AMEN

ASIERA: Ipui guziena bezelakoa... (Doiñua: «Mendekoste Bestetan», gora ta azpipe...)

IZLARIAK: Euskalerria oso elizkoia dalarik, ba-du gure jendeak alako umore xelebre bat apaizen bizkar parre-murrixka egiñaz, bere barrena lasaitzeko. Esan oi dana, urrutitik ikusten deguna, oso aundi jotzen degu, baiña artu-emana sortzen ba-zaigu berarekin, jaso genion alki goiti artatik berealaxe jeisten degu. Sakristau ta eliz-mutillentzat ere, orrela oi da apaiza: kanpotik dabiltzanentzako baiño txikiagoa, gixonagoa. Eguneroko beren artu-emanetan, alderdi onak eta aulak elkarri ikusten bai-dizkiote. Ta asi gaitezen nolabait gure kontu zarrak aztartzen... (Doiñua gora ta bera...)

APAIZAK: Dominus vobiscum.

SAKRISTAUAK: Et cum spiritu tuo. (Organua elizan...)

IZLARIA: Erri artan ere, beste askotan bezela, ba-zan eliza, ba-zan sakristaua, ta ba-ziran emakumeak ere... Nun ez emakumerik? Zerutik asi ta inpernura bitartean, beti degu emakumeren bat maixeatzen edo errezatzen... (Entzun bedi emakume biren errezo-otsa: «Aita gurea, zeruetan zaudena...» «Emaiguzu gaur gure eguneroko ogia...»)

IZLARIA: Nun gera?... Erri ontan eliza aiñakorik ezta ikusteko, ta antxe sartu gera besterik ezean... Illuntxo dago ezer ikusteko... Aldaretako Santu iduriak itzalarekin alako arrada berebizikoa sartzen digute zaiñetan... Beti bezela, otoitzez aspertu eziñik, or ari zaizkigu bi emakumetxo beren «Aita gureak» zerutarren artean banatzen:

1. EMAKUMEAK: Aita San Jose'ri eriotz on bat egokitu dakigun. «Aita gurea, zeruetan zaudena...»

2. EMAKUMEAK: «Emaiguzu gaur gure eguneroko ogia...».

1. EMAK: Aita San Antonio'ri, gure txerria senda dedin: Aita gurea...

2. EMAK: «Emaiguzu gaur gure eguneroko ogia...»

1. EMAK: Ama Santa Ana'ri, gure alabak gorde ditzan: Aita gurea...

2. EMAK: Emaiguzu gaur gure eguneroko... (Entzun bitez giltza-otsak eta norbaiten marmarra...)

SAKRISTAUAK: Emakume arraio oiek noiz aterako ote-dira?... Ez ba! Ez naiz geiago zai egongo! Sakristau opizioa baiño aspergarriagorik! Norberaren andrea etxean naikoa ezpalitz bezela, elizan erriko emakume guzien txorakeriak entzuten egon bear! Azkenean, orreatik, ba-dijoaz kanpora. Noan ni ere, besteren bat sartu baiño len... Iñor ba al-da elizan?... (Ixillunea)... Iñor gelditzen al-da elizan?... (Giltza-otsa isterakoan. Gero doiñu illuna gora-beran).

IZLARIA: Itxi zuan sakristauak elizako atea... Eliz-atarian Jerbaxi ta Protaxi, errezoetan errian txapeldun ziran atxotxo biak, an zeuden beren mingaiñei lasai-aldi bat ematen, elizan «Aita gure»z ongi ase ta gero...

JERBAXI: Ene! ta bederatziak dira. Etxera joan bearko det.

PROTAXI: Zaude pixka batean... Eztakizu asko!...

JERBAXI: Zer? zer?...

IZLARIA: Eta berriro atxotxo biak mataza askatzen asten ziran... Agur eta agur alkarri egin ondoren, ezin atertu itz-jarioa... Ta ala utzi zituan bertan sakristauak:

SAKRISTAUAK: Gabon, andreok.

