Ama, txiroa bada be, ama da

Euskeraz itz egizue

        Guk lengo igandean, gaur zortzi, leku onetan esan genduan euskaldun geienak ez dabela euskeraz itz egin gura izaten, erderaz itz egiten jakin ezkero. Eta ori abertzaleen artean be jazoten dala; eurrez ikusten dirala euskaldunak alkarregaz erderaz berbetan.

        Arañegun «Iñor» idazleak zelanbait arixe gure esanari erantzuten lez, leku onetantxe idazten eban euskaldunek olan erderara jotea «derrigorrezko» gauzea dala.

        «Iñor»ek diño, gorputz-indar-lanean iñarduten dan euskaldunak euskeraz pentsetan dauala ta orregaitik euskeraz eroso itz egiten dauala; baiña adimen-lanean iñarduten dan euskaldunak erderaz dana egin bear izaten dauala, erderaz ikasi, erderaz irakurri, erderaz idatzi ta abar, eta onan erderapean jausten dala, dana erderaz egiten oituten dalako.

        Ganeratzen dau, euskeraz gitxi idazten dala, ta idazten dan apurra be garrantzi edo inportantzia bakoa; ta beraz, euskaldun ikasiak beti erderaz irakurri bear izaten dauala, ta emendik be erdereak bere menpean artu ta oituten dauala.

        Euskaldun orrek bere adimeneko gauzak erderaz askoz errazago esan al dauzala, batez be garrantzi andikoak badira gauzok.

        Eta gatx au osatzeko eskatzen dau euskeraz asko idazteko garrantzidun (inportantziadun) arazoetzaz.

        Beraz, «Iñor»en asmoa da, euskaldunaren adimenari euskerazko irakurgai garrantziduna ugari emon, irakurri dagian eta, gaur erderara oituten dan lez, euskerara oitu daiten, euskeraz erraz-erraz edozer adierazteko bestean.

        Asmo ederra «Iñor»ena.

        Idatzi ta argitaldu beitez euskerazko irakurgaiok, betoz euskerazko liburuok.

        Eta datozanean, euskaldunek izan beie eurok irakurteko gaur euskeraz itz egiteko ta irakurteko erakusten daben baiño zaletasun geitxuago; bestelan, liburu koitauok egon bearko dabe or gela bazterren batzuetan alkarren ganean, sagutxuen agiñar-gei.

        Baiña ez dogu uste «derrigorrezkoa» danik erderaz itz egitea, erderaz irakurten dalako ta erderazko adimen-lana egiten dalako.

        Lenen-lenengo esan bear doguna da, erderaz itz egiteko ekandua dauken euskaldunek ez dabela erabilten, geien-geienean beintzat, garrantzidun izketa gairik, bai zera; izketa gai ori beti izan oi da, edo osasuna, edo eguraldia, edo jantzi-janarien salneurriak, edo onakoxe gauzak, egunorokoak, eurrez mundu guztiak darabilzanak.

        Orreek gauzok erderaz erabiltea ez da «derrigorrezkoa». Erderaz dana irakurri arren, orreek gauzok euskeraz erabiltea gauza erraza da, gura izan ezkero.

        Orixe egiten dabe kataluñarrak beti, naiz ta euren aberritik urrin bizi, katalaneraz itz egin olako gauzak.

        Baita orixe egiten dabe frantzitarrak Espaiñan beti bizi arren, españiarrak Frantzian naiz Ingelandan bizi arren, edozein aldetakoak euren aberritik urrin bizi arren, danak euren artean euren berbetea erabilten dabe, orreek egunoroko gauzok alkarri adierazteko beintzat.

        Ez bearrizana daukelako, ba eurek bizi diran erriko berbetea ederto ikasita eukiten dabe, euren aberri berbeteari dautsoen maitetasunagaitik baiño.

        Euskaldun erdera-zaleok be bardin egingo leukie, euren ele Euskereari maitetasunik baleutsoe.

        Ba dira euskaldunak, besteak baiño gitxiago diran arren, euren artean beti euskeraz iñarduten dabenak, ez bakarrik orreek eguneroko gauzok adierazteko, baita «Iñor»ek diñozan garrantzidunak adierazteko be.

        Onetariko euskaldunak irakurten dautsue, adibidez, Geografiako edo Matematiketako edo Historiako edozer gauza, ta gero, an irakurri dabena, euren artean euskeraz erabilten dabe, euskera mordoilloz baiña euskeraz.

        Onetariko euskaldunak ugari samar dagoz, Gipuzkoan batez be, baita Bizkaiko erri txikietan eta geien itxasaldean.

        Beste erdalzaleak be oneexek lez egin leikie, eta abertzale diranak ez dauke iñundiko atxakirik ori olantxe ez egiteko.

        Abertzalea ez dan euskaldunak esaten dau: «Nik euskerea zetako? Zer irabazteko? Zer irakurteko?»

        Baiña abertzaleak ez lei olakorik esan, ori litzake ba seme batek bere ama txiroari esatea lez: «Nun dozu jauregia? Nun dozuz sedazko ta urrezko jantziak? Nun dozuz apain-pitxiak? Orreetarikorik ez badozu nik zetako zaitut?»

        Ez, seme onik ez dago bere ama txiroari ori esango dautsonik, ez abertzalerik euskerea maitatzeko ta al dauan guztian maite ta pozik erabilteko aurreztik ospatasuna eskatuko dautsonik.

        Artu daigun geure ama bera dan lez, ta alegindu gaitezan bere txabolatxua garbiro ta txukun eukiten, beragaz bizi izanik pozarren ama-semeak lez; ta iñoz txabola ori jauregi biurtu al badogu obeto danontzat, eta ezin badogu, geureagaz, Jaungoikoak emon dauskunagaz apal bizi gaitezan.

        Irakurleak: Itz egin beti euskeraz.

1923-I-28