MONZON JAUN EUSKALDUNARI

        Oroitzen naizenean abertzaletu aitzineko nere eztabaiak, larrialdiak! orduan izan nituen beldurrak! etxekoek, adiskidek igarri zezaten, nolako bidetan barna nenbilen.

        Zer usteko zuten, ni ere Bilbaoko leenengo abertzale Aberri Saltzale etarik nintzela?

        Nolako gorrotoakin mintzo ziren Sabin zenaz, eta aren leenengo ikasletzaz.

        Orduko ene larridurak eta ene ikasgaiak!

        Leenbizi artan nere gogoa geienik eta gozoenik asetzen zidan bazka edo gaia, euzko abenda berexi baten nabarmenak ziren.

        Ortan, nere biotza finkaturik, atsedenean gelditzen zen! baño, oranik, ez gogoa argiturik eta aserik.

        Orduan, Sabin zena baitako andia gisa guztietara agertzen zuela... baño, baño, ilun baten pean bezala... ikusten ginuen; zerbeit zakiten guztiak etsai biurriak zituela; ustez ta orduko españazale guztiek eskua bazutela, ura eta aren jarraileak giltzapetzeko; beldurti zar ninzela!

        Aberriaren aldeko egia guztia, argi ikusten ez nuelako!

        Baño, poliki-poliki oroituriak ikasiz, oiturak eta izatearen nabarmenak berexiz eusko-izatearenak ikasi nituen abertzaletzeko bidetan argiago ibiltzeko.

        Oartu nintzenean, nere abizenak, erritar-aurride guztienak, leku izenak, etxe izenak eta... euskaldunak direla... nere baitan; ni orren ikasia uste, eta nere abizenan izkuntza ez jakitea!

        Orduan, bat-batean nere baitan; «izkuntza da gure izatearen nabarpen argiena».

        Orduan nere baitan zin eginik, euskaraz ikasi bear nuela, eta ikaste untan, leen bai leen, nagusitu.

        Bereala asi nintzen: banabila, eta nik uste egin dutala bide; baño, nere biozminaren andia, ikaste astapenean nagola neure burua ikusirik!

        Jainkoari esker, egin dut bide; baño, nere gogoketa guztiak ezin ditut euskar-orkoietan urtu.

        Orduan, uste nuen, euskara nolapaiteko izkuntza zela: ni letraduna izanik, bereala nagusituko nitzaiola.

        Baño: mami andiko izkuntza dugu! izigarri zuurra, aberatsa bezain apaña.

        Irakurle maite ori barkatu; baño gure gogoak euskalduntzen ezpaditugu eta erdar-gogoetan orkoiak, alde bat uzten ezpaditugu, ez dugu euskar-lan onik eginen.

        Euskararen aberastasuna, ikasiago ta geiago berexten dutalakoz, nik uste izkuntza andian bezain ederra dela. Orgatik, Donostiako azken bilkura batean, Monzon jaunak euskaraz iardetsi duelarik, leku artan bertan Gil Robles eta Calvo Sotelo jaunek erran zituztenak; eder izan zait. Zer da bidezkoagorik, gure etsaieri, euskaraz iardestea baño?

        Nere zorionik beroena, Monzon jaunari; oraiko aldi untan eta beti, euskaraz egitea da arrazoinik andiena erdaldunari adiarazteko; ni, ez naizela Calvo Sotelo bezala; ni, euskalduna eta ura... erdalduna.

        Orgatik, nere biozmina: ogeita amabortz urtez ez dutala euskaraz geiago ikasi!

Larreko