JERBAXI: Ala zerorri ere Jainkoak! Anjelatxo sendatu al-zan?

SAKRISTAUAK: Aspaldi astindu zituan gaitzak.

PROTAXI: Ta emaztea?

SAKRISTAUAK: Ongi, Jaunari eskerrak.

JERBAXI: Aizu, Dionixio, egia al-da?...

SAKRISTAUAK: Barkatu, andreok, baiña gaur oso presa aundia det. Biar arte, Jaungoikoak nai ba-du. (Pauso otsak urrutiratzen...) Atso demonioak! Bertan lotu ez nautenean! Deabrua ere, nastuko luteke bere erretolika orrekin. (Doiñua gora-beran arin... Gero, soiñu geldia...)

IZLARIA: Atso biak, eliz-atarian gelditu ziran artean:

PROTAXI: Esaten ari giñana... Etxetxo'neko Sinfo'k semea izan ote duan, zabaldu da.

JERBAXI: Zaude ixillik!... Aingeru arpegi orrekin! Nork esan bear zuan?

PROTAXI: Gaurko gazteak! Dakizuna... errespetorik ez dago etxetan.

JERBAXI: Gu ere gazteak izanak gera, ba...

PROTAXI: Bai ta oraingo auen txorakeririk gabeak, ala ere.

JERBAXI: Esango nuke!

PROTAXI: Baiña orduan, errespetoa zegoen etxetan, errespetoa, Jerbaxi.

JERBAXI: Bai, Protaxi. Eztaude begira gure gurasoak!

PROTAXI: Gurasoak? Bai, orixe! Ordu onean joan ziran. Bestela, ikusten ditugunakin, berriro lurpera biurtuko lirake. (Eliza barrutik zaratak datoz...)

JERBAXI: Aizu, Protaxi. Ez al-dezu zerbait entzun?

PROTAXI: Baietz esango nuke!

JERBAXI: Eliza barruan zirala esango nuke.

PROTAXI: Ezta elizan izango. Dionixio'k garratz asko deadar egin du ateak itxi baiño len. (Zaratak berriro...)

JERBAXI: Ixo! ixo! Elizan dira, bai, zaratok! (Zaratak urreratzen datoz... Alako pauso-ots antzeman eziñekoak dirudite... Azkenean, elizako atea barrutik danba batean jotzen dute...)

JERBAXI: Aitaren eta Semearen eta Espiritu Santuaren...

PROTAXI: Jesus milla bider! Deabrua dabil, iñolaz ere, gure elizan!

JERBAXI: Etzazula deabrurik aitatu emen eta ordu onetan. (Berriro zaratak eta ateari danbateko aundia barrutik...) (Soiñua bizi-bizi ta nastuan jo bezate...)

IZLARIA: Atso biei, joan zitzaien berriketarako gogoa... Oiñak arindu zitzaizkien bigarren danbateko ura entzun zutenean, eta erio suerrean izkutatu ziran berealakoan eliz-ataritik. Zuzen-zuzen bikarioaren etxera jo zuten estu ta larri:

        (Apaiz etxeko atean joka:)

PROTAXI: Dan! dan! dan!... Don Joxe Migel! Don Joxe Migel!

APAIZA: Nor ote-da orain ere, ordu onetan deika?... Egun guztian gaixorik egon dan norbaitentzako sakramentu eske izango da norbait orain ere.

JERBAXI: Don Joxe Migel! Don Joxe Migel! (Ate-joka) Dan! dan! dan!

APAIZA: Ba-noa!... (Atea zabaltzen...) Zer dezue, androk?

JERBAXI: Ai, eztaki asko, bikario jauna!

PROTAXI: Danba, danba, danba ta bun!

JERBAXI: Purgatorioko anima bedeinkatuak!

PROTAXI: Aita San Jose gloriosoa!

JERBAXI: Ura da baiña!

PROTAXI: Inpernuko txerrenak gure elizan sartuak dira, nunbait.

