84.

Azeri gaixotua

                        (J.A. Uriarte, Poesia bascongada, 19)

Urte, gauza guztijak desegiten dituezanak,

andi ta txikijetan geldituten ez diranak

itxi eben azeri azartua

zituzan gauza guztijaz bagetua.

Indarrak, agiñak ta azartasuna

ta oneekaz lengo oñen arintasuna

galdu zituzan azkenian.

Naibage oneek ezagutu zituzanian

ta erijotzia ur urrian ikusirik

adiskide ta senidiak beragana baturik

deutse esaten:

—«Ez deustazube orain niri pozik emoten.

Baña nai ditut esan neure pekatubak,

eta artu neure burubari kontubak.

Neure gaizki egiñak gogoraturik

nago orain larri ta estuturik.

Jarten jataz neure oe albuan

(ez daukat beste gauzarik neure goguan)

batetik erbi puskatubak,

bestetik eper sabeleratubak.

Orain gomutetan naz anzarrakin,

gero ollategi galdubakin;

ez neutsan ezeri bere parkatuten,

guztijakaz neban ederto bazkalduten.

Ollaskuen pitadak nago entzuten;

ollarren soñubak nabe saminduten;

eta usakumiak

dira gaur nire larritzalliak.

Olluen karkaraxa larri estubak

nire buruban dagoz ondo sartubak.

Alboko senide ta adiskidiak

zirian pistija aragi zaliak:

azeri, ogigaztai, basakatuak,

ta oneen gisako lapur ezagutubak.

Ezpan eta surrak miazkaurik,

dirautse: —«Buruba daukazu arindurik.

Lumatxu bat bere ikusten ezta

Ori zure begitaziño uts bat da.

Ai emen bagengoz eurak ikusten!

Euren soñuak urretik entzuten!

—«Lagun txarrak, zagoze ixillik,

naijago dot ementxe gelditu illik,

barriro orrelako asmorik artu

eta ostera egin baño pekatu.

Bizi banaz ez geijago...

ez ete da guretzat obiago

eukitia bijotzian bakia?

Zetarako dogu atsekabia?

Lakijo imiñitako ta txakurrak

(ez dira, ez, oneek guzurrak),

gizon armadun eizarijak

eta baserritar guztijak

gure billa dabiltzaz beti.

Zelan iñor onelan bakez bizi?

Ezi egizubez zeuben griña gaiztuak:

ez ostu etxe barruetako olluak,

itxi erbitxubai basuetan.

Bestelan erijotzako larrijetan

izango da damuba

ta lapurreta gaiztuen kastiguba».

Alan geixorik eguan azerijak eutsen esaten.

Baña zer ete eban ateraten?

Senide batek eutsan erantzun:

—«Ez da gure artian iñoz entzun

lapurrak gaitik gaizkirik.

Alan gaur dirauntzazu alperrik.

Galdu zan gure honria lurrian,

ez dogu aurkituko zoritxarrian.

Eta ollategijak

galdu ditu, esango da, azerijak.

Uste dozu, barriz, onduko gariala gu?

Zelakua izan zara zu?

Azerija ilten bada zarrez,

egongo da beteta kiratsez.

Onetan dagozala entzuten

dabe ollosoñuba ta esaten:

—«Guazan billatzera janarija.

Beti alan izango da azerija».

Itxiten dabe geixua bakarrik;

ezin badau bere onek diadarrik.

Esaten deutse agurrian:

—«Otz andija daukat sabelian...

Ez arren gero nigaz aztu».

Onenbestegaz zan sermoia amaitu.

Askok daukez berba onak auan;

baña gogo txarrak barruan:

eta griña txar ondo sustraitua

gaztiagaz izango da zaartua.