BURU II

        Iuiamendu partikularaz

Iuiamendu partikularaz nahi nuke mintzatu,

Ezen hartaz mintzatzeko orena da hurbildu.

Sentenzia larri hunek heriotzeak baiño,

Neure baitan izitzen nau haiñitzez gehiago.

Ezen herioaren dut hunen gatik beldurra:

Faborezko uste banu eznuke izialdura.

O Iongoiko iuiamendu iustuen Alkatea!

Arren fabora nazazu, tristeziaz bethea.

Suiet huni zuk indazu indar iarraikitzeko,

Baita mihia ere trebe moldez hitz egiteko.

        Ea zer den

Iuiamendu berezia edo partikulara,

Zeiñaz ethorri baikare mintzatzeko mugara,

Hura ohi da Iaunaren sentenzia larria,

Hil beharrari menean iustuki egotzia.

Partikulara deitzen da hiltzera doanari,

Zergatik ematen zaion bakharrik presunari.

        Kausak

Iongokikoak ematen du aiphatu den arrasta,

Zeña erregeek ezin baitirote kontrasta.

Iainkoaren agertzeko iustizia aizena,

Sentenzia ematen da guztien iustuena.

Kreatura gaxoa da iustuki zeñenera

Sentenzia hunek iautsi behar baitu gañera.

        Proprietateak

Eztu behiñere ematen hain gaztigu garratza,

Nola bekhatoreari bailegokake latza.

Berriz kontra handi eta frankoago saria,

Ematen du hartu baiño gizonak izerdia.

Halako da Iainkoaren bihotz beratasuna,

Berretuz ematen baitu non bethi ontasuna

Eta gutituz hutsari dagokan gaztigua,

Zenbatere baita hagitz gutzaz ofensatua.

        Non ematen den sentenzia

Arima dela lurrezko gorputzean barrena,

Iongoikoak ematen du sentenzia zuzena.

Nola baitu presunera dagoela karzelan,

Presidentak hitz tristea erraten bere gelan,

Halaber du Iongoikoak ematen ordenua,

Gorputzetik ilkhi gabe arima izitua.

Gorputza da arimaren presondegi hertsia;

Konbeni da han barrena har dezan sentenzia.

        Noiz ematen den

Sentenziaren denbora dago señalatua:

Ezagutza galtzearen azkeneko pontua.

Hareraiñoko arteaz nihor bedi balia,

Orduraiño eriak du salbatzeko astia.

Ungi edo gaizkiaren egiteko ephea,

Azken ezagutzaren da galtzerako artea.

Handik hara indiferent dire akzioneak,

Iakiteko sari, edo punimendu gabeak.

        Sentenzia hau laudaturen du jeneralak

Sentenzia hunen gero konfirmazionetan,

Jenerala emanen da denbora azkenetan

Eta nolako baitaite hitz hau bakhotxarentzat,

Hau berori adituren du orduan beretzat.

Diferenziarik ezta hauk bietan berzerik,

Hau ematen dena baizen solamenki bakharrik.

        Iuiamendu hunen manera

Hauk hunela kondaturik heldu zaizu sasoña,

Iuiamendu larri hunen aiphatzeko fazoña.

Giristiñoa ago erne heldu diren hitzetan

Zeñak guztiak baitire, hire ontasunetan.

        Eriari hurbiltzen zaizko Espirituak

Erhasunak duenean azpiratu Eria,

Ezin hagoan egonez oherat eroria,

Hersten dire Espiritu onak eta gaixtoak,

Zeñek bere egin nahiz arima mundukoak.

Bururkira hurbiltzen da Aingeru guardaria,

Bai halaber Espiritu Gizonen tentaria.

        Ahalegiña egiten dute

Batak eta berzeak dute enplegatzen ahala,

Zeñi geldituren zaion biktoria zabala,

Ezen hartzaz egiteko gudu gehiagorik,

Han hara eztuketela badakite biderik.

Orduan bada penatzen dire ahal guztiaz

Espiritu biak bata berzearen lehiaz.

        Aingeruak bururatzen dioena

Aingeruak eriaren diotsa bihotzari,

Bekhatuen kausaz eman diozon nigarrari;

Sekulan urrikitzeko orduan dela muga;

Bere bekhatuak beraz isuriz detzan purga;

Munduaren khasatzala gogoeta banoak,

Eta Iauna gana altxa gogoeta lanoak;

Ararteko har dezala Birjina Ama Saindua,

Bai San Migel bitarteko guztiei agindua;

Berze titxosoak ere ahal egin guztiaz,

Ertxa detzan othoiztera usatu kortesiaz.

