[1274]

Commune d'Arbérats-Sillègue

Canton de St-Palais

Traduction: Orthographe et sons propres à la langue Basque

Haur prodigoa

        1. Gizon batec etzitien bi seme bezic. Gaztenenac erran zien bere aitari:«Ordu da izan nain ene nausi eta ù khan 1 dezaan dihuru. Behar duc hementic joan ahal izan eta ikh ù si Kartier. Pharti zazu zure ontasuna, eta emanezaazu ù khan behar duana. — Bai, ene semia, erran zien aitac, na ù kan bezala. Gaisto bat hiz eta punitia izain hiz». Gero zaaltziaikin tireta bat phartitu zien bere ontasuna eta hartaz egin zitien bi pharte berdinac.

        2. Hantic egun gutien burian, seme gaistoa joan zen herritic eginez fierraina, eta erran gabe adios nih ù ri. Trabersatu zitien biziki larre, oihen, ù r handi, eta jin zen hiri handi batetala, n ù n despendiatu bitzien bere dihuru guzia. Zombeit hilaitein burian, saldu behar ukhan zitien bere hatiac emazte zahar bati eta acordatu m ù thil izaiteko: igorri zuten elgetalat han beiratzeko astoac eta idiac.

        3. Ordian, izan zen biziki maler ù s. Etzien géhia ù ù khan oheic lo egiteko ga ù az, ez suic berotzeko hotz zenian. Bazien zombeit aldiz hain gose handia gootic jain bitzukeen aza hosto hec eta frutu ù steldu hec jaten tuztenac ù rdec.

        4. Ax batez, sabela h ù tsa, utzizien bere buria eortea kachet baten gaira, so egitiaikin leihotic chorier zoinac hegaldaka ibiltzen baitzien ahinki. Gero ikh ù si zitien agertzen zerian argizaitia eta izarrac, eta erran izan zien nigarrez: hanchet, ene aitain etchia bethia da sehiz zoinec baitute ogi eta ano, arotze eta gasna, nahi duten bezambat. Arte hortan, ni, goseic hiltzen niz heben.

        5. E bien! jeikiko niz, joainniz edieitea ene aitain eta errain dakot: Egin nien bekhatu bat, noiz eta ere nahi izan bitzintudan kitatu. Ù khan nien oben handia, eta behar nuzu pounitu, badakit ontsa. Ez nezazula guehia ù déit zure semia, trata nezazu zure m ù thiletaic ondarra bezala. Obendun izan nintzan, perituz ninda ù n urrun zutaic.

        6. Aita zen bere baratzian, finitzen zitielaic ù rthatzia bere liliac: bisitatzen zitien saartziac eta mahaxac. Noiz eta ere ikh ù si bitzien jiten bidiain gagnan bere semia dena k ù k ù tia izerdiz eta errauxes, herrestatuz zangoa, doidoia zinhexi ahal izan zien. Berari galdatu zien behar zukeenez punitu edo barkhatu... Azkenian, nigarrac begietan, luzatu zazkon besoac, eta a ù rdikitzen zelaic hain lephora eman zakon pot handi bat.

        7. Gero, jarrarazi zien bere semia; déithu zitien bere jendiac eta aizoac: «Nahi dut maithatu lehen bezala, gaicho ha ù rra, zioten erran bildu zieneko. Izan da aski punitia: nihoc orai ezdezakon egin batere erreprotchuic. Zaizte hain ikh ù stea: ekhar zakozie fite barneko pollit bat, ezarrakozie behaztun bat ehian eta oski berriac zangoetan; hartu ahalko ere duzkezie ollarrac, gitac eta ekharri ahalko chaal bat hilzeko h ù ndena: edain dugu, jain dugu elgarrekin eta eginen dugu phesta handi bat».

        8. Mùthilec obeitu zuten beren nausiari eta ezarri zuten dahalla eder bat mahagnain gagnian. Memento berian, seme geihena itzulzen zen ihizetic bere chakhurrekin: «Zer da beraz azantz hori? oihu egin zien arneguz. Ù ste dut khantuz ari zizten heben; gotche itzul nain. Ehotu zirea, ene aita?».

        9. Ez, ene semia, ez niz hala, ihardetsi zien zaharrac. Egiten ba ù t hori, hori da bethia biniz bozkarioz. Khantatzen dugu eta ir ù s gira, ezic badugu ontsa arrazoin. Nahi ù khan dezakan edo ez beharko d ù c khantatu hic ere eta alegeratu g ù rekin, zeren eta hire anéia zoina hila bitzen itzuli bita bizirat. Orai sortzetic heldu baliz bezala da: atzo galduic zen, egun horra n ù nden arrahatzemana.

Pour traduction conforme:

L'Instituteur public,

B. Menvielle

Notes

        c prononcer k (jamais comme c français)

        G - g - g (son dur même devant une voyelle)

        H - h - h (toujours aspiré)

        J - j - y (comme y français)

        Kh -kh - kh (son guttural - aspirer h)

        Ll - ll - ill (mouiller)

        Ph - ph - ph (appuyer sur p et aspirer h)

        R - r - r (son dur toujours à la fin)

        S - s - s (toujours avec le son sifflant: à la béarnaise

        Th - th - th (aspirer surtout h)

        Tt - tt - itt (mouiller)

        U - u - u (comme à la française à Arbérats sauf dans quelques mots à

        l'espagnol)

        Ù - ù - ou (u surmonté d'une croix se prononce à l'espagnol)

        X - x - ts

        Y - y - (est remplacé par j)

        Z - ç (avec petit sifflement: jamais comme z français).ai - aï

        a ù - aou

        ei - éi

        eu - éü

        e ù - éou

        oi - oï

        ua - üa

        ù a - oua

        ù e - oué

        ui - uï

        ù i - ouï

        en - én (jamais an)

        Ne pas, surtout, perdre de vue que (u) surmonté d'une petite croix se prononce (u) et que (z) a le son de (ç) avec un petit sifflement.