[1342]

Canton de Saint Jean-Pied-de-Port

Commune de St Michel

Haur barreatia

        1. Guizon batec ez citien bi seme baicic. Gaztenac erraiten dio bere aitari: «Ordu du izan nadien neure buriaren nagusi eta izan dezadan diru. Behar dut athéatu eta campo ikhusi. Partheka zazu zure ontasuna, eta emadazu niri tokatzen zautana». Ba, ene semia, erran zien aitac: nahi dukan bezala. Gachto bat hiz, eta izanen hiz gaztigatia. Guero idekizian tiranta bat, bere ontasuna parthekatu zien, eta zatitu orori berdin.

        2. Hantic zombait egunen burian, seme gachtua atheratu zen herritic fantesia handian, eta nehori adioric erran gabe. Phasatu zitien hambeste larre, oihian, erreca, eta heldu zen hiri handi batetara, nun bere dihuru guzia chahutu baizien. Zombait hilabeteren burian, behartu zaion saldu bere phildac emazte chahar bati eta bere buria ofreitu sehi yarzeco: igorri zuten landetara asto eta idi zainzera.

        3. Ordian izan zen maluros. Ez zien oheric ere gauaren phasatzeco, ez suric berotzeco hotz eguiten zienian. Bazien batzuetan halaco gosia nun yanen baitzien gogotic cherriec yaten dituzten aza hosto eta fruitu usteldu hetaric; bainan nehoc ez zacoten deus emaiten.

        4. Atxalde batez, barnia hutxa, yarri zen alkhi baten gainian, so éguiteco lehiotic airian zabiltzan choriac. Guero ikhusi zitien aguertzen zerian ilhargia eta izarrac, eta erran zien bere buriari: Han, ene aitaren etchia bethia da sehiz zoinec baitute ogi eta arno, arroutze eta gasna nahi duten becembat. Dembora hortan ni hemen gosiac hilzen ari nu.

        5. Eh bien, yeikiko niz, yoanen niz aitaren ganat eta erranen dakot: bekhatu bat eguin nien zu utzi zintudanian. Hoben handia ukhan nien, eta behar nuzu punitu, badakit ontxa. Ez nezazula guehiago deit zure semia bainan zure azken azken sehia bezala trata nezazu. Gaïzki eguin nien bainan eyhiartzen ari nintzan zutaric urrun.

        6. Aita baratzian zen, bere liliac abantchu trempatiac zitien: sagar onduac eta mahatxac ikhusten zitien. Ikhusi zienian bere semia bidian heldu, izerdiz eta erhautxez funditia, zangoa herrestan, ez zien aise sinhetxi nahi. Bere buriarekin ari zen behar zienez punitu ala barkhatu. Azkenian, beguietan nigarra, bere besoac hedatu zitzaion, erori haren lephoaren ondora eta pot handi bat eman.

        7. Guéro bere semia, yarrarazi zien; bere pekuac eta aüzuac ekharrarazi: «Nahi dut maithatu ene semia lehen bezala, erran zioten bildu zirenian. Aski punitua izan da: nehoc orai ez horri gaïzkiric erran. Zaurte ikhustera; ekharrakozie fite maapulis pollit bat, emakozie ehaztun bat erhian eta zapata berriac zangoetan. Hartzen ahal dituzie oilar, ahate zombait, eta ekhar aratche hiltzeco hun den bat: edanen dugu, elgarrekin yanen eta eguinen phesta handi bat».

        8. Sehiec obeditu zuten nagusiari, eta dafaila eder bat ezarri mahainaren gainian. Memento berian, seme guehiena helduzen ihizitic bere chakhurrekin: «Zer da beraz arrabotx hori? oihu eguin zien sakreka. Uste dut khantuz ari zieztela hemen; ez da sobera goiz yin nadien. Ehotu zirea, aita?».

        9. «Ez, ene semia, ez nuk ehotia, ihardetsi zion chaharrac. Hori eguiten badut, zeren bozkalentzia handian bainiz. Khantu eguiten dugu eta uros guira, zeren baitugu arrazoina. Nahi edo ez, hic ere beharko duk khantatu eta gurekin batian alegueratu, ceren eta hire aneia hila zena, phiztu duk. Sorthu baliz bezala duk: atzo galdia zian eta egun horra nun dugun hatzemana».

St Michel, le 21 X bre 1894

L'Instituteur,

M. Darritchon