AMATXI LAMINAREN ERREGINA
 

        Baziren asko munduan bezala jaun andre batzuek haurrez kargatuak eta arras pobreak. Emazteak ez jakinez gehiago zer in erraten du ganen dela eske. Badoha gan, gan, gan. Arribatzen da lamiña herrirat. Han kondatu eta zenbat haur dituen, denek ematen diote karitate hañitz. Kargatua zen.

        Lamiña erregiñak ere ematen dio ogoi liberako urre bat eta erraten dio iyan emanen digoen erditzen denian haurra altxatzeko bere amaren legian eta emanen digoela, hori nahi badu, diru hañitz. Erraten dio iña duela jadaneko amatxia bañian erranen digoela bere senharrari.

        Erraten dio erregiñak datorrela zortzi egunen buruban errepustarekin. Arribatzen da ahal bezala etxerat bere kargaz ungi hunatua, non senharra arritu beitzen hanbertze ekhartzea. Kondatzen dio zer pasatu den lamiñen erregiñarekin. Senharrak erraten dio sehurki hura iñen dutela amatxi. Eta badoha zortzi egunen buruban erraterat erregiñari. Erraten dio andre harek ez gaztiatzeko noiz erditzen den, jakiñen duela berak eta ganen dela.

        Zortzi egunen buruban erditzen da emazteki pobre hura alaba batez. Lamiña arribatzen da erran bezala mando bat urrekin. Bataiatzetik heldu zirelarik amatxi eta haurra airatzen dire eta burasuak kontsolatzen dire bertze haurrekin, pentsatuz urus izanen zela erregiñaren etxean.

        Erregiña harek erematen du mendi zokoan zuen etxe batera. Bazuen jadaneko bertze alabitxi bat, xakur ttiki bat izena beitzuen Arrosa eta eman zigoen azkeneko haur horri izena Bellarros eta doatu zuen kopetaren erdian diamanteko bista batez. Arras ederra zen. Handitu zen mendi zoko hartan potzo harekin jostetan eta erraten dio egun batez iyan ez duen erregiñak bertze zenbeit jauregi. Unatzen dela bethi han. Xakurrak erraten dio baietz, baduela erregebide baten ondoan bat, ungi ederra; eta erraten dio errateko amatxiri. Potzuak erraten dio beraz amatxiri nola unatzen den Bellarros eta iyan ez luken nahi jauregiz sanjatu. Erraten du baietz eta badohazi.

        Han zaozilarik egun batez, Bellarros galerian zelarik, pasatzen da errege seme bat zeina zoratu beitzen Bellarrosen edertasunaz. Erraten dio beiratzeko oraiñion othoi eta iyan ez duen gan nahi harekin. Erraten dio ezetz, amatxiri behar zaioela erran. Eta potzoak erraten dio sahetsetik ezetz:

        —Ni gabe ez da nihorat ganen.

        Erraten dio errege harek artuko duela hura ere gogotik, bañian nola izanen dituen. Erraten dio potzoak:

        —Arratsetan ematen beitiot amatxiri edari on bat lo ungi egiteko, uste gabez bezala emanen diot baso erdiaren plazan, osua eta ez beitu posibleko gehiago zutitzea athearen zarratzerat gateko, bertzetan iten duen bezala, ni ganen naiz gakoa hartu eta zarratzerat. Iñen dut alegietan eta turnatuko diot gakoa, athea idekia utzirik eta ethortzen zarenean sartuko zare. Ez du deus adituko, lo oñian izanen beita.

        Errege semeak erraten du ethorriko dela gaberditan bere karrosa bolantiarekin. Arratsa ethortzen denian Arrosak ematen dio amatxiri edari hartarik basua mukurru mukurru. Amatxik erraten dio:

        —Zer? Zer, haurra?

        Erraten dio Arrosak:

        —Obekiago egiñen duzu lo, amatxi.

        —Arrazoña duzu.

        Eta dena edaten du. Bañian ezin xutitu zeiteken gehiago athearen zarratzerat gateko, hala pisutu zuen! Arrosak erraten dio:

        —Amatxi, nik zarratuko dut egunguan athea. Zaude hor berian.

