67.

Katamotza ta txakurra

                        (Ensayo de la Poesia bascongada en algunas Fábulas. 7)

                        (Ibañez de la Renteria, Fábulas en verso castellano. 50)

Kaijola burdintsuban

katamotz uzu bat eguan sarturik

Ekusala txakurra ondo askaturik,

kate baga, jolas eta parlanzuban.

Desbardintasuna ikusi ebanian

sartu zan kata-motza aserrian,

zeruba besuakaz gura eban artu,

ta eukazan burdinak urratu.

Dino, bada, diadarrez,

biraoz, araoz, orruaz ta aserrez

—«Zelan ni, ain itzaltsu ta arina izanik,

nago emen ain estu ta katigu?

Zara argal, erkina niretzat zu,

ez dozu nire aginte, atzamar, ez zanik.

Daukazu, guztijaz, aldi gozagarrija,

ara ta onako bizitza ibiltarija.

Eta ni atsakabez,

burdin barruban naukeela bildurrez.

—«Ondo da —dino txakurrak—, ez zurtu

egotiaz zu orrelan, ta ni askatu.

Zu zara atzapartsu odol zalia.

Ni barriz, gizon ta etxe zainlia.

Ez paziña bere alakua

ezin ni izan neinde zu baxen gaistua.

Bazter guztietan sartu daruazu izuba

zarialako malmutz, erale ta uzuba.

Iñok ez dauka, ez, nire bildurrik.

Agaiti nakutsu orain ain askaturik».

        Moralidad

Zetako dira indar ta putzak lurrian

izango badira beti geure kaltian?

Bazara kata-motza legez kaltetsuba

izango bere zara gero katetuba.

Kata-motza ta Zakurra

                        (Bizenta Mogel, Ipui Onac, 6)

Kaiola burnitsuan

Katamotz uzua zegoan sarturik,

zekusala txakur bat pozturik

kate gabe, jolas, eta parlanzuan.

Desberdintasuna ekusi zuenean,

sartu zan katamotza aserrean,

zerua besoz nai du arrapatu,

eta zeduzkan burniak urratu.

Diotsa bada deadarrez,

biraoz, araoz, eta aserrez:

—«Nola ni ain itzaltsu ta ariña izanik

naukate emen estu, ta gatigu?

Zera nerekiko argala zu,

Ez dezulako nere atzapar, ez zañik.

Dezu ala ere aldi gozagarria

Ara ta onako bizitza ibiltaria.

Berriz ni atsekabez,

burni artean naukatela beldurrez».

—«Ondo da —dio txakurrak—, ez arritu

egotea zu orrela, ta ni askatu:

zera atzapartsu ta odol zalea,

ni gizon ta etxeen gordetzallea.

Ezpaziña ere alakoa,

ezin izan nindeke zu bezein gaiztoa.

Sartzen diezu guziai beldurra:

egia da au, ta ez gezurra.

Zertako dira indar ta putzak lurrean

izango badira beti gure kaltean?

Zenbat obeago bigun izaitea,

ta biotz errukitsua agertzea?

Ez dezu nai katearik?

Ez bada inoiz egin kalterik.

Katamotz uzu kaiolatua, ta txakur etse-jagola askatua

                        (J.M. Zabala, Fábulas en dialecto Vizcaino)

Kaiola burdintsuan

katamotz uzua dago sarturik,

dakusala txakur bat pozturik

kate bagarik, eta parlantzuan:

Gora-beera au ikusi ebanean

sartu zan katamotza aserrean.

Zerua berez nai dau arrapatu,

eta eukazan burdiñak urratu.

Dino, bada, deadarrez

(biraoz, ta araoz, ta) asarrez:

—Zelan ain itzal-arina n'izanik,

najaukek emen estu ta katigu?

Niretzat, az, txakur, gauz'ez, katibu,

ez doana ez erparik, ez zanik.

Alan bere, ire alegerea!

Ara ta onako eure bizitzea!

Ni barriz atsakabez

burdina artean emen naibagez...

—Ondo dok —diño txakurrak— (parkatu)

egotea eu orlan, ni askatu.

Az erpatsua, ta odol zalea:

neu gizon etxeen jagontzallea.

Ta ezpaintz alangoa

ez natzak ni eu baxen mistoa.

Euk sartzen deutsek guztiai bildurra:

egia dok au, eta ez guzurra».

Zetakoira indar-putsak lurrean

izango baira norberen kaltean?

Zeinbat obe biguntxu izatea

ta biotz errukiorra agertzea?

Ez dozu nai katerik?

Ez bada zuk iños egin kalterik.

Katamotza eta txakurra

                        (J.A. Uriarte, Poesia bascongada, 4)

Kaijola burdiñazkuan

katamotz bat eguan sarturik,

ikusten txakurra ondo askaturik

katee baga, jolas ta parlantzuban.

Desbardintasuna ikusi ebanian

sartu zan katamotza aserrian.

Zeruba besuakaz nai dau artu

eta eukazan burdiñak urratu.

Dirautsa diadarrez

biraoz, araoz, erneguz ta aserrez:

—«Zelan ni, ain itzaltsu ta ariña izanik,

nago emen ain estu ta katigu?

Txakur zatarra, zer zara zu?

Ez daukazu nire atzapar, ez zanik:

daukazu bizitza gozagarrija,

ara eta ona ibiltarija.

Eta ni atsakabez

burdiña artian nauke bildurrez».

—«Ondo da —diño txakurrak— ez ikaratu,

egotiaz zu orrelan eta ni askatu.

Zara erpekari ta odol zalia;

ni gizon ta etxe gordetzallia.

Ez baziña bere zu alakua

ezin izan nindeke zulako gaiztua.

Bazter guztijetan sartzen dozu izuba

Zarialako malmutz, eralla ta uzua

Ez dauka barriz iñok nire bildurrik.

Agaitik nakutsu ni askaturik.

Zetarako dira indar ta putzak lurrian

izango badira gero geure kaltian?

Ez dozu nai katerik?

Ez bada iñoz egin kalterik.