[1336]

Canton de St Jean-Pied-de-Port

Commune d'Ispoure

Haur prodigua (empoilzalia)

        1. Guizon batec etzitien bi seme baizic. Gaztenac erran zacon bere aitari: «Ordu da izan nadien ene buriaren naussi eta ukhan dezatan dihuru; yuan ahal nadien hementic eta bazter ikhus ahal dezatan. Pharteca zazu zure ontasuna eta eman ezaazu eni heldu zautana». — «Bai, ene semia, erran zien aitac: hic nahucan bezala. Gachto bat hiz eta gaztiatia izanen hiz». Gero zabaltzen zielaric tienta bat, phartecatu zien bere ontasuna eta eguin zitien bi pharte berdinac.

        2. Egun gutien burian, seme gachtua yuan sen herritic dena fantesia eta nehori adioric erran gabe. Passatu zitien bestalderat anitz larre, oihan, hur, eta yin zen hiri handi batera non chahutu (edo igorri) baitzien bere dihuru guzia. Zonbait hilabeteren burian saldu behar ukhan zitien bere arropac emazte zahar bati eta yarri sehi: igorri zuten landetarat astuen eta idien han zaintzera.

        3. Ordian (edo han) onxa maluros izan zen; etzien gehiago oheric lo eiteco, ez suric berotzeco hotz eiten zienian. Batzuetan hoin gose handia zien non yan baitzuzken azinda beltzec yaten dituzten aza osto eta fruitu usteldu hec; bainan nehoc etzacon deus emaiten.

        4. Arraxalde batez tripa huxa, utzi zien bere buria erortzera (edo yarri zen) zurezko alkhi baten gagnera, leihotic so eiten ziela ahinki airian zoatzin chorier. Gero ikhussi zitien agertzen zerian argizaia eta izarrac eta erran zien bere buriari nigar eiten zielaric: «Hantche, ene aitaren etchia muthilez bethia duc zoinec baitute nahuten bezainbat ogi eta ano, arroltze eta gasna. Denbora berian ni hemen gosiac hiltzen ari nic.

        5. Arren yeikiko nuc, yuanen nuc ene aitaren khaussitzera eta erranen diacoat: Bekhatu bat ein nien zureganic urrundu nahi izan nienian. Oben handia ein nizin eta behar nuzu gaztiatu, baziakizut. Eznezazula gehiago deitha zure semia. Atchic nezazu zure sehietaric azkena bezala. Hobendun izan nintzan, bainan zureganic urrun hurtzen ari nintzan (edo biziki sofritzen nien)».

        6. Aita bere baratzian zen bere lilien hurtatzia akabatzen ziela: saar ondoac eta mahaxac ikhertzen zitiela. Ikhusi zienian bidiaren gagnian bere semia izerdiz eta erhauxez guzia estalia, zangua herrestan zeramala, doi doia sinhexi zien hura haren semia zela. Bere baithan erran zien behar zienez bere semia gaztiatu ala behar zacon barkhatu. Azkenian nigarra begietan, bessuac hedatu zazcon eta bere buria botatzen ziela haren lephora pot handi bat eman zacon.

        7. Gero yar arazi zien bere semia; galdein zitien bere sehiac eta auzuac: «Nahi dut maithatu lehen bezala, gaicho haurra, erran zeen bildu zien bezain laster. Aski gaztiatia izan da; nehoc eztezacola orai ein erreprotchuric batere. Zaurte hunen ikhustera; ekhar acozie laster barneco gagneco poillit bat; ezarzkotzie ehaztun bat ehian eta zapata berriac zanguetan. Oillarrac eta ahatiac ere hartuco ahal tuzie eta ekharrico hiltzeco hun (edo aski gizen den) aetche bat: elgarrekin edanen, yanen eta besta handi bat einen dugu».

        8. Sehiec obeditu zuten beren nausia eta ezarri zuten tafailla eder bat mahaiaren gagnian. Memento berian, seme gehiena itzultzen zen ihizitic bere chacurrekin. «Zer da beraz habarrox hori? oihu ein zien yuramentuca. Iduri zaut khantuz ari zieztela hemen; ordu zen naski itzul nindadien. Ehotia zirea aita?».

        9. «Ez, ene semia, ez nuc hala, errepostu eman zien aita zaharrac. Alegrantziaz bethia nizalacotz eiten diat hola. Khantuz ari gituc eta uros gituc ezic badiagu arrazoina. Nahi ala ez nahi hic ere ein beharco duc khantu eta gurekin alegeratu, zeren eta hire anaia hila zena phiztu baita: doi doia sorthu balitz bezala duc; atzo galdia zucan, egun berriz idiena duc».

Epherre-Iriart,

Instituteur

Observations

        Toutes les lettres se prononcent dans le basque;

        Exemple: aita se prononce a-i-ta; eitia = e-i-tia; zaut = z-a-ut.

        Le u se prononce ou dans la Basse-Navarre;

        Le g a le son dur devant toutes les voyelles et ne se prononce jamais j;

        Dans le basque, on ne met jamais d'accent sur les e; tous les e sont fermés;

        Le z a aussi le son dur et équivaut à ç.