[1259]

Canton de Mauléon

Commune de Gotein Libarrenx

Haur igorrailia

        Guizon batek etzin bi seme baizik. Gaztenak erran zin bere aitari: «Ordu duzu izan nadin ene nausia eta ukhen dezadan diharu. Amorekatik joun ahal nadin eta ikhous dezadan kartiel. Pharti ezazu zoure hountarzuna, eta eman izadazu ukhen behar dudana. — Bai, ene semia, erran zin aitac, nahi dian bezala. Gaichto bat hiz eta gaztigaturik izanen hiz». Guero zabaltzen zialarik tieta bat, phartitu zian bere hountarzuna eta hartarik eguin zutian bi pharte bardinak.

        Egun guti hantik landa, seme gaichtoua joun zen herritik garagarziaren eguiten zilarik eta ihouri adio erran gabe. Igaran zutian hanitch lur eräbilteko, oihan elibat, uhaitz elibat eta jin zen hiri handi batetara, noun igorri beitzin bere diharia oro. Hilabete zounbaiten burin, behar ukhen zutin bere arropa tcharrak saldu emazte zahar bati eta engajatu mithil izateko: Igorri zien alhorretarat astouen eta idien han beguiratzeko.

        Ordin, izan zen hanitch esteiari. Etzin haboro oherik gaiaz lotzeko, ez surik berotzeko hotz eguiten zinin. Zounbait aldiz hain gosse zen noun kasi jan beitzutukin borthakouek jaten tien aza osto eta frutu hirotu hourak: bena ihourk ere deusere etzeren emaiten.

        Arratsaldi batez, sabela hutsik, utzi zin bere buria erortera hoki baten gagna, so eguiten zilarik leihotik tchori arhinki hegaltatzen zirener. Guero ikhoussi zutin aguertzen zelin arguizaguia eta izarrak, eta bere buriari erran zin nigarrez zagouelarik: «Hantche, ene aitaren etchia betherik da sehiz zougnek beitie ogui eta ardou, arrautze eta gazna, nahi dien bezain beste. Denbora hountan berin, ni, gossez hiltzen niz heben».

        «Eta arren, jeikiko niz, jounen niz ene aitaren edireitera eta erranen derot: Eguin nizun bekhatu bat utzi nahi ukhen zuntudanin. Oguen handia ukhen nizun, eta behar naizu gaztigatu, badakit ountsa. Enezazula dei haboro zoure semia. Etcheki nezazu zoure mithiletarik azkena bezala. Oguendant nunduzun, bena hiratzen nunduzun zutarik hurrun».

        Aita bere baratzian zen, bere lilien hourta urhentzen. Soguiten zin sagartzer eta mahatser. Nouiz ere ikhoussi beitzin bidin jiten bere semia erhautsez eta izerdiz oro gorderik, zankhoua herrestatzen zilarik, nekez sinhetsi ahal ukhen zin. Galthatu zin bere buriari behar zinez gaztigatu ala behar zeron pharkatu... Azkenin, nigarrak beguietan, hedatu zeitzon bessouak, eta haren lephoula erorten zelarik eman zeron pot handi bat.

        Gero jar erazi zin bere semia, deithu zutin bere jentik eta aizouk: «Nahi dut hau maithatu lehen bezala, haur gaichoua, erran zeren algar gana bildu ziren bezain sarri. Aski gaztigaturik izan da: Ihourk ere orai eztezola erran nahi gaberik batere. Tziauste haren ikhoustera; ekhar ezozie berhala subesta ejer bat, ezar izozie erhaztun bat ehin oski berri elibat zankhouetan. Hartzen ahal tukezie ere oillarrak, ahatik, eta ekharten ehaiteko houn den aretche bat: edanen dugu, janen algarreki eta eguinen besta handi bat».

        Mithilek sinhetsi zien beren buruzaguiari eta ezari zien tahailla eder bat mahagnen gagnen. Ber denboran, seme guehiena utzultzen zen ihizetik bere horeki: «Zer da arren herots hori? oihu eguin zin juratzen zilarik. Ouste dut khantatzen ari ziradien heben; ezta goizegui utzul nadin. Erhoturik zireia, ene aita?».

        «Ez, ene semia, enuk hala, ihardetsi zin zaharrak. Horï eguiten badut, boztarioz betherik nizalakoz duk. Khantatzen diagu eta irous gutuk, ezï badïagu segur zertako. Nahi ukhen dezân ala ez, beharko duk khantatu hik ere eta alagueratu goureki, zeren hire anaie hilik zena arra jin duk biziala. Orai sorthu baliz bezala duk: atzo galdurik zia, egun hau diala arra edirenik».

A. Garat,

Instituteur à Gotein