BURU IV

        Ifernuaz

Kondaturik Iuiamendu larriaren manerak

Nola aiphaturen ditut Ifernuko kolerak?

Iongoikoa oraingoan osoki dut etsitzen

Hats bahituren naizela, ez banauzu laguntzen.

Ea beraz Iainko handi hitzaren emaillea,

Arren, fabora ezazu ene mihi feblea.

        Ifernua zer den eta haren kausaz

Ifernua deitzen dugu Iaunaren gaztigua

Falten punizionetan zuzen ordenatua.

Lekhuaren izenetik hartzen du aiphamena,

Damnatuek non baitute sofrituren zor-pena.

Giristiñoa, eztezala mirets, Iaunak iustua

Zeren faltari ematen dioen gaztigua,

Ezen nola zelhaietan arriberek bidea,

Halaber nahi dik egin Iustiziak berea.

Halakotz Iauna delarik gaztigura berantkor,

Eztuk zeren enganatu alegia ahantzkor,

Ezen zenbatenaz baitu luze pazienzia,

Hanbatenaz eman ohi dik gaztigu larria.

Hala nola arkuari soka gibelatzean

Urrunago arthikitzen baitu fletxa airean,

Gauza bera duk Iainkoaz, zeñaren azoteak

Hanbat handiak baitire zenbat pairu luzeak.

        Ifernuaren lekhuaz

Fin gabe pena behar du gaixtagiñak pairatu

Ifernu belza non baitu Iongoikoak formatu.

Hara bada Deabruek arima daramate,

Karzela nondik sekulan athera ez baitaite.

Luziferrek desiratu zuen lekhu gorena,

Zeñi eman baitzitzaion Ifernu beherena.

Lezea da munduaren erraietan barrena,

Lurraren bazterretarik berdinki urrun dena.

Gure guztien ahoan deitzen da Ifernua,

Luziferri non baitzaio ematen gaztigua.

Lekhu berean punitzen dire gaixto berzeak,

Zeñek hautsi baitituzte Iainkoaren legeak.

        Ifernuko atheak

Lekhu hunetako suak asko inhar airera

Munduaren bazterretan bidaltzen du mehera.

Mendi kharrez argituak, leze lanbroz betheak

Munduz mundu ibilli den ikhusi tu ioaleak.

Hauk guztiek ethorkia dute lekhu hartarik,

Hartan iakiñek eztute egin ohi dudarik.

Hetarik Espirituak sarthu ziren labera,

Egotzi zituenean Iaunak buruz behera.

Berekin ekharri zuten su ezin iraungia,

Zeruaren kontrakotik iratxakarazia.

Hartarakotz estirara erortzeko lekhuak

Sartzean utzi zituzten su handiaz bitztuak.

Munduaren lau partetan hetan asko lekhutan

Halako suak ageri dire basa mortutan.

Espiritu kreatuen hirurgarren partea

Damnatu zen hautatuaz Luzifer Erregea.

Nola baitzen Espiritu hañitz egotztekorik,

Halakotz erori ziren hañitz bazterretarik.

Hekien señale dire erran leze, mendiak,

Munduaren komarketan suaz iratxakiak.

Sartzen eta ilkhitzen dire hetarik Deabruak,

Garraiatzen ere tuzte hetarik damnatuak.

        Punitzeko lekhu bereziez

Ifernuan zein hañitz den pena eta dolore,

Aingeruak eztu aski kondatzeko podore.

Bekhatuen eredura punitzeko lekhuak

Leze eta harartetan dire aldaratuak.

Hemen punitzen dirade superbiaz hantuak,

Hemen berriz paillardiza higuñaz lohituak,

Hantxe gero mendekoso eta herraz betheak

Berze partean ohoñak, hara han hiltzailleak.

Baldin hobenduna bada hañitz faltaz kutsatu,

Orain batean, gero berzean behar du tormentatu,

Bihur gero lehenbizi athera zen xilhora

Eta hala eramanen du bethiko denbora.

Lekhuen ere arauez dire Espirituak

Arimekin punitzeko ordenaz hautatuak.

Luzifer da buruzagi burreu urguilluena,

Asmodea paillartena, berzea kolerarena.

Abariziosekien da ordean Mammona,

Hark punitzen tu sobera desiratuak ona,

Berzeak partituak dire berze biziotara,

Manuak hedatzen tuzte ttipiagoetara.

Tentatzeko ere dire orobat hautatuak,

Batzuek hunen, berzeak gauza horren Espirituak.

        Ifernuratzea

Arima denean bada gorputzetik athera,

Zeña Iongoikoak baitu kondemnatu lezera,

Bere bekhatuen kausaz han daraman adiña,

Behin ere ikhusiren zeñen ez baitu fiña,

Bere mendean tentatu duten Espirituak

Lotzen zaizko nola lehoñ sukharrez zoratuak.

Ingurura beha dago nork dezaken defenda,

Guztiarekin alferrik hanbat doloratzen da.

Deklaratzen diotzate egin tuen gaizkiak,

Zeñen gatik sofrituren baititu miñ handiak.

Hala nola Meriñoak bere etxetik lekhora

Atheratzean ohoña eskua emanik lephora,

Erraten baitio hutsa zerengatik daraman,

Berak eta berzek ere gauza mirets eztezan,

Hala etsaiek diote deklaratzen hobena,

Zeñen gatik sofrituren baitu bethiko pena.

