Oyartzungo jai ederrak

Bidasoz andiko ta emendiko
euskal idazleak Oyartzunen alkartu

        Lau katu?... Nok esan dau Oyartzunen lau katu batuko ete giñean?... Nor izan zan ori esan ebana?... Neu izan nintzan, eta ementxe apal-apalik autortzen dot oker izugarri baten nengoala. Asketsi, ba.

        Batzar ederra Oyartzungoa araiñegun, alde guztietatik begiratuta:

        Erria guztizko ederra ta eusko eredua, ta bere biztanleak, alkatea ta abadeak aurrenengo izanik, guztizko argiak, eta alegiñetan erbestetik joan giñeanai zelan poz-emongo.

        Bildu giñean euskal idazleak, iñok uste genduan baiño geiago, mordo galanta. Or atzerago ikusi zeinkiez zenbat eta nortzuk.

        Ostantzeko euskaltzaleak, idazle ez diranak, notintza andia. Erria notiñez bete-beterik aurkitzen zan.

        Eta bildu giñean guztiok, auxe da onena, euskaldunak, eta geure aberriaz batera euskerea maite-maite dogunok.

        An etzan entzuten euskerea baiño, an ez egoan itz zakarrik, an etzan ikusten arpegi batxu be asarre, danak egozan pozik eta atsegiñez eta alai. Zelan ez, Ama baten umeak baziran, aspalditik alkarren urrin egon diranak, eta araiñegun batzartu ziranak alkarri anai-laztan gozo bat emoteko?

        A zan a, jentea! Abenda zarra da gurea, baiña araiñegun Oyartzunen batzartu zan lako notintza bat idoroteko or Ebroz beste aldean... farol askotxo gastau bearko litzake billa!

        Gu emen Bilbaoko geltokian bultziratu giñeanean, uartu genduzan Sokoa ta beste euskal idazle batzuk; gero Durangon, Eibarren, Elgoibarren, Deban (emen sartu ziran Tene, Asier, euskal idazleak eta neskatilla euskaltzale bat), Zumayan, Zarautzen, banaka-banaka lez, igarri barik asko sartu ziran, eta Donostira eldu giñeanean, bertan itxaroten egozanakaz, mordo galanta egin genduan.

        Sartu giñean danok Irungo tximist-buitzian, eta Oyartzungo geltokian jatsita oiñez joan giñean errira, bertara eldurik jaupa nagusitik urteten eben orduan. Erriko enparatza notiñez baltz egoan. An aurkitu genduzan ainbat eta ainbat euskal idazle. An zan ba alkarri bostekoak estutea, ta alkarregaz poz-pozik geure euskeraz itz egitea.

        Olantxe egon giñean batak inguru arte, bitartean Pasai Deun Jon-tarren aurreskua ikusirik atsegin andiaz, eta Mendibururen opa-arria agertutea be bai, bertan Labayen jaunak itz goralgarriak esan ebazala Mendibururen alde ta gure euskerearen alde.

        Sartu giñean gero jateko-etxean, aldraka etxeko geletan; eta onetan, bazkaria asi baiño lenago, orra nun sartzen jakuzan abade bi, gazteak, euskotar antzeko uts-utsak, eta euren euskera bigun eta gozoaz esaten dauskue eurak dirala Antxuberro ta Oxobi. An izan zan poza!

* * *

        Bazkaldu ta gero, or laurak baiño lentxuago, batzartu giñean euskal idazleok eta bai euskaltzale asko be, erriko eskolen aretoan, areto zabal izugarria; ez dot larregirik esango, emengo «Salón de la Filarmónica» bestekoa ba dala esanaz. Ba, dana bete zan.

        Batzarraren asieran irakurri genduzan Batzarrari bidalduriko idazki ta urrutidatzak agur egiten. Ara:

        SORALUZE.— Elosuko batzarrera jun bear eta ezin orretaratu. Nere agur biotzekoa. Kirikiño ta euskaltzale danai. Zeleta.

