berariaz egin dezagun, ordea nahi du hek eginez gero asalda ez gaitezin. Halakoak dira erhokeria, deskortezia eta ustegatasun batzu; baina nolas behar baigare hetarik begiratu, hetan eror gaitezin baino lehen, kortesiari eta zuhurziari leku emaitea gatik; hala ere halako hutsik egin dugunean, behar dugu handik heldu zaikun beheramendua pairatu, eta bihotz onez besarkatu, humiltasun sainduari iarraikitzea gatik. Geiago diot oraino, kolerak eraman banau, edo largatu banaiz hitz itsusirik erraitera, ikusten badut Iainkoa eta laguna hetaz ofensatuak direla, zinetan urrikituko zait, eta neurrigabeko damu hartuko dut egin dudan ofensaz, enseiatuko ere naiz haren erremediatzera ahalik hobekiena; badarik ere onera hartuko dut handik heldu zaitan beheramendua eta mesprezioa: eta bata bertzetik berez ahal baledi, neure ahal guziaz bekhatua arbuia eta urrun nezake, eta beheramendua besarka niro.

        Ordea gaitzetik heldu den beheramendua maite dugularik, guzia gatik re hura ekharri duen gaizkia erremediatu behar dugu on eta zuzenezko diren bideez, guzien gainetik guk egin gaizkia kontuzkoa eta seinalatua denean. Baldin begitartean badut min itsusgarririk, enseiatuko naiz hartarik sendatzera, bainan eman derautan notha eta beheramendua etzait hargatik ahantsiko: Egin badut nihor ofensatzen eztuen gauzarik, enaiz hartaz eskusatuko, zeren, eskas bat delarik, ezpaitago bethiere: beraz ezin eskusa nindeke, hartarik heldu zaitan beheramendua gatik baizen; hori da ordea humiltasunak ezin paira dezakeiena nik egin dezadan: baina ustegabez, edo erhoz, nihor ofensatu edo eskandolizatu badut, ofensa erremediatuko dut zenbait egiazko eskusaz, zeren nik egin gaizkia baitago, eta karitateak obligatzen bainau haren khentzera eta borratzera. Gainerakoan, batzutan gertatzen da karitateak nahi duela gure beheramendua erremedia dezagun lagunaren hobea gatik, harentzat premia denean gure aiphamen onari garraizkon eta gatxezkon, baina kasu hartan gure beheramendua edo mesprezio khentzen dugularik lagunaren begietarik, beldurrez eskandalurik har dezan, hura bihotzean serratu eta gorde behar dugu, gure ganik exenplu onik har dezantzat.

        Ordea iakin nahi zenduke, Filothea, zein diren beheramendu hoberenak: klarki erraiten derautzut ezen arimari probetxu geiago egiten dioten eta Iainkoaren gogorago diren beheramenduak, direla, edo kasuz, edo gure bizitzen thaillutik heldu zaizkigunak, zeren ezpaititugu geurok hautatu, bainan izan baitigu Iainkoak igorri derauzkigun bezala, dakigula hark egin hautua bethiere hobeago dela gurea baino. Guk beheramendurik hautatu behar bagendu, handienak dire hoberenak, eta handienak estimatzen dire gure gogoaren kontra iarriago direnak; baldin ordea gure bizitzeko antzearen arauerakoak badire: zeren, behin guzietan derradantzat, egiten dugun hautuak gure gehien bertuteak gaixtatzen tu eta gutitzen. Ha! nork eginen derauku grazia Errege handi harekin erraiteko: Lehen hautatu dut Iainkoaren etxean beheraturik egoitea, ezen ez bekhatoreeen iauregietan? Grazia hura nihork ezin eman diazakegu, Filothe maitea, lekhat, gure goititzea gatik hala bizi eta hil izan denak, non guzien mesprezioa eta laidoa egin baita. Hainitz erran derautzut gogor idurituko zaitzunik, konsidera dezazunean; baina zinetsnazazu, guziaz eztiago izanen dire asukrea eta eztia bera baino, hek obretan eman detzatzunean.