EUSKALDUN ONA... EUSKALDUN

        Erreka batek edo urbide baten zabalak, ba ote du orren indar andia?

        Euskalerriko seme naizenez geroz, eusko abizenen jabe eta euskalduna; odolaz, jaiotzaz, izkuntzaz euskotarra naizelarik; española zer gisaz naiteke?

        Oraiko aldi untan arazo untarik, españolak eta abertzaleak ez goazi bide beretik. Abertzaletasunean guk berexten ditugu, odola edo enda, oroituria, sorlekua, izkuntza eta oiturak. Zer orieri bide emanez, aberri bat borobiltzeko edo osotzeko.

        Españolak aldiz laterriaren (Estado) mugak noraraño eltzen diren, muga barneko guztiak, españolak; arrotzak aldiz, mugatik aratakoak.

        Emagun Nafarroan, erreka batek egiten duela España eta Frantziako muga.

        Errekaren alde batekoak españolak, beste aldekoak frantzesak. Or agerian dago; gizonek beren artean itz-arturik egin dutela mugako marra; berdin egin lezakete pixka bat aratxago, edo pixka bat unatxago.

        Eta baldin pixka ortan etxerik edo basorik balitz, eken biztanleak pixka batengatik españolak edo bertze pixka batengatik franzesak.

        Emen ez dugu odol edo arraza konturik, eta ez sortze leku berezirik.

        Españako gobernuaren eta unen legepean daudenak españolak, aldiz, Franziakoen menean daudenak, frantzesak.

        Baño badaiteke ere, etxe batekoak aldizka españolak eta aldizka frantzesak.

        Ortan ez dago, laterriaren ezagupide bat baizik; ots, laterritasuna (ciudadania) ez besterik.

        Leengo egun batean erran ziguten, Aurizko ostalari bat, salatua izan zela gobernadore jaunaren aurrean, nazionalista zelakoz. Aren etxean, sartu zen norbaitek, izenak emateko xartelan «nacionalidad vasca», «nacionalidad españolaren» ordez ipiñi zuelakoz.

        Gobernadore jaunek eta Gobernuko mutilek, juez jaunek eta alkatek, zibilek eta poliz-gizonek, Españako legearen arabera jakin bear lukete zer den «nacionalidad» eta zer den «ciudadanía». Leena da gauza bat «izateari» dagokiona, bigarrena edo bestea aldiz, laterriari (Estado) dagokiona.

        Eztabai geienak ordik eldu dire, ez ditugulakotz itz bakarr batzuen mamia, gisa beraz ikusten. Gauzak diren bezala beharr dire ikusi eta berexi; eta egiaren aldekoa artu.

        Nere español egitea Españako Gobernu pean, Españako lege pean; bizitzea Españako beste edozeinek bezeinbat eskubide eta egin bide ditutala; ori da laterritasuna edo : baño ortan akabo: or, ez dago nazionalidaderik.

        Abertzaletasuna edo nazionalidadea izatetik eldu da; odoletik, endatik, abizenetik, izkuntzetik eta sorlekutik.

        Luzaide «Manezaundi» jaunaren sorterria da; eta an, muga urbileko beste erri askotan bezala, izanen dire etxe batzu, erdizka españolak eta erdizka frantzesak.

        Argiago ikusteko una emen, nik ezagutzen ditudan etxekoekin gertatua.

        Orai duela berrogei ta amarr urte, nik ezagutu nituen Luzaideko etxe bateko seme alabak.

        Muga, ugaldea da, eta ugalde bazter batean daukate etxearen erdia edo lantegia, eta beste erdia, etxeko sukaldea eta logelak, ugaldeko beste bazterrean; zubi batekin biok bat egiten dutela.

        Nik, aurzaroan ezagutu nituenak beren buruak españoltzat zauzkaten eta emen egin zituzten beren irakastaroak batzuek, eta ezkondu besteak.

        Emen daukazu etxe bat, bere lantegiaz española, eta beste gisaz franzesa izan dena; eta nik uste españolak eta franzesak izanen zirela batean: ots bi errietako erritarrak aldizka.

        Baño, orai berrogei bat urte etxeko semea ezkondu zen Arnegiko neskatxa batekin, etxe berean bizitzeko.

        Baño, senar-emazte gazte oriek izan dituzten seme alaba multzo bat, eta guztiok beren buruak frantzesak dituzte.

        Ikastaroak, soldadogoa, apeztu eta guztia Franzian egin zituzten. Beazue; etxe batean aita española eta seme alabak franzesak; nola daiteke ori? Bizitzarako obe bearrez eta ez besterik. Ergo; gure nai menean dagona, nai duguna izateko edo ez izateko, ez dago gure izatean.

        Gure izateari dagokionez, guk nai edo nai ez, euzkotarrak: «vascos».

        Emen bizi edo an bizi; Españan ala Franzian, gu beti euskotarrak; gu beti euskaldunak, guk nai edo ez. Izateari dagokiona ez daiteke ukatu edo aldaratu; ez dago gure baitan.

Larreko