Atzaparka daramate gero khisu labera,

Dolore eta atsekabe fin gabeen hastera;

Eta hura hala nola haztoreak xoria

Behatzez altxatzen baitu airean gora ttipia,

Halaber altxatzen tuzte arima iuiatuak

Espiritu gure kontra aiherkundea sarthuak.

        Ifernu berean sartzea

Leze beltz hartaratzean tristetzen da arima,

Ezen doa ikhustera sekulako lastima.

O ene dohakabea! dio doloratuak,

Iakiara hautatuaz hunelako putzuak.

Zeren ez nuen konplitu Iainkoaren manua,

Golardotzat izateko Parabisu saindua?

O dolore, transimendu, desesperamendua,

Zer lastima egotu da enetzat azkendua!

Halaber marraskaz hasten dire berze guztiak,

Bere hutsen kausaz Iaunak sutara egotziak.

Hunelako moldez dire haren kontra mintzatzen,

Zeñen hitz gaixtoek pena baitiote berretzen:

Aizen madarikatua, o fortuna galdua,

Zeñek berreturen baituk damnatuen kontua.

Zeren hanbat munduaren onez intzen egarri,

Gure begien finean ethortzeko mingarri?

Halaber gaizki mintzatzen zaizko Espirituak,

Zeñez baitire arima gaxoak punituak:

Oi madarikatua! Zer othe uen pensatzen,

Gure hitzak non arinki baitituen sinhetsten?

Hartu dituenez are hagitz handiagoak

Ustez hemen aurkhituren ituela gozoak?

Orain bada dastaturen hik dituk behazunak,

Hiretzat preparaturik iduki ditugunak.

Berehala ematen dute gero iakin lekhuan,

Burdin gathea duela zango eta eskuan.

Sarri ardiasten zaio sekulan diraukena

Haren hutsek merezitu duten iustuki pena,

Ezen haren penatzeko burreu ordenatuak

Iratxakitzen diotza atzapar zorroztuak.

        Damnatuen nonbre handia

Ifernura damnatuen zein handi den nonbrea

Nihork ezin konda liro, hain da husu oztea.

Prestu baño gehiago dela gaizki bizirik,

Edozeñek begietan daduka ikhusirik.

Mundu guztia ethorri zen egun batez hartara,

Batez berzeak erori non baitziren faltara.

Noe mañadarekien aurkhitu zen prestua,

Berze guztiek Iaunaren hautsi zuten manua.

Hartarakotzat salbatu zuen Noe iustua

Eta uholdeaz itho gañerako mundua,

Ezen eragin zioen untzi bat xoil handia

Eta sarrarazi bera zortzigarren bizia.

Berze presuna guztiak uraz ziren fiñatu

Eta nihon ere etzen bakhotxik eskapatu.

Alfer ihesi egiten zuten mendi gañera

Edo ezperen alzifre altxatuenenera,

Ezen mundu guztian zen mendi gorena baño

Hamabortz besoz igantzen uholdea gorago,

Ezen Iaunak duenean zerbait deliberatu,

Kreaturak haren kontra eztu zeren altxatu;

Hala hek ere salbatu nahiz bere bizia

Mendira egiten zuten alferrik ihesia.

Uholdea iraganez gero jende infidel

Gehiago izatu da lurrean ezen fidel.

Hartarakotz San Mathiu egiaz zen mintzatu,

Hañitz deitzen zela, bañan guti zela hautatu.

Hekien punitzeko da behar lekhu handia,

Halaber du Iongoikoak ordenatu askia.

Nihor beraz ezta egonen lekhu faltaz kanpoan,

Bañan latzki punituko da leze lurpekoan.

        Ifernuaren handitasunaz

Nola bada ifernuak hanbat jende dadukan,

Hañitzek ezarri dute espantaturik dudan,

Bañan ezta deusik behar gauza hartan miretsi,

Baizen damnatu guztiak dadutzala sinhetsi;

Ezen zenbat baita handi eta husu nonbrea,

Nola itsas bazterretan ezin konda sablea,

Hala ere idukitzen tu guztiak erraxki

Batak berzeari traba egin gabe aphurki.

Lekhua da guztiz handi, luze, gora, behera,

Ardiasten hek guztiek non baitu zarratzera,

Ezen nola Itsasoko handi arrain Baleak

Iretsten baititu betan antxo kontu gabeak

Edo nola Zeruaren erraizki inguruak

Lehorraren idukitzen baititu konpasuak,

Ifernuak halaber du idukitzen frankoki

Damnatuen konpañia den guztia largoki.

Hekin bada berretzeko gehiago nonbrea

Deabruek daramate kondemnatu dongea.

        Penen dibisionea

Barrenago sarthu gabe ifernuko penetan,

Iduritzen zait on dela bereztea partetan.

        Pena jeneralak eta partikularak

Jeneralak dire batzuk, berzeak partikularak,

Kondaturen tugu lehen bizirik jeneralak,

Ezen hau da guztietan guardatzen den ordena,

Jenerala lehen doan, partikulara azkena;

Bañan hauk biak dirade bi berzetan berezten,

Puxantza guztiei zaizte edo batzuei ematen.

Guk begiratuko tugun hauk dirade ordenak,

Deklaratzean oñhaze damnatu gaxoenak.

        Arimaren eta gorputzaren pena jeneralak

Arimaren bada pena eta gorputzarenak

Aiphatzera goazen hauk dire jeneralenak.