APAIZA: Ze naste izketa dezue, emakumeok? Paketu zaitezte ta itzegin dezagun patxaran.

JERBAXI: Ai, Bikario jauna! An eztabil gauza onik. Protaxi ta biok eliz atarian geunden, ezeren ames txarrik gabe, alkarrekin betiko kontuak esaten... Eta ontan, eliza barrutik zarata batzuek entzun ditugu. Aurrenengo, aldare nagusi inguruan ziruditen zaratak, baiña gero... Or dator norbait ate ondora, ta danba, jo dute barrutik indarrean.

APAIZA: Ez al-diozute deitu, nor dan jakiteko?

PROTAXI: Ai, ene! Pauso aiek etziran kristau batenak. Nola deituko genion, ba? Naikoa izan degu onuntza iges egiten.

APAIZA: Ez al-ziñaten, gero, norbait maixeatzen ari?

JERBAXI: Ez, jauna. Etxetxo'neko Sinfo'rena oni esaten bakarrik.

APAIZA: Ai! Orduan etsaia inguruan izango zenduten, noski.

PROTAXI: Ni, pekatari au, aitortzen nazaio Jaungoiko Alguztidunari... Barka bezait nere mingain luze au erabillia!

APAIZA: Tira, tira! Goazen lenbailen Dionixio'rengana. Etsai ori lenbailen atera bear degu elizatik. (Musika nastua ta kezkatia gora ta bera...)

IZLARIA: Besterik gabe, an dijoaz apaiza ta emakume biak sakristauarenera. Jo ta jo atea... Noizbait atera zaie leiora Dionixio.

DIONIXIO: Nor da?

APAIZA: Atoz azkar, Dionixio. Gure elizan Txerrena sartua izan bear du, ta konjurua egingo degu bion artean.

DIONIXIO: Inpernuko Txerrena elizan? Ai, ene! Ortan ezin lagunduko diot, jauna. Nik ezpaidet iñoiz konjurorik egiten ikasi.

APAIZA: Gizona! Nik esaten dedanari, «Amen» erantzutea besterik eztezu egin bear. Orrenbeste ezin egiñik eztezu.

DIONIXIO: Ai, baiña!... Neri etsaiak ez dit bat ere bildurrik. Askoz obe du, beti errezotan ari diran emakume oiekin joatea. Oiei bildur geiago artuko die.

JERBAXI: Atoz, arren, azkar, Dionixio.

DIONIXIO: Otzi giltzak, Jerbaxi, ta konpon zaitezte zerok bikario jaunarekin.

APAIXA: Baiña ez al-zera lotsatzen emakume argal batzuek baiño bildur geiago agertzen? Zer esan bear du erriak, ori jakiten ba-du? Ezer gertatuta ere, an izango gera laurok. (Musika bizia ta bat-batetan kolpera gelditua...)

IZLARIA: Ala kontuak, atera zuten, orreatik, Dionixio bere etxetik, eta an dijoaz eliz aldera illunetan, eta anima ta arnasa ari batean zutela, zer ikusiko... Urbildu ziraneko, an ziran berriz zaratak. (Entzun bitez pauso arlote batzuek eta noizean bein atean kolpea...)

JERBAXI: Jesus'en Pasio Santua! Libra gaitzazu!

DIONIXIO: Bijoa atera, bikario jauna. Nik emendik erantzungo diot. (Entzun bitez bikarioaren pausoak ate alderuntz...)

APAIZAK: In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti...

DIONIXIO: Amen.

APAIZA: Oremus... Deus qui nobis potestatem dedisti invisibiles potestates debellandi... Per Christum Dominum nostrum.

DIONIXIO: Amen.

IZLARIA: Apaizak ur bedeinkatuaz elizako atea ongi busti ondoren, sartu zuan giltza zerraillean... Etsaiak zai-zai egon bear zuan barruko aldetik iges irtetzeko. (Zerrail otsa atea irikitzerakoan...)

