Euskerea jakin erazo

Euskerea dendetan

        Lengo igandean Donostiko batzarrean Euzko-Gastediak arturiko erabagi bat izan zan: Euskera-aldezko Batzako bazkideak biñako aldretan ipiñi ta egunean aldra bakotxak egin daiala dendetatik ibiltaldi bat, salneurriak eta salgeien beste zertzeladak «euskeraz» eskatzen.

        Asmo onuratsua da berau gure euskerarentzako, ba, danok ori egingo bageundu euskerea bearrekoa egingo geunke emen geure aberrian, eta bearrekoa egitea lakorik ez dago jenteari eragiteko euskerearen aldera.

        Euskaldunak onetan bigunak izan gara, ta gara gaur be. Guk alegiña egiten dogu atzerritarrak ulertu daiskun, bere ele edo izkuntzea ondo ez badakigu, mordoilloka ta kiñuka baiño ez bada be; arexeri atzerritarrari eder egitearren bere elea ikasten dogu zelanbait.

        Berak, ostera, euskaldunen artean bizi arren, ez dau geienean alegiñik egingo gure elea ikasteko... bai zera! gure elea basati edo salvajeena dala esaten dausku geuri arpegira, ta kitu.

        Nik bein ikusi neban ementxe Bilbaon auxe: Neu nengoan burdiñeri-denda baten zeozer erosten, eta sartu zan bertan andra bat baserritarra, erderarik ez ekiana, ta bertako mutil bati eskatu eutson euskeraz, jakiña, «mai gainerako hule bat».

        Ia ba, erderarik ez ekiala be, andra arek erderaz «hule» esaten eutson arren, dendako mutillak, bape alegiñik egin barik aituteko, siku-siku erantzun eutson: «No entiendo vascuence». Andrea geratu zan minduta lez arek euskeraz ez ekialako, bere begi bigunetan erakusten eban bere atsekabea, ta bere artean lez esan eban: «Ai ene, nik zelan aitu erazoko dautsat oni».

        Orduban neuk esan neutson euskeraz:

        —Etzaitez estutu, egin-egiñean be, emen inguruan ainbat denda daukozuz onetarikoak, burdiñeri-dendak (ferreteriak) eta zoaz euretara, ta euskeraz eskatu beti, ta topauko dozu batenbat aituko dautsuna. Ara, nik ikusi baneu onek morroi onek alegin zeozer egin dauala zuri aituteko, neu zeuen bitarteko jarri ta alkar aitu erazoko neuskizue; baiña bape alegiñik egiten ez daualako, orrexegaitik, ez dot gura bitartekoa izan, eta zoaz beste dendetara. Ara, ortxe aurrean sartu zaitez, ta uste dot euskaldunen bat topauko dozula».

        Dendako morroia begira-begira egon zan bioi, baiña nik ez neutson ezer esan; neure artean esaten neban: «Auxe beti egingo balebe ona datozan euskaldunak, edo euk edo eure ugazabak ardurea artuko zeunkie euskerea ikasteko edo ire lekuan euskaldun morroi bat eukiteko dendan».

        Euskaldun abertzale geienak ori egingo bagendu, dendetara sartu ta bear doguna euskeraz eskatu, ta ori ez bein edo alditxu baten, beti baiño, laster igarriko litzake, laster sal-erosleak euskeraz ikasiko leukie, edo beintzat, euren dendetan euskalduna eukiko leukie.

        Ementxe Bilbaon gagozan beste euskaldun balegoz frantzitarrak edo ingelandarrak edo doistarrak edo... txiñatarrak, uste dozue ez legokela Bilbaoko denda guztietan frantzitar edo ingelandar edo doistar edo... txiñatar bat? Bai!!

        Makalak gara, makalak. Guk onetan eredutzat artu bear geunkez Ebroz andiko belarrimotzak, euren bidetik jarraitu; eurek egiten dabena egin, eurak artu maisutzat. Eurek, euskaldun uts-utsa dan erri batera eltzen diranean, euren elez itz egiten dabe, ta dana eskatzen dabe euren elez; ez dira ibilten koipekerietan, dri-dra, eurena, jo ta keea, ta ulertzen ez badautsie, eurek euki daroe zer-esan geiago, ta purrustadaka asten dira, ia zelako basatiak eta ezjakiñak diran erri aretan, eta abar.

        Ba, guk egin daigun eurek lez, alde guztietan, edo beintzat eurek geure bearrizana dabenetan; egin daigun euskeraz, ta ulertzen ez badauskue, alde beste leku batera, geure arterako esanik: Arraiorrek ba, niretik ogia atara bear bok, neuri ulertzen alegindu bearko dok; euk neu bear nok, eta neuk egin bear eure elez? Neuk eu bear autanean, izan leikek eure elez egitea, baiña ez ostantzean».

        Donostin Euzko-Gastedi-Batzak arturiko erabagia, Altzagatar Jon Mungiako ordezkariaren asmoa ontzat artuta, orretaraxe doa, ta danok lagundu daiogun.

1921-VII-20