Ez dauskue egiten
edonori egiten jakona

        Lengo astelenean argitaldu genduan toki onetan Zazpi buruñurdun zintzoaren idazkia, Marianas ugarteko Guam-dik bidaldu euskuna, ta bertan, beste gauza polit askoren artean iñoskun, ango ele edo berbetea, txamorro deitua, erabilteko agindu dautsela ango Gotzaiñak (Obispoak) bere abadeei Jaungoikoaren itza ulertu dagien biztanleak, orixe dala ba Gotzain eta abadeen egin bearra: Uzkurtza edo Erlejiñoa irakatsi gizadiari, beronek ulertuko dauan eraz. Zazpi-k berak ikasi ebala arrapalada baten txamorroa, bertakoei zelan edo alan Uzkurtza irakasteko.

        Ori ederto egiña! Zentzunak berberak diño iñori ezer irakatsi gura izan ezkero berak ulertuko dauan eraz esan bear jakola.

        Eta orra, gure eskuetara eldu dira, zelan esan bearrik ez dala, Beldukuntza edo Misiñoetako izparrak ekarri oi dabezan ingurti edo revista batzuk, eta antxe irakurri doguz urrengo izpar oneexek:

        Saigon, Cochinchinako uri andi ospatsuaren alde aretan, frantzitar belduak (misionariak) bertako elez egiten dabezala eleizako otoitz, itz eta abesti guztiak, lateraz (latiñez) egiteko Doibatzak (Eleizeak) aginduta daukazanak izan ezik. Frantzian frantzeraz lez, Cochinchinan kotxiñeraz (ez dakigu zelan deitzen jakon ango eleari).

        Oubanghi deitzen dautsoe frantzitarrak Afrikako Kongoko erki bateri. Oubanghi edo Ubanji alde ortan antziñetxutik dagoz belgundariak (misionariak) Frantziatik joanda, gure Jaunaren barri irakasteko ango gizon azalbaltz gixajoei. Eta franzitarrak izanik abertzale sutsuak, frantzerea maite izan arren beste ele guztiak baiño geiago, Oubanghiko txadonetan, lateraz egiten ez dan enparau guztia bertako elez, ubangieraz, egiten dabe: abestiak, otoitzak, txonitzak...

        Otxandio da Euzkadiko Bizkaia deritxon erki edo errialde bateko uria; bertako biztanleak betiko euskaldunak dira, beti egin da euskeraz bertan, eta egiten da; erderaz gitxik dakie, batez be Uzkurtz edo Erlejiñoko egin beargarriak ondo ulertzeko; Otxandioko abadeak ez dira etorri Bizkaira Frantzitik ez iñundik, bizkaitarrak dira, euskaldunak; orain arte euskeraz egin dira ango txadonan abestiak eta otoitzak eta abar...

        Aurten, Otxandio orretan, euskalerri uts-uts orretan, Ama Neskuts Jaiokundeko bederatziurrena erderaz dana egin da, bertakoen elea baztertuta.

* * *

        Au jakin dogunean (bide onetik jakin be) berez asi da gure gogoa lanean. Aurrean jarri jakuz Guam ugarteko txamorrodun indioak, Saigon aldeko azal-orizkak, eta Oubanghi azal-baltzak; bereala gomutau jaku onei euren elez Uzkurtz edo Erlejiñoko janaria emoten dautsiela euren arteko abadeak eta bai atzerritik Joan jakezanak...

        Eta Otxandion... eta Otxandio ez dan Euskalerriko beste leku askotan... ez dauskue egiten indioei, azal-orizkai, eta azal-baltzai egiten jakena...

        Zegaitik? Ez al zan Gurutzean josita il gure alde be Josu-Kristo Jaungo-Seme bakarra?

1915-IX-19