62.

Azerija ta eperra

                        (Ensayo de la Poesia bascongada en algunas Fábulas. 2,
                        «de nueva invencion»)

Zelata azerija,

donga, mausarija,

eguan ezkutaurik,

atrapau gurarik

eper begi-argija.

Baña au egaatija

ta azkorra izanik,

eguak jasorik,

juako atx gañera

andi esatera

gura eban guztija.

—«O neure eizarija!

Ez nok, ez, artuko,

ez deusk balijoko

eure asko jakiñak;

egizak alegiñak

lurragaz josirik,

begijak ezarririk».

Dirautsa azerijak:

—«Dakardaz barrijak:

ez natortzu gaur, ez,

gaistoz ta guzurrez;

jatsi zaite beera,

laarran jatera

bildurra kendurik,

neugaz bat eginik.

Erdu, bai, len bait len

jakiteko emen

zer dodan ikusi;

nator ni igesi.

Jabilkuz txakurrak

lurrian musturrak

aringa ezarririk

zaunkaz txito pozik,

topau algaijezan.

Baña zelan zuri esan

barri dongagua?

Zelango damuba

artuko zenduke

jakingo bazeunke

ikusi dodana?

O eper laztana!

Erdu laster beera

neugaz egitera

betiko bakia.

Daukat nik lezia

bijoen duina

berariz egina

Antxe ezkutetako

eta bai gordeetako

txakur dongetati.

Neugaz bert-bertati

zaitudaz sartuko

eta bere ezkutauko.

Usañaz txakurrak

aratubaz luurrak

bajuakuz ara,

barruti algara

deutseegu egingo,

zaunka baño ezingo

dabee leza aurrian

eta, alan, guenian

auak lar sikaturik,

burubak beeraturik

dira biurtuko.

Ez gara estutuko

gu leza barruban;

euko dogu zer jan».

—«O azeri okerra!

Berbeeta ederra

deustak agertuten,

ez juat sinistuten,

ez, ez, ire esanik.

Ez dot nik lezarik

biar ezertako,

ez nabee aterako.

Txakurrak emendi,

jardun arren niri

gogorto agiraka,

zaunkaz ixiltzaka.

Oñak nik arinak,

berariz eginak

ditut zorijonez;

ez nabee, bada, ez,

artuko txakurrak.

Zetako guzurrak

ator i esatera?

Atx onen ganera

nor jat etorriko?

Ken adi betiko,

guzurti dongia,

ase egik gosia

ollatokijetan,

ez, ez, atx ganetan.

Zaunkaz datorrena

da ezagunena.

I askotakua,

zaunka bagakua,

malmutza izanik

deubat bildurra nik.

Orain otatzetan,

gero iraatzetan

aut nik ikusten

eperrak zainduten.

Ua eure lezara;

eruaizak, bada, ara

ollo etxetubak,

ego gogortubak».

Ipuin adjutuba,

eder ta prestuba.

                Moralidad

        Dongeen esanetan

        ta berba labanetan

        ez, arren, koipatu,

        ez, ez, katigatu.

Azerija eta Eperra

                        (J.A. Uriarte, Poesia bascongada, 20)

Zelataka eguan

nosbait basuan

ezkutaurik azerija

donga eta mausarija.

An beraganatuteko

ta sabelian sartuteko

eper begi argija.

Baña au egaatija

ta ariña izanik,

eguak gora egiñik

dua atx baten ganera,

andik esatera

nai eban guztija.

—«O neure eiztarija!

Ez nok, ez, artuko,

ez deusk balijoko

eure asko jakiñak.

Egizak alegiñak

lurraz or josirik

begijak ezarririk

agiñak ezarteko

niri, ta esateko:

O, eta ze samurra

dan eper azurra!

Ta onen aragija

gozua guztija».

Dirautsa azerijak:

—«Dakadaz barrijak.

Ez nator ni gaur, ez,

marroz ta guzurrez.

Jatsi zaite beera

ementxe jatera,

bildurra kendurik

ta neugaz baturik.

Erdu bai len baitlen

jakiteko emen

zer dodan ikusi.

Nator ni igesi.

Dabiltzaz txakurrak

lurrian musturrak

bizkor ezarririk

zaunkak zoliturik:

usain egiteko

ta gu aterateko

leku ezkututik,

sasijen artetik.

Datoz eiztarijak

ta txispa argijak

dakazde eskuetan.

Oneek basuetan

darabille sua.

Eper gisajua:

Orra emen, laztana,

Ikusi dodana.

Erdu zu lurrera,

bijok egitera

betiko bakia.

Leza bat daukat nik

berariz eginik,

antxe ezkutetako,

burua gordetako

txakur txarretatik.

Nik an berpertatik

zaitut zu sartuko

ta ondo ezkutauko.

Usainka txakurrak

aratuaz lurrak

badira etorten,

gu barre egiten

gara an egongo:

zaunka baño ezingo

dabe leza aurrian.

Eta azkenian

auak sikaturik,

buru makurturik

dira biurtuko:

gu barriz poztuko

lezako barruan:

ze poza orduan!».

Eperrak igarririk,

dirautsa barre eginik:

—«Azeri okerra,

berbeta ederra

deustak gaur egiten,

ez deuat sinistuten.

Ez gaituk eruak

eper kanpokuak.

Ua bai emendik

guzurtija izanik,

gaizto galgarrija.

I, gure eiztarija

ta eper zalia.

Ase egik gosia

ollategijetan,

ez nire aragijetan.

Ez juat lezarik

ezetako biar nik.

Ez nabe txakurrak

ez ire guzurrak

kenduko emendik.

Zer gaur egingo nik?

Egon bake onian

emen atx ganian.

Egin arren niri

zaunka eta ziri.

Gizon eiztarijak,

oin ibiltarijak

baditut ikusten,

Ez naz estututen.

Eguak ariñak

berariz egiñak,

begijak argijak

ta iratzarrijak

daukadaz zorionez:

Ez nabe artuko, ez.

Zaunkaz datorrena

da ezagunena.

I, askotakua,

asmari gaiztua,

abil ixiltxurik,

ondo beeraturik:

Orain otatzetan,

gero iratzetan

nik aut i ikusten

epertxuak zaintzen.

Ua eure lezara,

eruaizak ara

ollo etxetuak,

ego gogortuak».

O gure eperra!

Ze ipuin ederra

gizonai emoten

deutsezun ta esaten:

Gaiztuen jardunetan

ta berba labanetan

Ez zaite arren koipetu:

Eea ez iñoz sinistu.