        ASTIGARRAGA.— Agur sutsua dagizuet bildu zeraten euskal idazle guziori, ni ezin joan. Agur Gora Euskera. Txadon-Zaya.

        DEBA.— Nere gogoa zuekin dalako opa dizuet egun paketsu eta alai bat euskaltzale guztioi. Katrapon.

        DONOSTIA.— Tamal zait zuen artean arkitu eziña; baiñan nere gogoa ta biotza zuekin daude. Garitaonandia-tar Bitor.

        AZPEITI.— Baserritarren illeroko batzarra degulako soiñez zuen artean ezin izan arren gogoz zuekin naukazute. Erlomendi.

        SEGURA.— Euzkadiren seme-alaba jatorrak Aberriari dagiozuten opari eder oroigarri onetan biotzez or nazute. Agur guztioi. Otamoztarra.

        SESTAO.— Batzarraz baten da Sestaoar Jel-batzokia. Lendakari Bilbaok.

* * *

        Orreek izan ziran urrutidatzak. Eta ona emen orain irakurri ziran iru idazkiak:

        EUZKO-DEIA.— «Bilbaotik 1921ko Bagilla 18an. Kirikiñori. Agur irakasle ta aberkide maiteoi: Euzko-Gastedi-Batzak Oyartzunen gertau dauzan jaietara pozik joango gintzakez. Baiña biar bertan jai andiak Gaminizen eukiko doguz, Bilbaoko Euzko-Gastediak eginda. Eta eurak geuk geronek eraldu doguz ta, ezin utsik egin.

        Orregaitik ez gara Gipuzkoako erri begiko orretara joango, Euzkadiko euskal idazleak ezagutu ta laztandutea, guretzako atsegiñik andiena izango zan arren. Baiña esaiezu an batuko diran guztiai, eurekin batez gagozala, ta Aberriaren alde egiteko ez dogula iñoiz bez gure lana ukatuko.

        Gora euskerea! Gora Euzkadi! Gora zuek, idazle maiteok! Altuna-tar Joseba, Errasti-tar Joseba Mirena, Jemein-dar Keperin, eta Gallastegi-tar Eli».

        BILBAOKO EUZKO-GASTEDIJA.— «Bilbaoko Euzko-Gastedija»k agur bero sutsua dagitse Oyartzunen batzalduko diran euskal idazle guztiai, ta uste betean dago batzar orretatik aberrirako onura aundiko asmoak urtengo dirala.

        Gure izenaz or doakizue Arrutza-tar Mikel bazkidea, «Larrabaster-tar Jon» izenordeaz zuen artean oso ezaguna. Gora Euzkadi ta Euskerea! Lendakaria, Gallastegi-tar Eli».

        ENBEITA-TAR KEPARENA, «Biaizteritik 1921ko Bagilla 19. Kirikiñori. Agur neure adiskide on maitea: Arabako bazter onetatik bialtzen dautsut idazkitxu au, Oyartzunen batuko zarien gure anai euskal idazleei nire izenean anai-besarka maitakorra eman dagioezuntzat.

        Euzkadi-arerioak uste dabe Jel-eriotza lortu dabela baiña... guzurrean dagoz. Jel-eriotza geroago ta urriñago dago. Euzko-Gastedi-Batzak euskereaz birrinduko dauz gure arerio zitalen eragozpen guztiak, eusko epelak berotu, beroak zindotu eta zindoak geiturik guzti au Jaungoikoaren laguntzaz.

                Goiz eder alai dakuskunean

                Eguzkiagaz oskarbi

                Izaten dira bizirik diran

                Geienentzako pozkarri;

                Baiña ondoren aize deungeak

                Ekatxa badai ekarri

                Len alai-alai ziran biotzak

                Tamalez oi dira jarri

                Auxe berberau jazoten jako

                Euskera maitaleari.