        Damnatuak ontasun guztiak galtzen tu

Ontasunak galtzen ditu sura kondemnatuak,

Baita orduraño bere eskuko izatuak

Eta hetzaz gozatzeko halaber esparantza

Galtzen du, eta badaki gauzaren segurantza.

Halaberki etsitzen du Iaunaren bekhokia

Eztuela ikhusiren, ez onen konpañia,

Ez eta Argizagiak bere oñen azpian,

Kontentez duela hirri alegera begian,

Edo ezperen Iguzkia buruaren gañean,

Bizi lizela bidera egoitza lehenean.

Atsegiñak hartu baitu ezteus eta aphurrak,

Hetzaz kontenta dadilla zirelarik laburrak,

Eta plazer hekin ordain bitztu khisu labean

Tormentak sofri detzala sekulako mendean.

        Ontasunak galtzeaz damnatuak duen damua

Dio bada, Iongoikoa, zure begitartea

Eztut nihoiz ikhusiren klaritatez bethea?

Zeruko izarrak nihoiz eztitut ikhusiren?

Bethiere ilhunbean sarturik naiz egonen?

Ez naiz bada gozatuko munduko onez bederen,

Lur planoaren gañean bizi nintzela ezperen?

O ni desbenturatua, plazera ez banintzen

Neure faltaz nolakoa gal nezaken orhoitzen.

        Gaitz guztiak ardiatsten zaizko

Plaga guztiak zamaka heldu zaizko gañera,

Tormentetan babazuza nola airetik lurrera,

Eta bihotzean sartzen zaio damu handia,

Zeren munduan eraman duen gaizki bizia.

Gero doloreak dio tormentatzen bihotza,

Bai eta galaraziten lehengo ezagutza.

Dolorea du xedetzat, dolorea gogoan,

Gogoeta nahi luke berzetara lioan,

Alabañan penak bethi du orhoitarazitzen

Eta ezin suportatuz heinberze da zoratzen.

        Itsusten da lehengo edertasunetik

Aphurtxo baten buruan gero kondemnatua

Agertzen da lehendanik itsuski mudatua.

Illea du xigortua, bethazalak gorriak,

Eta nigar isuriez betheak bi begiak,

Bisaia kolor gabea, bekhoki xixkaldua,

Eta kolpe handiz gorputz guztia herrendua,

Larrua du khe belzaren kolore itsusiko

Eta hautsko hantuaren bulharrak iduriko.

Hatsez ezin asez dago ordean doloretan,

Lehengo itxurapenik eztuela guñetan.

Sosegurik ezin duke, bihotza du xoil khexa

Eta barrena sarthua transimendu borthitza.

Sentimenduak ere tu hagitzez miñ berago

Millionetan munduan lehen zituen baño,

Ezen ukitze bera du sentitzen gehiago

Mundu beherean kolpe dardoarena baño.

        Arimaren eta gorputzaren pena bereziez

Gorputz eta arimaren punimendu komunez

Hitz eginik mintza gaiten orain berezienez.

        Jeneralak dire eta partikularak

Hautan ere batzuk dire dolore jeneralak,

Berzeak berriz erran dugun legez partikularak.

Arimaren jeneralez daite lehen solasa,

Berzetara aldaturen dugu gero perpausa,

Ezen Iaunak beregainki punitzen tu puxantzak.

Zeñak hautsi baitituzte gaizki haren usantzak.

        Arimaren pena jeneralez

Arimaren podoreak Ifernuko etsaiak

Hagitz punituren ditu gorputzari garaiak.

Arima da lohiaren buruzagi handia;

Gaztigu ere behar du, nola den nausia.

Ezta bada solamentki ahaletan zaurthuren,

Substanzian barrena da orobat zehaturen.

Ezin ardiatsiren du nihoiz errepausurik

Apurtxo batez bedere penen ahantztekorik.

Iratxakiren gogorki zaio min jenerala

Eta punituren asma molde guztiz ahala.

        Arimaren pena partikularez

Arimaren erratera noa pena bakhotxa,

Zeñak hobeki ukitzen baitaroku bihotza.

        Adimenduarenaz

Arimaren ahaletan lehen eta bizia

Ezagutzen dugu dela adimendu argia.

Hura itsuturen dio ilhuntasun handiak,

Nola begi klarak herrauts gañetik egotziak.

Hanbat gauzetarik deusez ezta abisaturen,

Aitzitik du leheneko ezagutza galduren

Eta gogorako zaizko gauza izigarriak,

Arimako podoreen guztiz penagarriak.

        Orhoitzapenarena

Zertzaz orhoituren baita dirate tristeziak,

Zeren gatik salbatzeko galdu tuen astiak.

Fuñean egonen zaio orhoitzapen miñbera,

Pausu gabe zeren egon behar duen behera.

Gehiago gogorako zaizko bere lagunak,

Zeñak baitaramatzate dohatsuki egunak

Eta bera dagoela suan pulunpatua

Eta inguru guztian etsaiez zerkhatua.

        Borondatearena

Borondatea dagoka gaitz handien peskizan

Eta nahi luke zerbait konsolamendu izan.

O ur xorta bat mihia banu, dio, hozteko,

Zeñak bainuen hanbat on mundua pasatzeko!

Sentimendurik ezbanu hunelako tormenten!

Ilhunbean banintz ere bethiere egonen!

