[1277]

Commune d'Arraute Charritte

Canton de St-Palais

Haür despendioza

        1. Guizon batek etzïen bi seme baïzik. Gaztenak erran tziozoun bere aïtarï: «Ordou dizi izan nadin nihaün bouriain nauzi eta, oukhan dezadan dihourou youan ahal behaizite eta ikhouz dezaan bazter. Pharti zazou zoure onthazouna, eta eman ezaazou nik behar douana. — Baï, ene semia, dio aïtak: nahi doukan bezala. Gaiztobat hiz eta izanen hiz gaztigatoua». Guero zabaltzen zielarik tietta bat, phartitou zien bere onthazouna eta hartarik eguin zouen bi pharte egoualak.

        2. Gouti egounen bourian, seme gaiztoa youantzen herritik eguiten zouelarik fierrayna. Nehori adioyk erran gabe. Trebezatou zien anhitz larre, oyhan, ouhaitz, eta heldouzen hiri handi batetala noun ere despendiatou beytzien bere dihourou gouzia.Zonbaït hilabeteren bourian, behar oukhan zitien saldou bere arropak emazte zahar bati eta soldatan yarri mouthil izayteko; igorri zouten elguetarat han aztouen eta idien beyratzera.

        3. Ordian izanzouzoun biziki malerouz. Etzizoun oukhan haboro oherik loeguiteko gaüaz ez eta ere zuik berotzeko hotz eguiten zienian. Zounbeit aldiz hain goze handia zien, noun yain beïtzien ourdek yaten douten aza ozto eta frouta ouzteldou hek; baynan nihok etzakoten deouzik emaïten.

        4. Gau batez, zabela houtzik, bere bouria outziz ere erotzera ezkabela baten gaïnera zoeguiten zielarik leyhotik choriak hegaldatzen zirela ahizki. Guero ikhouzizoun aguertzen zerouan arguizayta eta izarrak eta bere beythan erranzouen, nigarrez arizelarik: Hantche, ene aytaren etchia zehiz bethia da zouïnek eze beytoute oguia eta anoua, arrotziak eta gazna nahidouten bezain bezte. Arte hortan, ni hemen gozez hilzeanoa.

        5. Beraz, choutitoukonouzou, youanen nouzou ene aytaren edietera eta erranen diozout: Nahi oukhan zitouanian outzi eguin nouen bekhatou bat. Oukhan nouen oguen handia eta behar nouzou ni gaztigatou, badakizout ontza. Eznezazoula guehiago izenda zoure semia, trata nezazou zoure sehietayk oundarra bezala. Izan nountzoun oguendoun baynan doloumenetan nintzan zoutaïk ourhoun.

        6. Aita bere baratzean zouzoun, bere lilien arrozatzen finitzen; bigitatzen zitouen zagartziak eta mahatzak. Noïz ere ikhouzi beytzien biden gagnien bere semia yiten izerdiz eta erhaützez fountzitoua, herreztatzen zielarik zangoa, nekez zinhetzi zouen. Bere beythan galdeguin zouen behar othezien houra gaztigatou ala beharzakon barkhatou... Beraz, nigarrak beguietan, hedatzen dio bezoak, eta erortzen delarik haren lephora emayten dio pot handi bat.

        7. Guero yarrarazi zouen bere semia; yin arazi zitouen bere yendiak eta ayzouak: «Nahi dout houra maitatou aintzinean bezala, haür gaychoa erran zayoten bildourik izan zien bezain lazter. Izan douzou azki gaztigatoua, oray nihok ez dezakotela erran gaïzkirik. Zaizte haren ikhoustera; ekhar akozoue fite besti pollit bat, ezar akozie erhaztoun bat erhian eta ozki berriak zangouetan. Hartzen ahal toutzie ere oïllarrak, guitak eta ekhar araaz atche hilzeko hounden bat: edanen dougou, yanen elgarrekin eta eguinen phezta handi bat».

        8. Zehiek obeditou zioten beren naüziari eta ezari zouten mahagnaïn gagnen dahaïla eder bat. Ber mementoan seme guehiena ihizitik guibelerat heldouzen bere chakhourrekin: «Zerda beraz azantz hori? oyhou eguitendou arnegutziarekin. Oustedout khantouz arizizten hemen: ezda goytche guibelerat yin nadin. Ehotia zirea, ene ayta?».

        9. «Ez, ene semia, ez —arrapostou eman zouen— zaharrak. Eguiten badout hori, zeren plazerrez bethia biniz. Khantouz ari guira eta ouruz guira, zeren eta beytougou zertas. Nahi oukhan dezakan ala ez beharkodouk khantatou hik ere eta plazer hartou gourekin, zeren eta hire aneya zouin ere hila beytzen arra phistou beyta. Oray zorthia baliz bezalaük; atzo galdia zoukan, egoun horra arra ediena».

L. Arostéguy