        Deabruak gogoratzen dioena

Deabruak pairatzen tu hauk despitkoarekin,

Hark ere nahi du egin, solas arimarekin:

Hanbat bada egin duzu huts, diotsa, Maitea,

Bekhatorea egiteko hanbat buru zeurea?

Hala balitz ere gauza, segur da hillen zaren,

Eta etzaitzula berriz indarra bihurturen?

Iaunak eztu osasuna itzultzeko eskua,

Lizela ere erhasuna barrenago sarthua?

Zenbat ere zu hiltzera baitzare etsitua,

Agien du berreturen zure egunen kontua.

Sendatu eta egiñen duzu egin bidea;

Orain etzazula nekha hanbat buru feblea.

Oraingoa lizela ere zure azken orena,

Beldurtasun hanbat behar duzu Iainkoarena,

Iesus-Kristo, Birjina Ama, Saindu Apostoluak,

Ertxatzeko, eta berze gaiñerako Iustuak?

Iainkoaren ezta handi bethi eztitasuna,

Eta zure faltak guti, handi Iustutasuna?

Zergatik penatzen zare hanbat gogoarekin,

Alegia ez bakea zuk Iaun puxantarekin?

Khasa zatzu pensamendu burutik halakoak,

Eta egitzitzu hortik laster iaikitzekoak.

        Aingeruak ihardesten duena

Espiritu arthatsua arima urgatztera,

Lehen baiño gehiago permatzen da nekhera.

Gauza guztien gaiñetik diotsa Eriari,

Erremedioak eman diotsan arimari;

Iustuena dela erortzen egun oro zazpitan,

Orhoit dadin zenbat aldiz erori den gaizkitan

Eta ilkhitzera presta dadin mundu baxotik,

Barkhamendu eskaturik bihotzaren ondotik;

Begietan beldurtasun duen Iainkoarena

Arima galdua dela beldur eztenarena;

Segurenera itzultzen dela Kristau zuhurra,

Zeña baita izatea Iainkoaren beldurra;

Guztiz orhoit dadin zein den Iuiamendu hertsia,

Iaunak ematen duena faltatzean bizia.

        Deabruaren berze gudua

Alde batetik tentatu duenean Etsaiak,

Alabaiñan irabazi ez deus enganariak,

Berze alde batetara itzultzen tu harriak,

Hala nola xoriari nabar ihiztariak:

O sinhets-bera diotsa! o burutik iauzia!

Zeiñak arinki sinhetsi baituk entzun guztiak.

Orain bada, sinhetsten duk, dela puxant Iainkorik?

Edo hillez gero pena, ezperen golardorik?

Hala baliz ere gauza obra egin bezala,

Ardiatsiren ez uen saria berehala?

O Ezteusa! o ariña! o ttinplaren parea!

Hitz guztitara itzultzen baituk buru feblea.

Seguradi, Inozenta, eztela Iongoikorik,

Baizen, entzun dituenen guztiz kontrariorik.

        Aingeruaren ihardestea

Aingeruak hautsten dio Etsiari solasa,

Eta honela egiten arimari perpausa:

Eta bada alferrik da arima garastia,

Eliz-Ama, Aita Saindu, eta Predikaria;

Alferrik da Iongoikoaz hain berze orhoitzapen,

Egietan ez balire hek guztiak aurkhitzen.

Hain garratzki aiphatuak hitz egille iakiñak,

Burleriak dire bada, eta ez solas ziñak.

Sarri bada ikhusiren duzu dela egia,

Eta ni ere ez naizela falso enganaria.

Bekhatuen punimendu, edo sari ungien,

Bizia fiña artean jaunak eztu ematen,

Bañan begiak ikhusi eta azken ordua

Nihori ematen dio merezien pagua

Eta zenbat ohi baitu aitziñatu ephea,

Hanbat sari ematen du, edo pena dorphea.

        Hirurgarren ataka

Hirurgarren atakaren ematera gaixtoa,

Armatzen da egin nahiz bere eri gaxoa.

Egia duk diotsa bada, o arima dongea,

Aingeruak huneraño egin perpaus emea.

Egia duk, konfesatzen diat dela egia,

Ezen maiz nauk bortxatua aithortzera egia.

Mundu batetik berzera, o erdutu beharra!