Bañan kontra airearen dudalarik desira,

Egon behar dut dudala sufre bitztuz kadira.

        Desesperamendua

Bere ganik irautzten du miñbera doloreak

Eta hitz hauk erakhartzen barreneko nekeak:

Eztukete ene penek bada noizbait mugarik?

Hemen egon beharko dut bethi hagorandurik?

Ehun million urtheez nola orhoit naiteke,

Errabiamendua non eztudan eta neke?

Moment bateko nau penak neure ganik irautzten;

Nola bada sekulako mendetan dut iraunen?

O desesperamendua! errabiamendua!

Zeren gatik ni mundura nintzen titxa galdua?

        Beldurtasuna

Hunekin erakhartzen du bere gana beldurrak,

Zeren berze miñ aphaintzen dioen etsai samurrak:

O dolore, dio, eta miñ ezin pairatua,

Hunen ondoan berzea baitagot prestatua.

Oraingoa ez balekit oñhazea ganbia,

Bethi batean bedere banerama bizia.

Suplizio sua banu, ezperen bethi hotza,

Bethi argi, edo ilhun ageri ezten zotza!

Gutiago ets nezake sekulako nekea

Eta doloretan nuke konsolazionea.

        Gaitzerizkoa

Madarika dadillala penen asmatzaillea

Eta bekhatuak hunen latzki punitzaillea!

Zuek ere madarika zaiteztela lagunak,

Zeñen balsan eramanen baititut gau ilhunak!

Ni faboratu nauzuen gizon eta bestiak

Madarika zaiteztela, bai ukitu harriak!

Madarika zaiteztela halaber burasoak,

Zeren zuek formatuak ditudan mianbroak!

Fiñean zuek gaitzesten zaituztet handi herraz,

Nork ukitu bainauzue zer nahi den maneraz.

        Deskonsolazionea

Konsolatzaille duenak eztu hanbat dolore;

Ifernuan halakorik ezta aurkhitzen batere.

Titxakabeen ohi da konsolazionea

Dohakabe zenbait lagun penetan izatea.

Hondalean kontrara da saihetsetan laguna

Ikhusteaz gehiago penatzen da erthuna.

Deabruek tormentatzen dute kondemnatua

Eta lagunek berretzen errabiamendua.

Gero bata berzearen dire gaizki erraille,

Etsiak eztuketela nihor konsolatzaille.

        Konszienziaren harra

Bihotzean bizi dute bethi izialdura

Eta nihoizko mendetan hillen ezten har hura,

Ezen nola gaixtagiña bailegoke lothua

Eta burdiñazko zepo lodietan sarthua,

Estomaka agertutik bele errioiak gibela

Ausikitzen lioela eta altxatzen okhela,

Alabañan ez sekulan konsolazionerik,

Ez bizi penatsuaren halaberki epherik,

Bañan erraiak zaizkola iaiatzen berehala

Eta lastima berretzen oren guztiez hala,

Lezera kondemnatuen hala konszienzia

Momentoro da dolore handiz urtharazia.

Sosegurik nihoiz eztu amen baten bakerik,

Oñhaze eta ezin egin baizen eta nekerik.

        Gorputzaren penak

Arimaren erran tugu jeneral oñhazeak,

Baita podore bakhotxen halaber doloreak.

Perpausaren aldatzeko ethorri da ordua

Eta gorputzaren miñez mintzatzeko lekhua.

        Gorputzaren pena jeneralez

Gorputzaren bada pena hauk dire jeneralak,

Bere denboran erranen tugu partikularak.

Bata dago urkhabetik ezin ithoz dilindan

Eta berzeak desira luke xorta bat edan;

Maillukatzen da berzea, berzea da egosten

Eta berzea du heren sugeak ausikitzen;

Hazpegiak berzeari hautsten zaizko tiraka

Eta zañak apartatzen gorputzetik izpika;

Arroka handi batek du bata hemen lehertzen

Eta berzea da hobi ilhunean erortzen;

Berzeari su datxeka bazter guztietarik

Eta lanboak egotzten tu bephuruetarik.

Beharrietarik ditu arthikitzen inharrak,

Nola sufre iratxaki leze aho meharrak.

Sudurpilletarik ere xinta hori husuak

Eta fiñean ahotik arribera khartsuak.

Haratago hara non den berze dohakabea.

Ematen zaiola berun urthuz aspil bethea,

Erraietan irakitzen dioela dolorez

Eta eztakiela norat itzul penen podorez,

Azkenean egotzten du buru xilloetarik,

Nola ithurriak ura zazpi kanaletarik.

Berzea berriz altxatzen du Sathan herratsuak

Arroka baten gañera pikatzeko saguak;

Behin hara, gero huna burua du itzultzen

Eta dolorea ezin pairatuz da zoratzen.

Fiñean ezin erran daite zenbat den suplizio,

Gehiago giñela ere mintzatzeko propio.

Penatzeko lanabesak han dire aurkhituak

Eta armazoñ guztiak mulkoka prestatuak:

Han dirade burdiñazko maillu eta arrodak,

Zein handirikan itzultzen ohi ezbaitu errotak,

Tenaza eta mazoak, soka eta garroteak,

Lanzak, zihi mokodunak, ezten ere luzeak.

Orraze eta xarrantxak baita orratz meheak,

Kobrezko zaluiak eta guphela itzez betheak,

Eragiten daroztela damnatuei husuak

Zaldi arin eta zezen munduaren marruak.

