Bakotxak bere teillatua zaindu

        Doistar edo aleman batek gure EUZKADI onetan «ogia» ta «ogija» idatzita ikusi dauzalako itanduten dau ia itz biok euskera diran.

        Baietz erantzuten dautsoe, ta doistar orrek bere betaurrekoen ganetik zorrotz begituta diñio:

        —Orduan, santa sekula baten be elertirik (literaturarik) ez dozue euko euskeraz.

        Olantxe! «Ogia» ta «ogija», ta euron antzera beste itz asko era bitara esan eta idazten doguzan bitartean, gure euskeraz ezin lei idatzi ez irakurri ez irakatsi ez ikasi... galduak gara!

        Orain, guk, doistar orri itzul-oldarkun edo «contra-ataque» bat (ein Gebenlaufgraben) egin bear dautsogu.

        Edo geure erara esateko: Berak gure teillatura arria jaurtin dauskun lez geuk be bere teillatura jaurtingo dogu.

        Doistarrak gure itz «egin», era bi oneetara idazten dabe: 1-tun; 2-thun.

        Ori zelan dok, mein Herr?

        Doisterrak gure itz « ataldu» edo « zatitu» , era bi oneetara idazten dabe: 1-tehilen; 2-theilen.

        Ori be zelan dok, i, mein Herr?

        Doistarrak «mich» idazten daben itza, irutara oguzten dabe:

1-mitx; 2-mix; 3-mij.

        Orretara, mein Herr, zuen elertia ta putzerroskilla bat bardin izan bear leukiek.

        —Aber wir haben eine reichliche Litteratur (Baiña guk elerti ugari bat dogu).

        —Ba dakigu, ta ori, batzuk «tun» eta besteak «thun», batzuk «teilen» eta besteak «theilen» idatzi arren; baita «mich» itza, oneek mij, orreek mix, eta areek miix esan arren.

        Eta guk be batzuk ogia eta besteak ogija esan ta idatzi arren, geure euskerea erabilli badarabilgu, elertia egingo dogu. Eta egiten ez badogu ez da izango ogia ta ogija-ren erruz, bai zera!, izango da idazlerik ezagaitik eta irakurlerik ezagaitik.

        Izango da euskereaganako maitetasunik ezagaitik.

        Bizi-bizi daukot gogoan, Zumarragan batzarra egin zanean «Euskal Esnalea» irasteko, eretxiak esaten ebilzanean batzuk eta besteak euskereari nundik eta zelan indarra emongo, jagi zala euskal idazle ta erdal idazle gazte bikain bat eta esan ebala: Euskerea indartzeko bide guztiak alperrekoak zirala maitetasuna ointzat ez baeben, eta beraz lenen-lenengo adiraldu (estudiau) bear zala maitetasun ori zelan sortu euskaldunen biotzetan.

        Zuzen esan eban idazle arek, eta an gengozan askok pozik entzun genduan. An egozan beste askok, errezeloz ta isilik begitu eutsoen.

        Maitetasun ori euki ezkero geure abenda eleari, euskaldunek alkarreganatzen diranean alkarri itz egiteko edo alkarrenak irakurteko batak ogija esan edo idatzi, besteak lehen esan edo idatzi, onek intxaurra, orrek eltzaurra, orkoak arrautza, angoak arroltze, ta abar, esan edo idatzi arren, egon eskier alkarri entzungo dautsoela, alkarrenak irakurriko dabezala, alkarrenaz euskerazko artuemona eukiko dabela, ta euskerazko artuemon orretatik sortuko dala, sortutekotan, elertia, bizia, kalekoa, lagun artekoa.

        Maitetasuna barik, ostera, Euzkadi guztiko idazleak danak ogia idatziko balebe, euren idaztiak or egongo litzakez idaztegi edo biblioteketan autsez beterik, eta an geldi egongo litzakez doistar «Herr Sprachforscher»en bat bere betaurreko ta guzti etorri arte.

        Itz baten, gu ez gagoz elerti barik, gure euskerea ez doa galtzen, ogia ta ogii esaten doguzalako... esaten ez doguzalako baiño!

        Ai, euskerea dakien guztiek beti-beti esango balebe ogia edo ogija edo ogiye edo ogixa, ta ez pan, euskereak iraungo leuke, sendotuko litzake, ta bere barrutik atarako leukez elertiok eta bear diran guztiok!

1923-II-4