Egia duk, bekhatuez iustu dela nigarra.

Bañan hargatik ez tituk barkhatzen huts larriak,

Guztiz hik egin dituzken bezain izigarriak.

Iesus-Kristok berak ere erran zien egia,

Eztela aski meneko gaixtoen urrikia;

Sendo dela egiteko dela penitenzia,

Hala ere dohatsu dela nork baituke grazia.

Eta gero nolatan duk uste salbamendua,

Ikhusirik hire falten zein handi den kontua?

Urriki diat nik ere egin nuen gaizkiaz,

Ez ordean probetxurik, halako urrikiaz.

Bekhatu bat nuelarik xoilki egin Zeruan,

Pairatzen diat bethiko dolorea putzuan.

Ezta bada Iongoikoa iustu kreaturentzat,

Ene alderako bezain, halaber hirekotzat?

Are gehiago behar eztu eme enera,

Ezen haragizko gizon feble hire aldera?

Ez naiz ni Aingeru sendo indar handitakoa?

Eta hi dakien legez Emakume flakoa?

Nola bada Salbatzeko hartzen duk fidantzia,

Hire falten denaz geroz nonbrea hain handia?

        Aingeruaren defenda

Aingeruak ixiltzen du Sathan gezur-untzia,

Eta esportzu hartzera gonbidatzen eria:

O arima diotsa bada, Zerukotz formatua,

Eta lurrean zareiño niri gomendatua!

Orainoko alfer dire erran eta egiñak,

Prezatzen ez baditutzu presenteko hitz fiñak.

Sinhets azu (o Maitea) hek guztiak gezurrak,

Zer ere erran baitarotzu, Sathan bihotz makhurrak,

Ezen egundaiñoz hunen handi da egartsua,

Bekhatutan egotztea Giristiño prestua.

Karzelean zarratzeko luzatzen tu astiak

Bat banaka pulunpatuz arima garastiak.

Bere probetxua gatik munduaren kaltea,

Bilhatzen du trunpaturik, fermu ezten norbea.

Sinhets azu bada urriki bekhatuez duena,

Halaber Sakramenduez zerbitzatuko dena,

Errezibituko dela Zeruko erresuman,

Mendea eramateko dohatsuen bilduman.

Zure gatik altxatu zen gurutzera Mesia,

Eta etzen Sathan gatik lurgaiñera iautsia.

Haren baitan behar duzu esperantza segura,

Zure othoitzaz duela idukiren ardura.

Behin, edo gehiago duzularik faltatu,

Hutsak nahi darozkitzu orain ere barkhatu.

Ea beraz zeure faltez har ezazu damua,

Ardiasteko desira duzun barkhamendua.

Aratekotzat egizu Birjina Ama Saindua,

Bai San Ioseph, Iesus Kristok bere Aita deithua,

Gehiago San Migel, Elizako Patroña;

Zure gatik egiñen dut nik ere othoitz ona.

Zerura iragateko hauxe da zurubia,

Hunat beraz (o Maitea) altxa zazu begia.

Hauk eta aren gehiago berze milla maneraz,

Eritua atakatzen du Sathanek koleraz.

Hunelakoa ere da mintzatzeko fazoña,

Zeñaz zerbitzatzen baita haren guardari ona.

        Aingeru eta Deabruaren gudua

Gero Aingeruak eta gaixto tentatzailleak,

Bere artean dituzte guduak xoil aspreak,

Ezen deklaratu eta bere borondatea,

Elkhargana erakusten dute aiherkundea.

        Deabruak erraten dioena Aingeruari

Sathan gaixtoak diotsa gero Aingeruari

Arimaren faborera griñaz altxatuari:

Hunen gaiñera hedatu uste uke eskua

Ni saihetsean nauela xoro Espiritua?

Iauna baño gehiago nauela zerbitzatu,

Eztuk askotan heronek egiazki frogatu?

Iraungi eztitu hire inspirazioneak,

Eta eneak sinhetsi persuasioneak?

Enea dela nahi duk orain bada dudatu,

Lurreko ephe guztian nauenean ondratu?

Ez naiz ni hunen posesor, eta iustu gabea,

Zergatik bada alferrik ematen duk nekea?

Bizitzean ni nauenaz ohoratu geroztik,

Arrazoin duk enetzat den herioaz ondotik.

        Aingeruak ihardesten duena

Aingeru Sainduak dio ihardesten borthizki:

Kreatura guztien duk Iainkoa iabe xoilki.

