|
Miñan
Iburaahiima Balde / Amet Arjalus Antiya
2024
Firuɗo nde e haala pular Mo Kuletee
Eggannde e ɗenngal basknaaɓe: Miñan (Susa, 2019)
1
Libii no mari marirɗe buy, Trankilooji buy e kasooji buy. Taf-taf-taf, « ñannde goo men waray on on fow. » Ko paykun ndaari lan ka tummbo gite, wi’in-mi ɗun ñannde goo. Mi sikki tun hari, mi haalanii ma ɗun, kono ella alaa, mi fillitoto fii hita a yeggitu, fii yo a anndu ko nii Libii wa’i. Libii ton ko aarabuuɓe, hiɓe labaa, rawnita, kono no suukaa e maɓɓe niwre moolanaande. Watti ɗon finkaari kalasinikow. Finkaari ndin no jeyaa e ɓanndu maɓɓe, ndun. Ɗun non woni gorko, woni jiwo, woni mawɗo, woni paykun, ko ɓe anndiwoo ko fellugol. Taf-taf-taf. Baharu on no walliɓe, ko woni tun baharu on hinaa ka pencen fuɗɗii, ko ka Trankiloo. Kala daara mooɓuɗo lummbooɓe ko kañun tigi tafata eɓɓoore nden. An ko wonanmaa ko yuɓugol ko toɗɗaɗaa kon : guluuje tati maa guluuje tati e teemeɗɗe jowi si ko nayeejo. Wurin Baaba Hasan kañun no yiɗi yo ɓuru ɗon. Ko ontuma winndeteɗaa e ɗerol, si ngol huuɓii, laakun addee fokkiton. Si laakun hewtoy Erop, ɗun hinaa haaju makko, kanko o henndike mbuuɗi makko ɗin. Si gardiiɓe nanngii on ka pencen, ɗun hinaa haaju makko, kanko o henndike mbuuɗi makko ɗin. Si goɗɗo hulii cippike adi on yahude, ɗun hinaa haaju makko, wurin si a dartike o ƴetta kalasinikow makko on, taf, o wara ontigi. Kural gootal yonii. Ko nii woniri. Mi sifanto ma. Yaadu laakun ko jemma tun. Ko tuma fokkitaa kun wuttetee. An ko yo a habbo binnde ɗon, si kun wuttaama, Libinaajo inne : « Yalla, yalla, heña, heña », hewtii ka yahen. Woɓɓe wattoo jubbahun ko wa’itata wa wakkeehun dannditorkun. Ko hasii kon, ko jubbahoy teemedere ɓe hebulinta fii yimɓe teemedere e cappanɗe jowi. Cappanɗe jowooɓe ɓen yahay hara wattaaki hay huunde. Waa fewndo ɗon haray ko yalla, yalla, tun e wurin a lanndataako hay e huunde. Libinaaɓe ɓen fuɗɗoo duñude laakun kun. Ɓe huɓɓina moter on. Ɗun benii no hawnani maa, sabuna haahan a yahaali e hoore ndiyan. No gasa wurin a yi’iraali baharu on gite maa ɗen. Kono jaraa ka mi lanndo maa. Jooni non ontigi ƴawii jooɗike no habbii yo kun ilu. E hino ɗoo Libii, ɗaa ko Tunisii, e hino too Italii. Hakkunde ɗen leyɗe ɗon ɗiɗi ko maayo ngon tun. E hin-le maayo ngon ko hurɓa. A anndii ɗuuɗuɓe lummbataa gaɗa, kono Libinaaɓe ɓen inna « Yalla, yalla. » Ɗun wurin no fota e maɓɓe si tawii baharu on no ñaaɗi maa hino deeƴi. Kanko ko yo ƴawe tun saa’i on no wa’iwoo. Ko woni haaju makko ko yo laakun kun heewu yimɓe, heewa haa hibba ko ɗun ɓurani mo. Woɓɓe huluɓe ɓen, inna ƴawataa taho, maa ɓe ƴawataa few. Ka lannata ɗon hara hiɓe ka leydi. Aarabuujo on sonka e maɓɓe, « faalaaɗo woo yo ƴawu, yalla, yalla », huluɗo lutti ka jorndi wonndude e jubba mun on. Futta kisan, taf, ko hito loowannde, kural gootal yonii. Ɓe wara mo ka pencen ɗon, fii hita o ƴantoy mbuuɗi makko ɗin. Maa fii hita o artu ka Trankilo sifanoo yimɓe ɓen ko o yi’i kon. Fii hita kulol ngol jaalo ka Baaba Hasan fii hita kiliyanɓe ɓen dogu mo daaka on. Ɗun haray moƴanaa Baaba Hasan. Libinaaɓe ɓen doolaa hay e gooto fii yo o ƴawu ka laakoy, kono kala mo ƴawaali ɓe waray mo, yeeso fow, taf.
Wonnde haray miɗo jiɓii si tawii mi yeggitoyay ɗun fow. Sabu hoore no wa’i wa hontoore, fii yaltingol huunde e nder hontoore ko bee wattaa goɗɗun goo kesun ko waaloo e batte yaltayɗun ɗun. Ko kesi ɗin waalotoo e batte kiɗɗi ɗin. Kono min, ka an s’aa’i waɗoowo on fii ñinnugol kaydiiji an ɗin, no juuti, e huunde mi alaa e waɗude. Mi alaa golle, mi alaa goreeɓe, e mi alaa huunde kesun ko mi watta ka nder hontoore. Miɗo anndita tun, anditte ɗe alaa e dillude, ɗe no juroo lan ñannde woo ñannde.
Miñan
Iburaahiima Balde / Amet Arjalus Antiya
2024
Firuɗo nde e haala pular Mo Kuletee
Eggannde e ɗenngal basknaaɓe: Miñan (Susa, 2019) |