Hitze ohoreztasunaz, eta batbederari zor zaion errespetuaz

HOGOI ETA ZAZPIGARREN KAPITULUA

        Nihork hitzez egiten ezpadu bekhaturik, dio Iondone Iakuak, hura da gizon konplia. Begira zaite erneki hitz itsusirik bat ere atheratzetik: zeren halakorik erraite eztuzularik intenzione gaixtoz, badarik ere enzuten dutenek bertzela hardezakete. Hitz itsusia bihotz flako batetan eroririk, hedatzen eta barraiatzen da olio xorta oialaren gainean bezala, eta batzutan bihotzean hala sartzen da, non hura bethetzen baitu milla haragizko gogoramenduz eta pitzgarriz. Ezen gorputzeko pozoina ahotik sartzen den bezala, bihotzeko pozoina ere beharritik sartzen da, eta hura ekhartzen duen mihia hiltzaille da, zeren hark aurtikhi duen pozoinak bere kolpea kasuz egin eztuelarik, enzuleen bihotzak zenbait kontrapozoinez borthitztuak izanez, guziarekin ere ezta haren falta izan zeren eztituen hil. Eta nihork ezterradiazadala halakorik eztuela gogoan, zeren gogoaren berriak dakizkien salbatzailleak erraiten du, mihia minzo dela, bihotzak gaindi eginez. Eta gogo gaixtorik eztugularik, badarik ere gaixtoak hainitz gaizki pensatzen du, eta bethi hitz gaixto hetaz ixilik baliatzen da norbaiten bihotzaren iragaiteko. Erraiten da Anjelika daritzon belhar batetarik ian dutenek bethi hatsa dutela ezti, plazent eta gozo, halaber ohoreztasuna eta kastitatea, zein baita angeruzko bertutea, bihotzean dadukatenek, hitzak ituzte bethi garbiak, kortesak eta ohorezkoak. Gauza itsusiez eta erhoez bezanbatean, apostoluak eztu nahi aipha ditezin ere, seguratzen gaituela deusek ere eztituela aztura onak hala gaixtatzen, nola solhas gaixtoek.

        Hitz lizunak estaliki, sotilki eta artezki erraiten badira, neurrigabeki dira pozoinsuagoak; ezen nola zenbatenaz dardo bat zorrotzago baita, hanbatenaz errazkiago sartzen baita gure gorputzetan, halaber zenbatenaz hitz gaixto bat artezago baita, hanbatenaz iragaitenago da gure bihotzetan. Eta uste dutenek gizon fetxo direla, halako hitzik konbersazionean erranez, eztakite zertako eginak diren konbersazioneak; zeren bildu behr dira, erle-elzoak bezala, eztiaren atheratzeko zenbait konpartimendu amolsutik eta bertutezkotik, ez ordea deus usteldurik edozkiteko, elkharganatzen diren lixtafinen ozteak egiten duen bezala. Zenbait rehok erraiten baderautzu eder ezten hitzik, erakusazu zure beharriak ofensatuak direla, edo bertzetara itzulten zarela, edo zerbait bertzez, zure zuhurtziak irakhasiko derautzun arauera.

        Espiritu batek ahal dituzkeien kondizione gaixtoenetarik bat, da, burlari izaitea Iainkoak bizio hura neurrigabeki gaitzesten du eta hartaz ezin erran ditezkeien bezalako gastiguak egin izantu. Deus ere ezta hala iarria karitatearen eta geiago are debozionearen kontra, nola lagunaren mesprezioa eta gutimendua. Bada lagunaz egiten den burlakeria eta irria ezta nihoiz ere egiten mesprezio hura gabe; hargatik bekhatu hagitz handia da, hala non Dotorek arrazoin baitute erraiteko, burlakeria dela lagunari hiutzez egin dakidizkeon ofensa eta bidegabe guzietarik gaixtoena; zeren zerbait bertze maneraz nihork nihor ofensatzen duenean zerbait kontutan daduka ofensatzen duena, baina burlakeriak ofensatzen du mespreziorekin eta gutimendurekin.

        Ordea hitzezko iokoez bezanbatean, zeinak egiten baitira bataz edo bertzeaz bozkario eta arraitasun emerekin, hek Eutrapelia daritzon bertuteari dagote; guk hari konbersazione onaren izena eman diozokegu eta hitz alegera hetaz errekreazione honesta eta amolsua hartzen dugu batbederaren eskas makurrek emaiten dituzten fitsezko okasioneen gainean. Xoilki begiratu behar gare arraitasun kortes hartarik burlatasunera iragaitetik. Bada burlatzeak ertxatzen gaitu lagunaz irri egitera hura mesprezatuz eta mendreetsiz; bainan arraitasunak eta dostaketak irri eragiten derauku libertate lano, fidanza garbi, eta largotasun familier batez zenbait hitzezko sotilleziarekin. San Luisek, barazkan-ondoan fraideak gauza goiez minzatu nahi zitzaizkonean, ezta ordua, ziosten, horrelakoez minzatzeko, baina zenbait hitz iokolariz eta dostailluz alegeratzeko, berra batbederak nahi duena korteski. Hori erraiten zuen bere aitonen semeak faboratzea gatik, zeinak haren aldean baitzeudezin zenbait begitarte izaiteko haren maiestatea ganik. Zer ere baita, Filothea, hala iragan dezagun denbora dostaketez, non eternitate saindua begira dezagun debozioneaz.