O gaixto eta trunpador, aiherkundez bethea!

Hunek Zeruan behar dik, hik lezean etxea.

Azken hatsak diraueño, ziadutzak Iainkoak,

Arimen rezibitzeko, zabaldurik besoak.

Hunen ere gaiñean dik izanen pietate,

Gaizkiez egiten badu aski dena nigarte.

        Deabruak

Sathan gaixtoak orduan hirria gora daidi,

Eta arrola golkhotik atheratzen du goiti.

Bizitzean egin tuen hutsak ditu kondatzen,

Xehe xehe daramatza bat etzaio ahantzten.

Egin duen, eta eztuen erraten du guztia,

Ezen gezur errateko trebea du mihia.

        Aingeruak

Aingeruak ihardesten dio hitza egiaz,

Egin dezala zuzenki, eta ez maleziaz.

Bekhatu hetarik haiñitz zitzaiola barkatu,

Aphezaren beharrian noiz baitzen konfesatu;

Zenbait ahantzi bazaio, konfesatu gaberik,

Iongoikoak barkhaturen diotzala bertarik.

        Deabruak

Sathanek diotsa berriz, hanbatetan faltatu

Duela, zenbat Zeruan baita izar landatu;

Gero falta hain handiak, eta hain itsusiak,

Zeruraiño mendeku eske non baitaude guztiak.

Salbatzeko, zer goiti den esperantza harentzat,

Egin duenaz geroztik, etsai Iauna beretzat.

        Aingeruak

Aingeru Sainduak dio replikatzen egia;

Nahiz biz hala lizela, erran duken guztia,

Eskribuen borratzeko nigar bat duk askia,

Ezen hain duk, Iainkoaren Mansotasun handia,

Baiñan kontrarioa duk Aita gezurrarena,

Hain husua dela hunek egin duen hobena,

Obra onak ere egin tik, huna kontu iustua;

Ikhus ezak, asko aldiz iauna zerbitzatua.

Eta gero agertzen du liburu urrezkoa,

Obra onen non baitatza kontu egiazkoa.

        Eria hersten da

Hala diardukatela Espiritu Sendoek,

Eria largatzen dute indar lehenekoek.

Haiñitzek desira luke aphaindu konbateko,

Eta fuiña luen erne gaitzei ihardesteko,

Ordean gaitzak daroste podoreak flakatzen,

Zeren kausaz ez baitire hain ungi preparatzen.

Zelatariak hartzen du hura maiz paradatzat,

Lasterrago eritua egiteko beretzat.

Bide hasian sartzen da ahal bezain barrena,

Bai Aingeruak trabatzen ahalik gehiena.

Etsaiaren ezagun da orduan malezia,

Baita Aingeru onaren halaber zuhurtzia.

        Atzartzen die Espirituak

Azken fiñak khoroatu ohi du bethi lana;

Zer moldez partituren den daude arima gana;

Biak erne, biak hurbil, biek diote erraten,

Hañitz gauza, ea nola bere egin dezaten.

Bizkitartean flakatzen dire indar harenak,

Señaleak ere agertzen hiltzera prestarenak.

Gehiago trabaillatzen dire Espirituak,

Eta dadutzate erne gogo adimenduak.

Pensamendu bethetzen du onez begirailleak,

Eta berriz gogoeta gaixtoz tentatzailleak.

Hunen gaiñean hurbiltzen dire gero flakezak,

Eta ungi hiltzera du exhortatzen Aphezak.

Berriz idekitzen ditu begi indargabeak,

Suspirak ere doblatzen, husutzen hats hartzeak.

Egundaiño ez bezala penatzen da bakhotxa,

Zeiñek bere egin nahiz eriaren bihotza.

        Sentenzia ematen da

Iaunak orduan ematen du Arrasta zuzena;

Ezagutza galtzerako pontuan da orena.

Handik hara gehiago ezta batre biderik

Arimari remedio nihoiz egitekorik,

Baiñan zertan galtzen baitu arimak ezagutza,

Edo grazian, edo hiran, han behar du egoitza.

        Eria hiltzen da

Ohekoa dago gero penaz eldarnioan,

Lehen bezala solasik eztuela ahoan.

Begiak itzultzen ditu, mianbroak higitzen,

Bai hatsa laburtzen, eta sentimendua galtzen.

Azken hatsarekien du arthikitzen arima,

Zeihar gorputza erortzen da, hau da gizonen fiña.