Fiñean ezin konda niro zein hañitz den hunean

Falarisen nuela ere iakitea fuñean,

Ezen ezin asma daite suplizio berririk,

Araitziña eztagoen non hura aurkhiturik:

Su inhar handitakoak eta orma zihiak,

Izotz eta babazuzak, zorta handi uriak,

Sufre, bikhe iratxaki bolbora soñutiak

Eta artifiziozko khar ezin iraungiak.

Pena hauk dire jeneralak damnatu guztientzat,

Edozein itsustasunez hemen lizunduentzat

Hautarik dolore batez bat denean zehatu,

Berze pena batetara behar du aldaratu

Eta penatzen duena berze suplizioak

Hunetara ganbiatzen du Sathan herrosoak

Eta batetik berzera aldatzen direnean

Min gehiago sentitzen dute ezen batean.

        Bortz sensuen penez

Lehen eta bizikorik bista zaie penatzen,

Noiz ere bazterretara baitute begiratzen,

Ezen begiak nabari ahal dezan guztia

Gauza xoil itsusia da eta izigarria.

Lekhuaren itsustasun berak ere du aski

Damnatua tormentatzen, ezen hain da itsusi.

Hartarakotz esaiatzen da burua berzera,

Hekien ez ikhusteko fite aldaratzera,

Bañan alferrik Sathanek zerengatik begiak

Itsustasun guztitara diadukon geldiak,

Milla milla erakhartzen diotzala ehunera

Hañitz zierperen partez eginik aitziñera.

Guztiz heriotzearen izitzen du itxurak

Zeñen beztitzen baititu deabruak iauzkurak.

Hala tranzitzen du ezen herstura halakoan

Non hil baileite Iaunak ez baleduka hagoan.

Ilhunbe gero lodi bat begi tristeenean

Hedoi bat bezala zaio ifintzen aitziñean.

Hune aldean etziren deusik Ejiptukoak

Faraonen punitzeko bidaldurikakoak.

Argia gero bitzten da laster nola xixmixta,

Zeñak klaratzen baitio xoil subituki bista.

Ikhusten tu lehoñ, tigre, eta berze mamuak,

Zeñetara Deabruak baitire mudatuak;

Gogo kontrakorik baizen eztu deusik ikhusten,

Gogoaren ere kontra goibelak du itsutzen.

        Beharriarenaz

Beharriak eztu entzuten baizen gathe soñurik

Eta damnatuen baizen nigar eta plañurik;

Aditzen ditu habarrots buru zoragarriak,

Nolakorik ez baitu egin nihoiz iborziriak;

Suge eta animale pozoñtsuen xixtuak,

Bai konfusionez bethe damnatuen oihuak.

Nola uhiñak baititu aserratu denean,

Bazterretara banatzen habarrotsak airean

Edo nola Otsaillean oihanetan otsoak,

Damnatuak entzuten tu handiago zartzoak.

        Sudurrarena

Khirats eta urrin gaixto lezeko zikhiñena

Igaten zaio sudurpil meheetan barrena.

Fuña khexatzen dio hark darokan doloreak

Eta eragiten lolo hautsteko urrinteak.

Eztarriaz beherago sartzen zaio khe belza,

Sudurrak ezin baitiro haren paira khiratsa,

Bañan gorputz guztiaren usain penagarriak

Ematen diotza ezin konda ahal martiriak.

        Ahoarena edo Gustuarena

Zierpeen herze eta gibelez ianharia

Sathanek aphaintzen dio hain gozagaitz iakia.

Khelder baño minkhorragoz halaber edaria,

Zeñak larrutzen baitio kruelki eztarria.

Iduririk senti badu ezpain zarratzekorik,

Tenazaz ahoa dio idekitzen bertarik.

Askotan hautsten diotza lethagiñak kolpeaz

Eta mihia ere burdin atheratzen meheaz.

        Ukitzearena

Gathearen buru batez oñetarik lothurik

Eta zaldi sendoari berzeaz itxikirik,

Harrietan herrestatzen tu Sathanek gorputzak,

Zeñi zathitzen baitzaizte larru eta alkhutsak.

Zamariaren itxura hartzen du Deabruak,

Hala erabiltzekotzat ikhetan damnatuak.

Hala tormentatzen dire gorputzaren sensuak,

Zeñak hautsi baitituzte Iainkoaren manuak.

Bortz sensuez atsegiña bozki hartu duena,

Hala matharki lezean penatzen da presuna,

Ezen zeñaz hartu baitu lehen plazer puxantzaz,

Hartzaz dolorea behar du sentitu ordaintzaz.

        Pena partikularez

Hunen berzez erran tugu dolore jeneralak,

Orain aldiz erratera goaz partikularak.

Iauna hagoan iduki zazu ene hegatsa,

Egin ohi tutzun legez uso eta belatxa,

Hasi dudan entrepresa ekhartzeko neitzera,

Hartarakotz egor dazu arrai bat bihotzera.

        Abisua

Pena partikularentzat hau behar duk notatu,

Zein ohi baitute zuhur guztiek aboatu:

Iaunak punitzen duela hartzaz bekhatorea,

Zertzaz ahalke gabeki hautsi baitu legea;

Edo zertan ere hartu baititu atsegiñak,

Hartan berean sentitu behar tuela miñak,

Ezen kreatzaillearen gañetik kreatura

Onhetsi zien izatu gabe hartzaz ardura,

Hartarakotz zer baitzuen gehiago onhetsi,

Halaber hura behar du penen kausaz gaitzetsi.

