Bizi da ama euskera (3)

Iru gaubela Amari egiñaz

Nengoan Arbolapian,

Neure begiok leortu ezinda

Bere buruko zapian;

Jaunak ez baleust gorde bizia

Ainbeste miñen erdian,

Bakezko lotan arime au ta

Gorputza neukan obian.

Eguzki ederrak ikuste ezarren

Negargarri au lurrian,

Odei illun bat ipiñi eban

Arpegiaren aurrian;

Baltzez jantzirik agertu oi zan

Damuz goisian goisian,

Gorde illargia lotsaz izarrak

Gabaz azaltzen etziran.

Ni gisajo au Amari munka

Bekoki ta begietan,

Sur, ezpan, okotz, matralla biai,

Esku eta oiñ otzetan,

Erdeldun askok ikusi arren

Estura samiñ orretan,

Ezer ezpazan legez joaiazan

Aurrera euren bideetan.

Irugarrengo gau erdirako

Eztarri au zarratu zan,

Begiok agor, pultsuak geldi,

Ozta ozta bizi nintzan;

Gizon argitsu bizi eder bat

Non dakustan zeruetan,

Zuriz jantzita, odei gaiñ baten

Lauburugaz eskuetan.

Ule luze ta bizar urdinez

Agura itzaltsu bat zan,

Odei gañean puskaten geldi

Ikusi neian egon zan,

Asi zanean baña beruntza,

Ez dakit nola ez zelan,

Onaztarri bat baño lenago

Jausten jat alboan bertan.

Justuri batek alako otsik

Ez dau ez iñoz atera,

Mendiak dardar, atxak lokaka

Euskalerria ikara;

Arri bat legez ni otz ta gogor

Iya zentzun asko baga,

Ots gozo batek bertatik dinost

Jaunak gorde zagizala.

«Bakea zugaz, baita anaiakaz,

Natortzu iragartera,

Tubal Aita naz, zerutik nator

Amatxo osatutera;

Atsegin eta pozez beterik

Zerutar danak batera

Kantetan dabe izketa artean

Garbiena da Euskera.

Omen artean baña nituzan

Entzun nik zure negarrak,

Aitu nituzan zerurañoko

Zure dei eta dedarrak;

Beian itxirik illargia ta

Eguzkia zeiñ izarrak,

Oraindik gora igoten eben

Amodio orren sugarrak.

Baña, nasaitu, atseden zaite

Seme maite ez da ill Ama,

Ume gaiztoen atsekabiak

Geixotu dabe onela;

Oraiñ guztiak negar dabe egin

Ezaguturik okerra,

Ill dalakoan beti betiko

Euskera Ama laztana.

Negar dabe egin Bizkaiak eta

Araba ta Gipuzkoak,

Negar dabe egin Naparrak eta

Euskaldun Frantziakoak;

Oraiñ arteko uts egiteak

Daukazuez parkatuak,

Baldin bazare aurrera izaten

Anaiok alkar artuak».

Auxe esanda putz egin eutsan

Ama geixuari aotik,

Eta bertatik gazte bat legez

Oñen ganera zan zutik,

Eta dirautsa: Ama jatsi naz

Zeruetatik zugaitik,

Seme leial au ill ziñala ta

Neukalako otsez lurretik.

Biziko zara baña zu emen

Munduak dirauan arte,

Lur onetara etorri ziñan,

Neugaz orain lau milla urte;

Etsai gaiztoak gerra miñ asko

Ta zauri egin deutsue,

Baña oraindik Ama bizkorrik

Ikusi bear zaitue.

Agur, zerura banoa; eta

Geiago etzan ikusi,

Ama bakarrik neuri begira

Eta ni barriz berari,

Zabal zabalik bere besoak

Eustazan laster ezarri,

Sotill ta umill entzun neutsazan

Berba samurrok nik ari.

Pasiño latza irago dot, ai!

Joan diran egunetan,

Neure arimau neukan ala ez

Ez dakit gorputz onetan;

Indar barri ta bizi bizi bat

Biotzean dot sometan,

Odol gaztea darabilldala

Uste dot neure zanetan.

Seme guztiai esan eiezu

Bizirik nazala emen,

Ta datozela txar eta onak

Danak ikusi nagien;

Mundua mundu arbolapean

Bizirik euki naizuen,

Berbetan gozo samur onetan

Saiatu danok egiten.

Egia da bai, umezurtz gagoz

Foru baga lotsarian,

Baña emongo arbola onek dauz

Orriak uda barrian,

Negu gogor ta ekatx andiak

Artu gaitue erdian,

Ainbeste gatxez ez gara egon

Lenago Euskalerrian.

Baña, begira neure semea,

Arboala oni an goian,

Non antxiñako Lauburu zarra

Zelan daukan agirian;

Esan egizu lotsarik baga

Ta arrokeraia andian,

Beste gauzarik ez dala adorau

Sekula Euskalerrian.

Zoaz, barriro dirautsut eta

Neure bedeinkaziñoaz,

Zoaz anaiak argitutera,

Emen ikusi dozunaz,

Baña ez arren geiago nastu

Erdaldunen oiturakaz,

Neugaz bakarrik biziko zare

Munduan atsegiñakaz.

Irakatsiok entzun neutsazan

Malkoak gorde eziñik,

Aldendu nintzan esku-oñetan

Laztan gozoz mun egiñik;

Neure erriari iragartera

Ez dala ez ill Amarik,

Eta anaiok gaiteala izan

Euskaldun garbi bakarrik.

Neure anaiak bat izan beti

Euskeldun siniskeretan,

Bat izan geure uste eretxi

Gogo eta asmoetan,

Fede bizi bat baldin badogu

Biotz eta arimetan,

Bakez oraindik biziko gara

Mendi atx eta ibarretan.

                        Euskalzale, 1898, II