        Illunpeak bildurra ezurretaraiño sartu zien emakume ta Sakristauari. Au asi zan atzeraka-atzeraka, zer gerta begira. Artan... (Egundoko danbatekoa ta emakume ta sakristauaren garraxiak entzungo dira...)

IZLARIA: Ai, ba, milla demonio! Atea iriki zuanarekin batera, zerbait atera zan elizatik. Zerbait arek —nork asmatu zer zan illunpe aretan— artu zuan apaiza berarekin eta an dijoa gure bikario errukarria tximista batean eramana. Bere larritasunean, asi zaio sakristauari laguntza-eske:

APAIZA: Dionixio! Dionixio! Atoz laguntzera, deabruak bere atzaparretan eraman nazan baiño lenago! (Berriro emakume garraxiak...)

IZLARIA: Leku onean zegoen ordurako sakristaua. Bere ikarak egoak emanda, an dijoa igesi bizian. Bitartean apaiza bere deadar larrietan asi zan:

APAIZA: Dionixio! Dionixio! Lagun zaidazu!

IZLARIA: Sakristauak, bere oiñei atsedenik emateke, estu ta larri erantzuten dio:

DIONIXIO: Amen!

* * *

IZLARIA: Urrengo egunean, ba-zan algara ugari sukalde baztarretan. (Parre-algara aundiak entzun bitez...)

EMAKUME ABOTSA: Ja, ja, ja!... Entzun al-dezue atzo gabekoa?

ASKOK: Zer? zer? zer?...

EMAKUME ABOTSA: Ja, ja, ja!... Ezin naizela egon. Lertu bear naizela parrez.

GIZAKUME ABOTSA: Baiña zer dezu parre zoro oiekin, emakume?

EMAKUMEAK: Bart gabean... elizan... Ja, ja, jaaa!!

GIZAKUMEAK: Esatekoa esango dezu noizbait.

EMAKUMEAK: Ai, Jesus! Au esteetako miña! Eztakizu asko bart zer gertatu dan elizako ateetan!... Oraintxe kontatu dit Jerbaxi Asponekoak.

GIZAKUMEAK: Orren parregarria al-da?

EMAKUMEAK: Ezin parregarriagorik asmatu... Intxuneko akerrak, illunabarrean artegitik iges egin omen zuan, eta or zebiltzan nun ezkutatu ote zan, asmatu eziñik... Bitartean akerra iñork ikusi gabe, sartu da elizan... Sakristauak beti bezela, atea isterakoan, bere oiua egin zuan deadarka: «Ba al-da iñor elizan?»... Baiña alperrik. Akerrak txintik ere ez erantzun, eta an gelditu da giltzapean... Aspertu danean, asi da eliza barruan aruntz eta onuntz... Ain zuzen, eliz-atarian zeuden Jerbaxi ta Protaxi, erriko xaltxak elkarri trukatzen, eta akerraren pauso-otsak entzun zituztenean, inpernuko txerrena besterik izan zitekeanik, etzitzaien bururatu... Jo dute andre biak apaizarengana, ta onek, kostata, artu du berarekin gure sakristaua... Konjurua bota ondoren, bikario jaunak atea zabaldu du, ta bat-batetan, akerra sartu zaio sotana artean eta an darama gure bikarioa bere adarretan katiatua... Ene bada! An zer gertatu zan? Andre biak garraxika... Bikarioa Dionixio'ri deika... ta Dionixio laisterka bizian igesi ta bikarioari: «Amen! Amen! Amen!» erantzunaz, bikarioak anka artean inpernu guzia zeramalakoan... Ai, Jesus!... Ja, ja, jaaaa!! (Soiñua indar guzian bukatu...)

IZLARIA: Ta ala ba-zan, ezpazan, Bitori'ko plazan, erdi-erdiko losan, xaguxarra dantzan! (Eresia indarrean bukatu...)

BUKAERA: Ipui guziena...