[1322]

Canton de Baïgorry

Commune d'Irouléguy

Haür emplégatzaïlia

        1. Guiçon batec etzituen bi seme bécic. Gaztenac erraïten daco bere aïtari: «Ordu du içan nadin nihaün nagusi eta ukhan deçadan sosa. Behar da yuan ahal nadin eta ikhus déçadan bazter. Çathi çaçu çure huntasuna eta emadaçu nic ukhan behar dutana. — Ba, ene semia, erraïten du aïtac; nahico dukan beçala. Gaïchto bat hiz eta içanen hiz gaztigatia». Guero idekitzen çuelaric tiranta bat, çathitu cien bere huntasuna eta eguin citien bi çathi berdinac.

        2. Egun gutiren burian, seme gaïchtua yuan cen herritic eguiten cielaric bapua eta erran gabe adio nehori. Curritu citien hanitz larre, oïhanac, hur handiac eta heldu cen hiri handi batera çoïntan emplegatu baïtzuen bere diru gucia. Cembaït hilabeteren buruan behar ukhan citien saldu bere phildac emazte çahar bati, eta sarthu muthil: Igorri çuten alhorretarat astuen eta idien çaïntzerat.

        3. Ordian içantzen arras maluros. Ez cien içan guehiago oheric lo éguiteco gaüaz, ez eta ere suric berotzeco hotz cenian. Cembaït aldiz hain cien gose handia, nun yaïn baïtzitien aça osto eta fruitu ustelduac çoïnac yaten baïtuzte ourdïec, baïnan nehoc etzacon deüs emaïten.

        4. Ats batez, tripa hutsa, uzten da erortzera cicelu baten gaïnera, soïten cielaric leïhotic chorier çoïnac aïrian baïtzabiltzan ahinki. Guero ikhusten ditu aguertzen cerian ilharguia eta içarrac eta dio nigarrez: Hantchet ene aïtaren etchia bethia da muthilez ceïnec baïtute oguia eta anua, arrultziac eta gasna: nahi duten becembat. Dembora hortan, ni, gosiac hiltzen nu hemen.

        5. Beraz, yeïkiko niz, yuaïn niz harrapatzerat ene aïtaïn eta erraïn dacot: «Eguin nien bekhatu bat, çu kitatu nahi ukhan cintutalaric. Hoben handia ukhan nien, eta behar nuçu punitu, badakit untsa. Ez neçaçula deït guehiago çure semia, trata neçaçu çure muthiletaric azkena beçala. Içan nintzan hoben dun, baïnan piruntzen ari nintzan çutaric urrun».

        6. Aïta bere bahatzian tzen, bere lilien arrosatzen finitzen: bisitatzen citien sagar onduac eta mahatsac. Ikhusi cielaric yiten bidiaïn gaïnian bere semia dena estalia icerdiz eta herraütsez, çangua herrestan, doï doïa sinhetsi ahal ukhan çuen hura cela. Galdatzen du bere baïthan behar cienez punitu ala behar çacon barkhatu. Azkenian, nigarrac beguitan, hedatzen dazko bere besuac, eta botatzen delaric haren lephora emaïten daco pot handi bat.

        7. Guero yar arazten du bere semia; deïthatzen tu bere yendiac eta aüçuac: «Nahi dut maïthatu lehen beçala, gaïcho haür haü, erraïten déé bildu cireneco. Içan da aski punitia: nehorc oraï ez deçacola éguin erreprotchuric. Çaürte ikhustera; ekhar akocie berheala camisola pollit bat, eçar akocie erhaztun bat éhian eta çapeta berriac çangotan. Hartuco ahal tucie ere oïllarac, ahatiac eta ekharrico ahatche bat hiltzeco hun dena. Edaïn dugu, yaïn elgarrekin eta eïnen besta handi bat».

        8. Muthïlec obeditu çuten beren nagusiari eta eçarri çuten tafaïla eder bat mahiaren gaïnian. Memento berian, semeric çaharrena itzultzen cen ihicïtic bere chakhurrekin. «Cer da beraz açantz hori? oïhu éguiten du yuramentuz. Uste dut khantuz ari ciezten hemen; ez da goïtche itzul nadin. Eho cirea, ene aïta?».

        9. «Ez, ene semia, ez nuc hala, ihardesten du çaharrac. Eguiten badut hori, duc placerrez bethia niçalacotz. Khantuz ari guituc eta uros guituc, écic badiagu certaz. Nahi ukhan déçakan ala ez, beharko duc hic ere khantatu eta alegueratu gurekin, ceren hire anaya hila cena itzuli baïta bicira. Duc sorthu balitz beçala: atzo galdia çukan, egun horra berriz harrapatia».

Estéot Dominique