                Euskerea da euskaldunentzat

                Oskarbiko eguzkia,

                Geure gogoa, geure biotza,

                Poz eta atsegin guztia;

                Ekatx deungea gure artera

                Sartu dan erdalkeria.

                Jaso daigun ba ekatx onen gain

                Euskera maitegarria.

                Bestela zelan esango dogu

                Au dala Euskalerria?

        Gora Euskadi geurea! Gora euskerea! Gora Oyartzungo euskal idazle batzarra! Zeuekin dago, Enbeita-tar Kepa».

        Enbeitaren idazki oni txalo-jote andia egin eutsoen entzuleak.

* * *

        Bereala, Labayen jaunak itzaldi laburtxu bategaz esan eban batzar aren zegaitia, ta iragarri eban nortzuk itz egin eben. Lenen itz egin eban Mañarikoak. Onek amaituta, jagi zan Antxuberro, eta itz sutsu ta ederraz esan euskun zenbat balio dauskun euskereak, beroni deitu leiola geure gaurko Lege Zarra, ta berau eutsin eta berau edertu ta berau aberastu ta berau zabaltzen alegindu bear dogula. Zelako pozaz entzun genduan Bidasoz andiko abade gazte azkar onen itza! Gora zeu, Antxuberro!

        Gero, deadar egin geuntson Urretari itz egiteko, ekarri genduan maira, ta... mutillak! ak egin euskun itzeikizuna! Maitasuna aitatu eban eta azaldu euskun maitasuna dala egipen andi guztien iturria, ta ipiñi euskun aberri-maitasun eta euskera-maitasun eredutzat gure maisu andi Arana Goiri-tar Sabin.

        Ara, Antxuberrori eta Urretari jo eutsiezan txaloak andi ta sarratuak izan ziran, gortugarriak, eta luzaro. Ba egoan an sua!

* * *

        Itzeikizunak amaituta, Urki Zornotzako izparkariak eskatuta, erabagi zan aburu batez, Buenos Airesko abertzale jatorrai zorion agurra bidaltzea Laurak Bat-en izan daben gurenda andiagaitik.

        Onen ondoren, Otarpe Errenderiko izparkariak azaldu eban egoki izango zala Batzarraren izenean agur bat bidaltzea geixorik dagozan euskal idazle andi biri, Axeri eta Enbeitari. Entzun ordukoxe erabagi zan, txalo andiakaz sarizturik Otarpen asmo ori.

        Onen ostean, Kuku-Erri Azkoitikoak agertu eban, Enbeita ondiño Biaizterin dagoala bere osasun billa, eta lanik ezin egin eta gastua eukirik, berari zelanbait laguntzeko antxe bertan txindi-biltze bat egitea. Euskaltzale zar gipuzkoar batek, entzun orduko Kuku-Errik iñoana erantzun eutson: «Arzak txapela eta itzik geio ein gabe asi ari billatzen». Eta alantxe asi zan eta bildu zituan 181 laurleko.

        Azkenez Oxobi jauna jagi zan eta batzarrari agertu eutson bere asmoa; datorren urteko batzarra izan daitela Sara Laburdiko urian, Axular euskal idazle ospatsuaren jaioterrian. Danok erantzun geuntson baietz, eta bereala abesturik Itxarkundea eta Eusko Abendaren Ereserkia urten giñean enparantza zabalera.

        An dantzatu ziran Zaldibiko, Pasai Deun Kepako eta Donostiko ezpata-dantza aldrak. Zein polito ikasi daben gipuzkoar mutillak gure Bizkai dantza gogor au!

        Azkenez, Errenderiko makil-dantzari txikiak. Oneexek bai euki eben mundu guztia eurei begira-begira poz baten! Erakutsi eben mutil txikiok belarri ereskor ederra daukela eta anka bizkorrak.

        Txalo andiak entzun ebezan danak, eta dana zor jake mutil begiko arei.

