EUSKAL EGAZTI

Kanta dezagun Iparragirre,

Euskalerriko olerkari;

kanta dezagun gure erri zarra,

seme bikaiñen sorkari;

eta munduak entzun ezaigu

nola ari geran kantari,

Gernikan degun Aritz deunaren

bertsolari yaioari.

Etziñan sortu gure errian

zuaitz geldia izateko.

Zure biotzak, ibil-miña zun,

ludi zabala ikusteko,

ames-egotan, pakerik gabe,

lur berri gose ibiltzeko;

baiña azkenean zure lurrera

ekarri zindun iltzeko.

Milla ta zortzireunetan gendun,

ain zuzen, ogeigarrena,

Urretxu, erri zoriontsuak

jaiota ikus zinduena.

Joxe Agustin, Idiazabalko,

zure aitaren izena;

ta Manuela Franzizka berriz,

Gabiriko amarena.

Zeraingo zure osabarekin,

aurrenengo zure eskola;

Gazteizera urrengo txanda,

sartuaz latin-eskola;

baiña bi urte baiño lenago,

zure guraso kaiola,

Madrileraiño alda zizuten,

zuk jarraitzen zeniola.

Il da Fernando zazpigarrena,

ta sortu zaigu burruka.

Karlosen alde or dator bizi

euskal-jendea oiuka.

Iparragirre egon-gaitz dabil,

(urte geiago baleuzka...)

Goiz baten bere etxea utzita,

gudura dijoa igeska.

Alperrik dabil Zeraingo osaba

mutilla beraganatzen;

Ataunen dago San Gregorio,

an da mutilla kokatzen.

Soldau eginda, Karlosen alde

gogor asten da jokatzen.

Bi aldiz balak zauritu arren,

ez da gaztea atzeratzen.

Iturritza ta Altzaa izan ditu

agintari gerratean;

Karlosen zaiko, alabardero

aukera dute legean;

baiña ordunte bukatu zaie

gudatea ustegabean;

ta Iparragirre, muga igarota,

sartu da Prantzi aldean.

Egazti sortu da gizonari,

ames zaio eguratsa;

gure lur onek jira-biraka

ibiltzeko du ardatza.

Iparragirrek bere emeretzi

urtekin badigu gatza;

mundu guzia txiki iduritzen.

Nork lotu ari oiñatza?

Jaunak emana dute txoriak

erein gabe bizitzea.

Biarko kezka bestentzat bedi;

aien lana, kantatzea.

Onela artu du Iparragirrek

mundu ontako bidea.

Etengabeko kanta-jaia du

lagun arteko legea.

Adarrik-adar, basorik-baso,

gaur egora, biar ipar,

pagausoa bezela dabil

Iparragirre lur-zear.

Paris da Suiza, Tirol da Itali,

berriz Parisera azkar.

Marselesaren doiñu zoliaz

pizten du Frantzin su-txingar.

Bonaparteren zeladoreak

kezkaz jarraitzen diote.

Errepublika sua berriro

arrotz arek piztuko ote?...

Agintariak kantariari

neurriak artzen dizkate;

ta azkenerako Prantzi lurretik

kanpora bialtzen dute.

Ez da itoko gure gizona.

Inglaterrara doa.

Antzokietan mundu guziko

kantaz aidatzen du loa.

Taberna baten, kantari ergel

bat ikusten du lur joa;

ta aren errukiz, jator abestuz,

biltzen du diru-pilloa.

An Mazarredo, jeneral jaunak

entzun ditu euskal kantak.

Onek lagunduz, Espaiñiako

enbajadore zegonak,

iristen dizka Iparragirrei

emen sartzeko baimenak.

Luzatu gabe, Santoña aldean

jarri ditu bere oiñak.

Bilbon asita, erririk-erri,

asi du kanta-mataza;

txibia bere saltsan bezela,

biotza du emen lasa.

Euskal jendea zoratzen dauka,

ardangela eta plaza;

jan-edanetan, kontu ta kanta,

badu aretxek arnasa.

Iparragirre, txori bezela,

zotzetik zotzera arin;

ta an da Madrilen, lengo tokiak

ikusiz bere kantakin.

San Luis kafea beteta dago

euskaldun jendearekin;

Iparragirrek badaki nola

aien biotzak irakin.