        Zazpi bekhatu mortalen penez

        Urgulleriaren penez

Urgullua altxatzen du Sathan herraz betheak

Haitz buruaren gañera zangoetan gatheak;

Atalaietik egotzten du buruaz behera,

Zain, hezur eta iunturen harrietan hautstera.

Hatsez ezin dagoela asez doloratua

Hala ere iazartzera heldu zaio mindua.

        Inbidiaren pena

Inbidiaz betheari hagin zorrotz hazpiak

Aserrerik asikitzen diotza haragiak.

Etsaiaren heldu zaio Belzebut idurian,

Handigoaz ifiñirik bi eskuak gerrian.

Gero milla trufa eta burla begienean

Despitez egiten dio iarririk aitziñean.

        Hirarena

Aserre eta gudutsu ezin baketuari

Nano idurian Sathan heldu zaio burlari;

Behatzez arrapaturik egotzten du lurrera

Eta ondagora ematen zintzurraren gañera;

Gero burdin garroteaz hezur xehatzeraño

Kolpea doblatzen dio eta flaka daiteño.

        Nola punitzen den abariziosa

Abariziosoentzat bitzten da su handia

Eta bertza gañeratzen lakhua iduria.

Metal horiz bethetzen da ezpaiñ gañetaraño

Eta abariziosa sartzen oñetaraño.

Hain egarri zenaz gero urre zilhar harriaz

Ase dadin doloretsu halako edariaz.

Nola Zirusen Thomirik Erregiñak burua

Pulunparazi baitzuen thiñan koleratsua,

Ezin ase zenaz gero odol presunarenaz,

Hillik bedere sazia zedin gerlan hillenaz,

Halaber tu pulunpatzen burreu Ifernukoak

Abariziosoekin gorputz penatzekoak.

Oihuz ere ezin arin detzakete nekeak,

Zeren ahoa tapatzen baitaroe urreak.

        Gormantaren pena

Baña ahoa idekirik beharrietaraño,

Gormantari sartzen dio lohi eztarriraño

Apho eta biper gaixtoz eginik ianharia

Eta aspik pozoñtsuen odolez edaria;

Bortxaz galkhatzen badio Deabruak iakia,

Hala nola unhideak haurtxoari ahia.

Hunela du Ifernuan Gormantak othuruntza,

Ematen zaiola gauza xoil iguñez hazkuntza.

Gorale duelarik alabañan sabela

Bethe behar du herabe nahiz handi duela.

        Paillartarena

Orain Paillarta darama Asmodea lizunak

Ihinzola eta hararte ikhustera ilhunak.

Nahastatzen du gaxoa apho eta sugekin

Negel bare eta musker gehiago ferdekin.

Ausikika lotzen zaio bakhotxa partetarik

Prinzipalki bekhatua egin duenetarik.

        Alfertasunarena

Alferra ernatzen dute ezten eta zihiez

Eta ikhean ioatera bortxatzen iniuriez.

Atsekabe duelarik izan arren asprea,

Egin behar du arinki manatzen den bidea

Eta esaiatu harri handia altxatzera,

Zeña erortzen baitzaio fiñean bere gañera.

Hala laster darabilla nagien manariak

Abietan eragiten diotzala mendiak.

        Penen kualitateaz

Orain aditu ditutzu zein diren doloreak,

Aditzera aphain zaite hekin kualitateak.

Iongoikoa hunat ere heda zazu eskua,

Xidorretik ez nabillan kanpora basatua.

        Punizionetan Iainkoak dadukan ordenaz

Iongoikoak ordena du begiratzen beretik,

Bañan nahastapen baizen ezta penen aldetik.

Nori bere eredura ematen dio pena

Bekhatore handienei halaber handiena

Bere gain punitzen ditu bizio diferentak:

Urguilluak Gormantetik berzela tu tormentak,

Berze maneraz Paillartak, berzez Lukurariak

Berze thailluz Mendekosak berzez berriz Nagiak.

Aitziñera eman dugu hori ezagutzera

Eta gaizki bakhotxaren tormenta aditzera.

Eskriturak hala zuen ia aspaldi kantatu

Hutsen arauez gaixtoa behar zela punitu;

Zertan gozoki sentitu baitzuen atsegiña

Hartan berean sofritu behar zuela miña

Eta bekhatu hañitzez baldin bada kutsatu,

Gaztiguak bat banaka behar ditu pairatu.

        Penen aldetik den konfusioneaz

Punizionen aldetik ezta ordenantzarik,

Baizen nahastapen eta konfusione handirik,

Ezen gordea daduka naturak erregela,

Zeñetarik ez baitaite nihola errebela,

Kontrario batetarik hain osoki berzera,

Behiñere non ethortzen ez baita saltatzera,

Bañan erditik pasatzen da kontraren xedera

Eta ezariaz igaten gradurik gorenera.

Halako legerik ezta Ifernuan batere,

Konfusione baizen eta nahaste bethiere

Eta hark pena daroe arimei gehiago

Ezen mugara pasatzen balire nekezago;

Zeren nola hotz handiaz garenean penatu

Eta suari eskuak gero khexaz paratu

Leheneko hotzak baño gehiago eskuak

Penatzen baitarozkigu hurbillegiko suak,

Halaber da hondalezeko doloratu gaxoez

Eta bazter batetarik berzera egotziez.