        Deklaratzen da sentenzia

Espirituek arima nahi dute beretzat,

Aingeru onak beretzat, bai gaixtoak beretzat:

Aingeru begirailleak obra iustuen gatik,

Zeren gaizki gobernatu den Sathanek hargatik.

Iongoikoak deklaratzen daroe sentenzia,

Ezagutza galtzerako menean egotzia.

Ezen nola presidentak konseilleren artean,

Eman duen ordenantza ohoiñaren gañean,

Deklarazitzen baitu berriz ere ondoan,

Burreu penatzailleari eskuratzerakoan,

Halaber du deklaratzen Iongoikoak berea,

Gorputzetik ilkhiz gero espiritu tristea.

Hartan gero hauzilari gelditzen da bakhotxa

Edo Aingerua dela edo Sathan borthitza.

Bizitzearen finean zer ere sentenzia

Eman baituke Iainkoak ona edo larria,

Hura bera emanen du azkeneko kortetan,

Zeiña baitaiteke hunen konfirmazionetan.

Arimak ditu orduan egietan frogatzen

Gorputzean zegoela zer entzun baitzituen.

Kondemnatu baldin bada sekulako gathera

Begiak itzultzen ditu Aingeruen aldera;

Ordean iragan zaio othoizteko orena

Ezen galdu behar etzen muga obra onarena.

        Arrastaren fiña

Iongoiko handiak bada nola iustu Iujeak

Sentenzia ematen du aitzakiagabeak.

Fin gabeko eztirara doan tormentatzera

Edo Purgatoriora zikhiñen xahutzera

Edo ezperen dastatzera plazer eta gozoak,

Prestuentzat aphaindurik dauden sekulakoak.

Heriozko bekhatuan baldin bada partitu,

Oiñhazeen sofritzera behar du abiatu.

Baldin huts lohienetik badoa xahutua

Eta pena tenporala ez badu pagatua,

Barkhatu ere ez bazaio pena benialena

Baiñan osoa gelditu kitatzeko zuena,

Purgatorioan sofritu behar du min handia,

Eta pairatu gabe ezta ilkhiren den guztia;

Ezen hartzaz, Giristiño, ahal aite segura,

Falten kutsuekin nihor eztoala Zerura.

        Arrastaren exekuzionea

Arima sekulakotzat kondemnatu gaxoak

Ifernura herrestatzen ditu Sathan sendoak.

Baldin purgatzeko sua behar badu sentitu,

Aingeruak hitz ederraz nahi du konsolatu.

Hareraiño laguntzen du leial begirailleak

Eta han ere ikhusten maiz arduraz bethea.

Arrasta emana bada doan Zeruetara

Bozkarioz Aingeruek daramate gorara;

Kantu ederrez bethetzen dire urdin Zeruak

Eta pagurik ilkhitzen bidera dohatsuak.

Agur egiten diote usatu kortesiaz,

Zeren etsaia bentzutu duen fin on biziaz.

        Akhatzea

Asko Sainduk ikhusi tu erran tugun guztiak

Iaunak hala idekirik gure gatik begiak,

Hekin egiazko hitzez orhoiturik geurean

Iuiamendu hunez griña ginduen bihotzean,

Hunez probetxa gintezen azken denboretako

Prinzipalki arimaren triste partiadako.

Ea beraz orhoit adi hunez Giristinoa

Eta bethi solas hautan erabillak gogoa,

Obra onez presta adin iuiamendu latzera

Eta ahalaz esaia hutsa gabe aurkhitzera.

        Othoitza

Iongikoa, zuk ekhartzu halakoa orena

Zeña ene bizitzeak behar baitu azkena,

Non gertha dadin enetzat eme iuiamendua

Bereziki eman behar darotazun iustua.

Arren fabora zakezu hersturan dabilkena

Eta eritasun berak nahasiko duena,

Ezen hurbil izanen dut etsai herraz bethea,

Bere bazka egin nahiz ene arima tristea.

Aldi hura huts badagi denbora ondokotan

Ene bilha ezin ibil daite nihoizekotan.

Nondik erbalena naizen iadanik du ikhasi

Eta trunpatzeko arte guztien da nausi.

Heda diezadakezu beraz othoi eskuiña

Ene ganik ihesitan doan etsai higuina,

Neure azken hats hartzea hala dudan bakezki

Zure Maiestatearen ikhusteko klaroki.