Milla ta zortzireunetik gora

berroi ta amairugarrena;

euskaldunontzat aztu eziña,

aurten eunurteurrena,

Iparragirrek San Luis kafean,

euskal koplari gurena,

jaiki ta kanta zigula amesti

bere kopla ederrena.

        Gerninako Arbola

        da bedeinkatua!...

        Asi da txertatuaz

        biotzetan sua.

        Entzule danak arri,

        dardaraz kolkua.

        Euskalerriak arki

        du bere oiua!

        Euskaldunen artean

        guztiz maitatua...

        Negarra begietan,

        txaloka eskua,

        Aritzak irabazi

        digu gaur jokua;

        Gernikan degu gaurtik

        biotza lotua.

        Eman da zabal zazu

        munduan frutua...

        Bekaitz-arrik gabeko

        biotz-loratua;

        gorrotoari kendu

        diogu lekua.

        Mundua, gure pare,

        nai degu poztua.

        Adoratzen zaitugu

        arbola santua...

        Gure lege, oitura,

        ta erri zintzua;

        guraso zarren arnas

        ta odol sutsua,

        zuk dituzu. Zu zera

        gure eliz autua!

Bizkaiko mendi eta ibarrak,

jaso zuten oiartzuna;

euskal biotzak esnatu zuten

guraso zarrei entzuna;

zapaldutako lur maite onek

astindu zigun illuna.

Mendi ostetik eguzki izpiak

sor zezaketen eguna.

Erromeri da. Iparragirre,

an dute jai-suspergarri.

Giza taldeak sua dario;

guardazibillak an larri.

Olerkaria atzeman dute

ta Tolosara ekarri;

t'Euskalerritik gure txoria

kanpora dute igorri.

Iru urteren buruan emen

da berriro olerkaria;

baiña jendea etzan lengoa;

illa zegon gure erria.

Zer egin? Egan! Urrutietan,

ames-zai du lur berria,

ta Ameriketan agertzen zaigu

alai bidari ermia.

Buenos Airesen euskal-emazte

argia aukeratzen digu.

Kerexeta-tar Maria Angela,

Alegriko alaba du.

Maitasun onek seme-alabez

koplaria digu poztu;

baiña txoria urruti artan,

kabi miñez da gaixotu.

Lagun karta bat idatzi dio

Lertsundi jeneralari,

Euskalerrira etor-gosea

adieraziz berari.

Euskal jendeak laguntzen dio,

ta aize emanaz amesari,

Burdeosen da, agur egiñaz

aurrez bere sendiari.

Euskalerria piztua zegon

Canovasen lege-miñez.

Urretxu eta Donostin badu

arrera beroa ziñez.

Iparragirre urteen buruz

zuri da buru-bizarrez;

eztarria latz, baiña biotza

etzaio aldatu urtez.

Santa Lutzia ondoan dago

Txapartegi baserrian.

Bizkai, Gizpuko ta Arabako

iru Aldundik batian,

diru-laguntza eskein diote.

Iparragirre, lenian:

kanta ta edan, kezkarik gabe,

bizi da lagun artian.

Zozoarro du azkenik berak

aukera duan etxea.

Etorkizunak ez du kezkatzen

aren barruko pakea.

Gau baten, alai, mai-inguruko

batu da lagun taldea,

ta ardangelako txoko batean

egin apari-legea.

Jatordu arek eta gau-pasak,

sortu dio azken gaitza;

ta bi astetan ebaki zigun

koplariaren bizitza.

Bilboko lagun batzuengandik

artu du gaixo-laguntza,

ta arekin ordain al izan zuten

eliz-illeten langintza.

Onela il zan Iparragirre,

azkenerarte koplari;

prantzizkotarren jantziz zutela

aren gorputza estali.

Urretxuraiño ekarri zuten

auzo ta lagunen erdi,

kutxa ondoren negarrez zula

Zubiri, napar kantari.

Geldiegia izan zan, nunbait,

azken bizialdi ura,

eta egonak Iparragirrei

sortu zion ituzura.

Andik sartu zan biotz aretan

eriotzaren landura

ta emen geio ibil eziñik

iges zitzaigun zerura.

Euskalerriak negartu zuan

zijoakion semea,

eta geroak maitez gorde du

ark utzitako ondarea:

abestietan eskeiñi zigun

biotz gorroto gabea,

gizon guziei opa ziela

ARITZAREN ITZALPEA.