Ezen egotztean sutik ibaia ormatura

Sentitzen dute oñhaze lehenen berretura.

Neguan gauik izatu ezten bezalakoak

Begietan iartzen zaizte tela ilhunbezkoak.

Berehala gero berriz ezin paira argiak,

Milla zierpeen ikhusten tuztela iduriak.

Bethi batez punitzea xoil desiratzen dute,

Ezen hala balitz hanbat dolore ezlukete.

Ganbiatzeak daroe berretzen dolorea

Eta hanbat lastimen da damnatua xedea.

        Penen handitasunaz

Pena hain handiak dire eta aspre martiriak,

Kondatzeko ezbaitire aski gure mihiak,

Ezen Iaunak deskargatzen ditu bere tragazak,

Zeñen zauriak baitire berzetarik garratzak.

Hekin miñak halaber hain desesperagarriak,

Lurrekoak non solament baitire iduriak.

Zenbat urrun pintatutik baita lanbo bizia,

Lurrekotik hanbat bada hango pena larria,

Edo elkhar ganik zenbat barkha egiazkoak

Diferenzia baitute eta ixenduzkoak,

Hanbat badu fin gabeko doloreak handia

Hemen sofritzen denaren ganik diferenzia.

        Sentimendu handiaz

Ezen sentimendua du are samurragoa

Damnatuak bizi zela zuen bañoagoa.

Pairatu hutsez etzaio baterere gutitzen

Bañan estatu berean bethi zaio gelditzen.

Aristoteles handiak erran zuen zuhurki,

Zeña baita frogatua ikhusten egiazki,

Bethiereko pairuak duela haragia

Usatzen ez sentitzera hain dolore handia.

Nilgo bipellatakoek hitzaren entzutea

Ur iauziaren soñuaz galtzen dute berea,

Uraren azantza eta habarrots bethikoak

Boza entzuteko sortzen darozte organoak;

Ezta hala Ifernuan doloratzen direnez,

Oraingoez hanbat dute sensu nola lehenez;

Oñhazeak eztaroe sortzen sentimendua,

Bañan dute egundaño bezain minberatsua.

        Pen-iraupenez

Fiñean zenbat baitute martirio sofritzen

Leheneko indarretan bethi dire aurkhitzen,

Zeñak eztitu ahitzen bethiereko suak,

Khar biziaz direlarik puxantki xixkalduak.

Hezurrak xehatu arren laster dire osatzen

Eta zauriaren merka ezta nihon agertzen.

Eta hau da egun eta mende bethiereko

Gehienik arimari gogatarazitzeko.

Hunek ditu prinzipalki desespararazitzen,

Fin gabeko oñhazeak zeren behar dituzten.

Xori batek lehen duke ozeana agortu

Eta Kaukasako haitza bihika aldaratu,

Damnatuen penek luten baño fiñamendua

Hain handi da arimaren galtzeko espantua.

Xoil desira handia du lohitik ilkhitzeko

Hala bedere oñhazeen fiñera ethortzeko;

Tormentatzen du burua aurkhitzeko biderik,

Alabañan hek guztiak egiten tu alferrik,

Ezen mundu beherean baño borthizkiago

Gorputzarekin lothua espiritua dago.

Laster orain partitzen da gorputzetik arima,

Baldin barrena bazaio sartzen zorrotz burdiña.

Ifernuan ezta orobat ezen arma mehea

Sarthuagatikan ezta fiñatzen bizitzea.

O miserablea! dio, hil bedere banendi!

Eta onez gabeturik gaitz ez baneza senti.

Gogortua sentimentu gabe banendi etzin;

Hala bedere balute ene doloreek fin.

Gauza hala izateaz handi nuke plazera,

Ezin ordean arima gorputzetik athera.

Gero deitzen tu Deabru gaixtoak saihetsera

Berak ezin akhabatu bizia fiñatzera.

O gerlariak, dioste, eztuzue indarrik

Ni hiltzeko, gehiago eztagidan nigarrik?

Hunat hunat emazue kolpe ahal guztiaz

Eta gabe nezazue sentimendu biziaz.

Deabruak frenesiaz indarrak doblaturik

Pena berretzera heldu zaizko preparaturik.

Badakite ezin gabe daitekela biziaz,

Hala ere nahi dute tormentatu lehiaz.

Gero madarikatzen tu Deabru deithatuak

Ikhusirik akhabatu etzaizkola sensuak.

Aizen madarikatua Ifernuko oztea!

Dio, hanbat baitedukan gaitz enetzat gordea.

Hau da bada prometatu atsegiñen gozoa

Eta zerbitzu egiñei agindu golardoa?

Berriz eta berriz ere oi madarikatuak

Zaratela! zehatzaille arimen odolsuak.

Berriz ere lotzen zaizko hisiz eta koleraz

Eta tormentatzen dute asma ahal maneraz.

Eta hunela galduei penak zaizte berritzen

Eta pausurik eztute nihoiz ere aurkhitzen.

        Elizako sufrajiak etzaizte zerbitzatzen

Bizkitartean daudezke egokiak othoizten

Eta aldare oñetan froguen atheratzen,

Ezen kondemnatuaren izeneko ungiak

Deusez laburtzen eztitu haren pena handiak.

