AXERIA
 

        Egun batez axeri bat bazabilan gosiak. Ez zakien zer pentsa. Ikhusten zuen egun guziez artzain bat pasatzen bere artaldearekin eta bere gogoan in zuen behar zigoela ebatsi esnea eta gasna ase bat iteko. Bañian norbeiten laguntza behar zuen zerbeit iteko. Badoa otso batenganat eta erraten dio.

        —Otso! Otso! Behar diagu in besta bat holako artzainaren esniarekin edo gasnekin. Hi ganen haiz artaldea den tokirat, urrundik eginen duk uhur, uhur, uhur. Gizonak goizean goiz bere ardiak deitzi eta egortzen dik bere landarat xakurrarekin eta egoiten duk bera lanen egiten. Orduan iten dik gasna. Hi asten haizenian uhauka, zakurra asiko duk sangaz. Artzaiña denak utzirik ganen duk lasterka eta nik tarte hartan ebatsiko diat esnia eta partituko diagu ethortzen aizenian.

        Otsoa gan zen akort besta iñ behar zutela. Iten du axeriak erran bezala. Zakhurra asten da sangaz otsoa urbil duenian bezala. Gizonak hori aditu eta, badoha denak utzirik eta gure axeria badoha eta ebasten du kaikuan zen gaztanbera. Zer egiten du orduan, otsoa ethorri bañion lehenago? Kentzen du puliki puliki gañia mehe mehia eta jaten du berak kaikuan zen guzia. Jan onduan bethetzen du ongarriz, ematen dio gañia gañian eta badago erran tokian otsoaren beira. Axeriak erraten dio, hura beitzen partitzaile:

        —Gañia fiñena beita, hori autatzen duenak ez du hori bertzerik izanen eta bertzeak izanen du guzia. Berexak orai zer nahi dukan.

        Otsoak erraten du ez duela nahi gañia, nahiago duela zolakoa. Axeriak artzen du beraz gañia. Eta ematen dio otso gaizuari kaikuba ongarriz bethia. Hori ikhusten duenian asarretzen da otsoa, bañian axeriak erraten dio ez dela haren falta, apahantziaz holakoa egiten duela artzain harek eta badoha axeria ungi aserik.

        Bertze egun batez gosiak zagoen orañion. Ez zakien zer pentsa. Ikhusten zuen egun guziez mutiko bat bere aitaren bazkariarekin pasatzen bide batean. Erraten dio zozo bati:

        —Zozo! ez dakik zer iñ behar dugun? Behar diagu iñ bazkari on bat. Mutil bat pasatuko duk hemen istantian. Ganen haiz haren aintzinerat. Urbiltzen denian mutikoa hire artzeko, ganen haiz piska bat urrunago mainguka. Hola piska bat ibili onduan, mutilla kexatu eta pausatuko dik otharria hi lasterrago atzemateko eta orduan nik hartuko diat otharre hura eta ganen nuk holako tokitarat eta han partituko diagu eta iñen bazkari on bat.

        Zozoak erraten dio baietz. Mutiko hura pasatzean badoha zozua mutiko haren aintziñerat mainguka mainguka. Mutiko hura makurtzen denian, zozoa badoha igesi urruntxago. Azkenian mutiko hura kexatu eta pausatzen du bere otharria lurrean fiteago gateko zozoaren ondotik. Axeria erne zagoen baliatzeko otharriaz eta gan gabe erran tokirat badoha bere otharriarekin bere zilorat eta han ederki asetzen da, zozoaren partia ere janez.

        Iten du bere beithan, ez duela deus onik egiñen gehiago han, otsoa etsai, zozoa ere, zerbeit gertatuko han egoten balin bazen. Eta iten du gan behar duela urez bertze alderat. Bazagoen ur bazterrian. Heldu da pasatzerat batelazain bat. Erraten dio:

        —Ho! Gizon! ho! Nahi nazu pasatu ur hortan? Erranen zeizkitzut iru egia.

        Erraten dio gizonak baietz. Iten du axeriak salto eta asten da:

        —Erraten dute artoa ogia bezin ona dela. Hori gezurra. Ogia obia. Horra bat. Erraten dute ere: «zer gab ederra! Egunaz beziñ argi da!». Hori gezurra. Egunaz argiago. Horra bigarrena.

        Eta erraten dio hirugarrena, urbildu zenian lurrari.

        —O gizon! Gizon! Galtza txarrak dituzu bañian txarrak izanen dituzu ni bezalakoak pasatzen balin beituzu.

        Orduan han nintzen ur hegian eta han ikasi nituen hiru egia hoik eta gehoztik ez ditut sekulan ahantzi.

(The fox talks like a little child:
haur ttiki bat bezala mintzo da axeria)