* * *

        Ona emen orain Oyartzunen atzo bildu ziran euskal idazleak. Erreskada onetan batzuk bearbada ez dira egongo sartuta; berau egin eban eguerdian Larraitz Alegiko izparlariak, neuri lana aurreztutearren, eta beragaitik eskerrak dagitsodaz emendixek; erreskadan neuk sartu dodaz Kuku-Erri ta Begoñako biak; izan leike batzuren batzuk, oneek lez, erreskada onetan ez agertzea, Larraitzek bazkari etxean idoro ez ebazalako.

        Ara: Matxin Gorri, Samaiko Zulo, eta Txinparta, Tolosakoak; Larraitz, Alegikoa; Goikola, Zoraitz, AloÑamendi, Ziritxo, Azpiola, Tximista, Zumardi, Mendi-zorrotz, Dunixi, Donostikoak; Ko-Ai, Artamendi, Endika, Erauskin Errotari, Ordiziakoak; Otxandi, Otxandiokoa; Aralar-mendi, Zalbidikoa; Otarpe, Neonek, Braxak, Izkillu, Gainbera, Lieizpe, Errenderikoak; Biar, Ondarroakoa; Gelatxo-Errota, Aberri, Elgoibarkoak; Ibaigane, Bergarakoa; Antxuberro, Oxobi, Laburdikoak; Iturbide, Iruña-tar Alesander, Naparrakoak; Basanaitz, Mendi-Lauta, Zubiondo, Zarautzekoak; Tene, Asier, Debakoak; Txiñuelo, Mañarikoa; Andutzmendi, Gernikakoa; Urki, Zornotzakoa; Arrugain, Bilbaokoa; Urni, Gogorra, Santanazubipekoa, B-tar P., Durangokoak; Zargazte, Eibarkoa; Zubigar, Pasai Zabalekoa; Murumendi, Isasondokoa; Buruntza, Andoaingoa; Ondartza, Pasai Deun Kepakoa; Kuku-Erri, Azkoitikoa; Urrioalabeitia-tar Amantzi, Zornotzakoa; eta Begoñako Jelbatzokitik eta Euzko-Gasteditik Goti-tar Bedita, baita Abertzale ta Matxin, Mungiakoak.

        Ez al da mordo galanta?

* * *

        Illuntzean Donostira etorri giñean Oyartzundik, eta apal-ostean batu giñean Eusko Etxean, eta an be barriketa ederrak euskeraz euki genduzan; abestu ebezan Txanton Piperriren zatiak lenengo Lizarraga Debarrak (Pasaian bizi da orain), gero biek batera Arostegi abotsendoak eta Gorostidi abotsoliak, guztizko ederto, eta azkenez Olaizola abeslari gorengoak abestu eban berak dakian lez, txalo andiak entzunik. Danoi eskerrak euskal idazle guztion aldetik.

        Gure lagun Dunixik irakurri zituan «Abarrak» liburuko ipuintxo bi: Tximistargi barria, eta Atxuriko millagroa.

        Egun eder bat igaro genduan Gipuzkoako gure anai euskaldunakaz. Eskerrak eta agur zuei. Gora Gipuzkoa!

* * *

        Amaitu baiño lenago, gure batzarrera joandako euskal idazle guztion ordez eskerrak Oyartzungo alkateari, erreztasun guztiak emon zitualako, baita bazkal orduan Oyartzunen bertan egiten dan Bitsdun Txakoliña botilla pilla bat biali zigulako. Ori dek alkate bat, ori!

        Txapel-okerrik be ez genduan ikusi, eta ustea dogu ori be Oyartzungo alkateari zor zaiola, berak nunbait Mirallesi esan bear izan zion etzala txapel-oker bearrik, eta berak erantzuten zuala etzala ezer izango.

        Agur, araiñegun Oyartzunen batzau ziran euskal idazle ta euskaltzale guztioi. Datorren urtera arte Saran!

1921-VI-21