Jakiteko... ikasi

        Gizonen artean iñor ez dago ikasi barik ezer dakianik. Zetara datozan filosofokeri oneek?

        Orra ba, adi egon:

        Atzo eldu jatan gizon bat, emen Bilbaoko izparringi bat eskuetan ebala, ta esan eustan:

        —Gauza bat itandu bear dautsut, zeure baimenaz.

        —Ia zer dan ba.

        Ta izparringian egoan euskeraz jaki azalketa edo menu, araiñegun giputz-arabar-bizkaitar diputaduak alkarregaz euki eben bazkariarena, ta azalketa aretan egoan auxe: «Izokiña Chambord baziaz».

        —Au, zer da? Nik ez dot aituten, neu euskalduna izanik. Izokiña, ta orren antzeko beste itz batzuk, emen dagozanak, nok jakin zertzuk diran? Euskalduna izan ta ezin aitu, gauza barregarria da. Zuk ba dakizu zertzuk diran?

        —Bai, ba dakit. Izokiña, erderaz salmón deitzen daben arraiña da, ta itz ori erabilten ei dabe eurrez Bidaso ibarretako biztanle guztiak.

        —Eta Bizkaian, zelan?

        —Bizkaian ezelan bez, emen ez dagoalako orretariko arraiñik.

        —Orduan zelan jakin dozu ba?

        —Ikasi dodalako. Len ez nekian nik ori; bein irakurri neban, eta ez nintzan asarratu ez nekialako, bai zera!, alegindu nintzan jakiteko, ta jakin neban; eta ordutik ona darabilt neuk be, zein da neure bizi guztian jakin baneu lez.

        Atzo niri itanduka etorri zana, uste dot apur bat asarre egoala, erakusten ez eban arren, jaki azalketa aretan aurkitu ebazalako itz ezezagunak.

        Askori jazoten jake orixe. Iñoz jarten jake begien aurrean euskerazko idazki bat; adiskideren batek diñotse: «Emen zer diño?»; ta aurkitzen dira autortu bearrean ez dakiela, ta onexek lotsatzen ditu. Bai ba, euskalduna izan txikitatik geiago, ta euskeraz zerbait esan eurei ta ezin aitu... suak artzen ditu.

        Baiña ez dago ziorik orretarako. Ez gu bakarrik, espaiñeraz txikitatik geiago itz egiten dabenak be, alantxe ibilten dira sarritan; itz asko erderazkoak ez dabez ezagutzen, eta orduan, iztegira joten dabe euren billa, edo norbaiti itanduten dautsoe; asarratu bein bez. Gure euskaldunek ez. Itz bat edo aurkitu badagie ezezaguna, ez dira joaten iztegira, edo ez dira iñogana joaten itanduka, ez, asarratu egiten dira, ta arro-arro esaten dabe: «Zelako euskerea da gero au? Neuk aituten ez dodazan itzak?» Eta orrexegaz asmoa artzen dabe ez geiago euskerarik irakurteko.

        Arrokeria da ori, arrokeri tentela. Iñor ez dago ele bateko itz guztiak dakizanik; gizona, ele edo izkeretan naiz beste edozein jakinbidetan, beti dago zeozer ikasteko. Ementxe, geure euskeran jazoten da bestetara, emen eurrez daukoguz gizonak euskera guztia zeatz dakienak, ezer ikasi bear ez dabenak.

        Onetariko euskaldunei jaki azalketa baten, erderaz ipiñiko neuskioe, adibidez: «Alcaparrones» eta «Bocas de la Isla».

        Edozer jokatuko neuke ezetz ulertu «izokiña» baiño geiago, ta edozer jokatuko neuke ezetz asarratu eurok ulertu ezagaitik. Laster asiko litzakez oni itandu ari itandu, edo iztegira jo jakitearren, eta bein jakin ezkero, poz-pozik eta nasai geratuko litzakez, agin artean esanik:

        —Beraz, alcaparrones zera dok, ederto; eta bocas de la isla ostera beste zera da, guztiz ederto, pozago nago!, orain beste baterako ba dakit.

        Ba, orixe ez dabe egiten euskeraz. Etxeko elearentzat beti otso, erbestekoentzat beti uso.

        Gizontxuak, jakiteko ikasi, ta ikasteko adi egon, eta gogo ona euki, zantar txotxoloak izan barik, eta atzo etorri jatan gizona lez egin: norbaiti itandu norberak jakin ezik.

        Olantxe jakingo dozue, bestelan beti asto; jakinda iñor ez dator ludira ta.

1918-III-23