Ipuin 58.a

Basaunz ta Idijena

        Basaunz bat jaso ta atera eben basoko sasiartetati txakur ta eizarijak; emon eutsan arinari, ta sartu zan baserri bateko kortan iñok ikusi baga. An egozan Idijen arteko batek esan eutsan:

        —Zek ekarri zaitu, errukarri ori, zeure oñakaz arriskurik andijena daukazun tokira? Ediro bazaiez emen, ediro biar zaituben legez guri jatekua botatera etorriko dirian etxe-mutillak, galduba zara. Iges egizu, bada, ainbat lasterren; bestelan zuriak egindau.

        —Ez da orrelangorik jasoko zubek salatuten ezpanozube. Zagoze, bada, ixillik ta urtengo dot era on bat jatortanian.

        Eldu zan gaba; etorrizan idijai orri kimaatuba emotera mutil bat, ta urten eban ikusi baga bazterturik ta orbel artian ezkutaurik eguan basauntza. Etorrizirian aldizka beste mutil batzuk, ta iñok bere ez eban ikusi. Urten eban basauntzak pozik ta parlanzubakaz dirautse idijai:

        —Eskerrik asko agertu ez nozubelako; ez nabee ikusi ainbeste mutil otsein ona bein banaan etorri dirianak zubei begiratutera.

        —Ez zaite beinguan laarregi poztu —esaten deutsee Idijak—, mutillok arin dabilz euren biarretan, ez dabee begi zoli ta azterlaririk; baña badator ugazaba eun begikua, bazter guztijak aratu ta aztertuten ditubana, ez zara gordeko.

        Orra nun dantzuban basauntzak oin otsa; ezkutetan da zokondo baten ta gorputza orbel artian sarturik. Badator kortara eun begiko ugazaba, ta leenaz ikusirik argalak egozala idijak, jakin gurarik zetan eguan ez mardo ta gizenaguak egotia, begiratu eutsan itaskiari, ta ediro eban amaraunez betia legez eguala; asi zan mormoxetan:

        —Nire mutillak ez dabee ardurarik eukiten idi-tokija ondo garbituteko: orri apur bat bota ta duaz beste baga.

        Asi zan abe artetati amaraun ta autsa erasten; onetan dabillela korta guztiti, dakusaz basauntzaren adar urtenak orbeltzati. Asi zan diadarrez, etorri zirian etxeko mutillak, katigatu eben, ta guenian emon eutsen erijotzia, zinuala:

                Arkitu dot neure eriotzia

                nun gorde uste neban bizitzia.

        Ugazabaren begijak iratzarrijaguak diriala besteenak baño, erakusten deusku ipuin onek. Zeinbat argijaguak Jangoikuarenak ikusteko gure gogorazino ta guraririk gordeenak! Nora iges geinke, nun gorde bere begijetati? Ez dago ez orbel ezkutauko gaitubanik, ez illuntasun, ez bakartaderik guztija dakusanarentzat. Alperrik ezkutauko gara oker egiteko gizonen begijetati: badaukagu biotzeko zokondo guztijak dakusazan Jangoiko begi utsa. Zelan sartuten gara, bada, arimako arriskubetan gomutau baga nok gakusazan, ta bera geure bizitziaren jaubia dala? O itxumena!

                Jangoikuak dau begi azkorra

                gure egiñak ondo ikusteko,

                eta lotsa bagaak ezteko

                bere eskuban zigorra.