[1282]

Commune de Camou-Suhast

Canton de Saint-Palais

Traduction du morceau intitulé «l'Enfant prodigue» en langue basque (dialecte bas-navarrais)

avec orthographe et sons propres à cette langue.

Hau +r igorlia

        1. Gizon batek etzitien bi seme bezik. Gaztenak erran zien bere aitari: «Ordu da izan nain ene nau +si eta u +khan dezaan dihuru. Behar dut hementik joan ahal izan eta ikhu +si kartier. Pharti zazu zu +re ontasuna, eta emanezaazu u +khan behar duana. — Bai, ene semia, erran zien aitak; nau +kan bezala. Gaisto bat hiz eta punitia izain hiz». Gero zaaltziaikin tireta bat phartitu zien bere ontasuna eta hartarik egin zitien bi pharte berdinak.

        2. Hantik egun gutien burian, seme gaistoa joan zen herritik eguinez fierraina, erran gabe adio nihori. Trabersatu zitien biziki larre, oihen, u +r handi eta jin zen hiri handi batetala nu +n despendiatu bitzien bere dihuru guzia. Zombeit hilaitein burian, saldu behar u +khan zitien bere hatiak emazte zahar bati eta acordatu mu +thil izaiteko: igorri zuten elgetalat han beiratzeko astoak eta idiak.

        3. Ordian, izan zen biziki maleru +s. Etzien gehiau +u +khan oheik lo egiteko gau +az, ez suik berotzeko hotz zenian. Bazien zombeit aldiz hain gose handia, gootik jain bitzu +ken aza hosto eta fruta u +steldu u +rdek jaten tuzten hek.

        4. Ax, batez, sabela hu +xa, utzizien bere buria eortzea kachet baten gaira, so egitiaikin leihotik chorier, zoinak hegaldaka beitzoatzan ahinki. Gero ikhu +si zitien agertzen zerian argizaitia eta izarrak eta erran izan zien bere buriari nigarrez: Hanchet, ene aitain etchia bethia da sehiz zoinek baitute ogi eta arno, arotze eta gasna, nahi duten bezainbat. Arte hortan, ni, goseik hiltzen niz heben.

        5. E bien! jeikiko niz, joainiz edieitea ene aitain eta errain dakot: Egin nien bekhatu bat noiz eta ere nahi izan bitzintudan kitatu. U +khan nien oben handia, eta behar nuzu punitu, badakit onxa. Ez nezazula gehiago deit zu +re semia, trata nezazu zu +re mu +thiletaik ondarra bezala. Obendun izan nintzan, perituz nindau +n urrun zutaik.

        6. Aita zen bere baratzian, finitzen zitielaik u +rthatzia bere liliak: bisitatzen zitien saartziak eta mahaxak. Noiz eta ere ikhu +si bitzien jiten bidain gagnan bere semia dena ku +ku +tia izerdiz eta errau +xez, herrestatux zangoa, doi doia sinhexi ahal izan zien. Berari galdatu zien behar zu +kenez punitu edo barkhatu. Azkenian, nigarrak begietan, luzatu zazcon besoac, eta au +rdikitzen zelaik hain lephora eman zacon pot handi bat.

        7. Gero jarrarazi zien bere semia, deithu zitien jendiak eta aizoak: «Nahi dut maithatu lehen bezala, gaicho hau +rra, erran zeeten bildu zieneko. Izan da aski punitia: nihok orai ezdezakon egin batere erreprotchuik. Zaizte hain ikhu +stea: ekhar zakozie fite barneko pollit bat, ezar akozie behaztun bat ehian eta oski berriak zangoetan. Hartu ahalko ere du +zketzie ollarrak, gitak eta ekharri ahalko chaal bat hiltzeko hun dena: edain dugu, jain dugu elgarrekin eta eginen dugu phesta handi bat».

        8. Muthilek obeitu zuten beren nau +siari eta ezarri zuten dahalla eder bat mahagnain gagnian. Memento berian, seme gehiena itzultzen zen ihizetik bere chakhurrekin: «Zer da beraz azantz hori? oihu egin zien arneguz. U +ste dut khantuz ari zizten heben; ezta gotche itzul nain. Ehotia zirea, ene aita?».

        9. Ez, ene semia, ez niz hala, ihardexi zien zaharrak. Egiten bau +t hori, hori da bethia biniz boskarioz. Khantatcen dugu eta iru +s gira, ezik badugu onxa arrazoin. Nahi u +khan dezakan edo ez beharko du +k khantatu hik ere eta alegeratu gu +rekin, zeren eta hire aneia zoina hila bitzen itzuli bita bizirat. Orai sorzetik heldu baliz bezala da atzo galduik zen, egun horra nu +n den arra hatzemana.

Pour traduction conforme,

L'Instituteur public de Camou-Suhast,

J. Pitrau

Notes diverses

        1. e prononcer é (pas d'e muet en basque)

        2. g - g, devant n'importe quelle voyelle; jamais j comme en français 3. h prononcer h, en aspirant toujours 4. j - y, comme l'y français 5. kh - kh, en aspirant fortement la lettre h 6. ll - ill, en mouillant 7. ph - ph, en appuyant sur p et en aspirant h; jamais comme en français 8. r prononcer r, toujours avec le son rude 9. s - s, avec le son sifflant et mouillé à la béarnaise 10. th - th, en aspirant fortement la lettre h 1

        1. u - u, comme en français 12. u - ou, à l'espagnole, dans les mots où cette lettre est surmontée d'une croix (u)

        3. x prononcer ts, à la béarnaise, son sifflant et mouillé 14. z prononcer c avec sifflement faible, jamais comme le z français 15. ai prononcer aï, jamais é 16. ei - eï, jamais é 17. oi - oï, jamais oi 18. en - énn, jamais an 19. in, on, un prononcer inn, onn, unn.