Alferrik beraz altxatzen tuzte gora bihotzak

Eta alferrik egiten hain aberats emaitzak;

Erromerietan ere alferrik halaberki

Ibil daitezke othoizten dohatsuak debotki,

Ezen nahiz dezatela argal gorputz gizena

Eta hekin faborera deit Sainduen izena,

Bere aziendetarik gabeei parti limosna

Eta gau luzeak argi apart utzirik gosna,

Guztiarekin etzaizte gauza hauk probetxatzen

Aitzitik pena daroe gehiago berretzen,

Orhoiturik ezen baldin ioan balire purgara,

Hauk guztiak lekiztela bihur progotxutara;

Bañan Ilkhiko eztiren diradela lezean

Etsai errabiamenduz betheen podorean;

Biziek ere dutela halaber sinhetstea,

Hetarik bakhotxa zela asko aldez hobea;

Zeruetan daudezela Sainduen batzarrean,

Guztiarekin daudela kharrez gori labean.

        Damnatuen errenkurez

Ea nolakoak diren damnatuen nekeak

Aski deklaratzen ditu hekin oihu tristeak,

Ezen ahoa errenkura handiz dute bethea

Eta Iainkoaren kontra husu burho dorphea.

Hekin bazterrean ezta plañu baizen aditzen

Eta hargatik etzaie tormentarik gutitzen.

        Errenkura ez ungi bizi izanaz

Bañan errenkura dute xoil tristea altxatzen,

Zena ez baitzaie deusik ordean probetxatzen.

Orain zer balio zaiku supherbio izana

Eta hanbat prezatua munduko ontasuna?

Zer probetxu hain aberats buruak ikhusiaz

Eta khexarik ohore banoei iarraikiaz?

Hek guztiak ioan zaizkigu nola airean lanhoa

Eta gu gelditzen gare burdiñetan zangoa.

Martirio handiz gure penatzen da lohia

Eta arima da bere etsaiaren hirria.

Hautsi ginduen ordena Iainko puxantarena

Gehiago onhetsirik mundu banoarena,

Bañan enganatu gare munduko bizitzean

Eta pozoña aurkhitu dugu oñen artean.

O gure dohakabeak! ez baitugu sinhetsi

Zer baitzuten hanbat prestu eta Sainduk onhetsi.

Bethiereko lanboak ditugu inguruan,

Amen bat ez gaituztela uzten errepausuan.

O guztiz adimendutik kanpora irauziak!

Zeñak gaixki baititugu enplegatu biziak.

        Ezin mundura itzuliaz

Ha zilhegi bailitzaiku mundura itzultzea

Eta egin tugun faltez nigarretan urtzea!

Gehiago ez ginduke plazerez antsiarik,

Aitzitik har giñetzake penak alegerarik;

Onak erabil gintzake oñ azpian urdaraz

Eta probezia maita ginezake ahalaz;

Gure tresnak leratezke herak eta zakhuak

Eta harri gogorrenak etziteko lekhuak;

Konpañia gaixtoetarik urrun ginte aparta

Eta ginduke mortuak habitatzeaz artha;

Belhar zurthiñez gorputzak haz gintzake iuiuski

Eta edaran bidaso mendikoaz gozoki.

O zein handia ginduken konsolazionea!

Hala permis balitzaiku mundura itzultzea.

O dolore balekigu eta pena balia

Eta behiala legez hobenen urrikia!

Nigar egin ginezake fuña xukatzeraño,

Presentean ere isurtzen eztugu gutiago;

Bañan halako zoririk eztukegu batere,

Ezen behar dugu egon kharpean bethiere

Eta probetxurik eztu begien ithurriak,

Ezen akhabatu dire leheneko feriak.

O dolore eta neke ezin fiñatuzkoak,

Ala madarikaturik baikiñen gu iaioak;

Madarika dadillala gure kreatzaillea,

Zeren ematen darokun hain gaztigu luzea.

        Zarratzea

Hauk nituen errateko putzu handiko penez,

Hauk halaber damnatuen nigar eta auhenez.

Eztuk bada Giristiñoa nahi hautzaz orhoitu

Eta ez atzaio nahi faltari apartatu?

Sekulako doloreek ez aute espantatzen

Eta bihotza eztarok aiphamenak harritzen?

Hi bezala bizituen errenkura tristeak

Aldaraziren ohiko eztarozkik moldeak?

Den penarik laburrenaz hainberze aiz khillika,

Non ihesitan baitoa sarriz berro potika,

Zer egiñen duk faltetan lephoraño sarthua

Ardiasten zaikenean fin gabe gaztigua?

Nola, sofrituren dituk hain dolore biziak

Doloratzen auenean hain arantze ttipiak?

Harri adi pena haukin aiphamena aditzen

Baldin hire baithan bada sentimendu aurkhitzen.

Zuhur bahaiz Ifernuan sar adi hil gaberik

Hil ondoan ez sartzeko atsekabez betherik.

Xeha etzak heure baithan sekulako nekeak

Bekhatuaz ez hautsteko Iainkoaren legeak.

Gau eta egun ifernua hari duk gaitz iruten,

Alabañan segurean bezala aiz bizitzen.

Faltan ez erortzeko duk moianik hoberena

Bihotzean finkatzea penen orhoitzapena.

Hautzaz beraz orhoit adi mundu enganosoan,

Egun batez errepausu duken gloriosoan.