        Ematen dio gakoa. Arrosak ibiltzen du gakoa ziluan, zarratu balu bezala eta ideki utzi eta, ematen dio gakoa eta sartzen du zarpan. Ogerat gaten da. Arrosa eta Bellarros ez ziren ogerat gan batere. Gaberditan heldu da errege seme hura bere karrosa bolantiarekin. Sartzen dire Arrosa eta Bellarros eta badohazi jaun gazte haren etxerat. Biharamunian Arrosak erraten dio:

        —Bellarros! ez haiz atzo bezin eder.Ungi beiratu eta itsusia atzematen haut egun.

        Bellarrosek erraten dio:

        —Amatxik kendu bide nau bista diamant hura.

        Erraten dio Arrosari:

        —Gan behar duk amatxirenganat eta galdezok eman nazan eman ninduen bista hura.

        Arrosak ez zuen gan nahi. Izitzen zen bañian Bellarrosek hala othoizten du non bere arropa zilarra utzi eta partitzen da. Arribatu denian mendirat hasten da amatxiri oihuka!

        —Amatxi! Amatxi! Emozu Bellarrosi bere bista ederra. Bertzenaz sekulako asarre izanen naiz zurekin eta ikhusiko duzu zer gertatuko zeizun.

        Amatxik erraten dio:

        —Zato! Emanen zaitut gosaiterat.

        —Ez! Izitzen naiz. Joko nazu.

        —Ez, ez, ez! Zato bada fite.

        —Emanen diozu beraz Bellarrosi bere bista.

        Erraten dio:

        —Ba, ba. Badu jadaneko.

        Badoha beraz. Erregiñak garbitzen diozka zangoak zukatzen eta ematen du bere belursako lumatxaen gañean eta ematen dio xokoleta hartzerat. Erraten dio amatxik, badakiela non den Bellarros eta zoin egunez ezkonduko zen eta errateko amatxiren partez ez okupatzeko ez bere tualetaz, ez eta ere mahañeko behar ziren gauzez. Arribatuko zela hura goizetik.

        Partitzen da beraz Arrosa, eta Bellarros egoten zen hirian zoalarik, aditzen du bi andrek zer erraten zuten bi jaunekin:

        —Zuen anaiak zer emazte hartu behar ote du? Ez gu bezalakoa duda gabe, zeren gordia atxikitzen du. Zer ikhusiko othe dugu?

        Potzo ttikiak erraten diote:

        —Zubek ez bezalakoa, ezpain handi izigarriak. Ikusiko duzue bai.

        Hori aditu dutenian jaun errege hek nahi zuten potzu gaixo hura beren ezpatetan pasatu. Ez zen erreski arribatu Bellarrosarenganat haren etxean gordetzeko. Kondatzen du zer pasatu den. Bellarrosak ematen diozka edari onak edaterat eta errebenitzen da. Erregek kridatzen du potzu harek patak pausatzen dituen tokian tu iten duena hila izanen dela. Emateko kontu.

        Ezkontzeko eguna ethorri zenian erregiña arribatu zen. Ekharri zuen espos eguneko arropa diamantezkoa. Biharamuneko urrezkoa eta hirugarren eguneko zillarrezkoa. Pentsa zazue zein ederra zen bere bista diamantarekin eta arropa diamantarekin. Ezin beira zitzaioen. Amatxik erran zigoen han izanen zituela bere koñatak. Bañian ez heien beldur izateko. Ez zirela hurbiltzen haren edertasunari.

        Ilki zenian espos egunian ezin beiratu zioten bere koñatek, hala distiratzen zuen. Erran zuten elkarri:

        —Arrazoña zuen potzoak, errateko ederra zela andre hura.

        Hiru egunez pasaiatu zen Bellarros eta mundu guzia soratua zen haren edertasunaz. Amatxi, bestak pasatu eta, gan zen bere etxerat. Arrosak ez zuen nahikatu kitatu Bellarros. Amatxik erran zigoen Bellarrosi nola burraso pobretarik atheratzen zen. Harek lagundu zituela denboraz. Bañan gaur gehiago akabatuak zituztela harek emanak Bellarrosi. Eman zioten bizitzekoa ausarki deneri. Berak izan zituen lau haur, bi muthil eta bi neska.

        Eta ungi bizi izan baziren, ungi hil ziren.

(Laurentine
bere amaren ganik)