HAMALAUR
 

        Asko munduan bezala baziren ama seme batzuek. Mutiko harek bazuen hamalaur gizonek bezinbat indar, bainan jan behar zuen hamalaur gizonek bezinbat. Pobreak ziren eta hartako, maiz goseak penatzen ziren. Erran zioen egun batez bere amari obe zuela entseiatu noapeit gatea, iyan obekiago atheratuko zen. Ez zuela hala posible irautia. Pena zuela ikhustiaz zenbat gostatzen zitzaioen haren aztea.

        Amak penekin kontsentitu zuen haren uztea. Partitu zen. Gan zen, gan, gan, gan. Arribatu zen etxe handi batetarat. Galdetzen du iyan behar duten mutilik. Erraten diote nagusiari galdetuko dutela. Badoha neskatxa. Nagusia heldu da eta erraten dio langilleak enplegatzen dituela komuzki, bañian igual ar lezakeela.

        Mutiko harek erraten dio behar duela abisatu hamalaur gizonek bezenbat jaten duela eta lana ere araberan eginen duela. Galdetzen dio zer dakien egiten. Erraten dio badakiela lur lan denetan.

        Biharamunian nagusiak erematen du errepira baterat eta erraten dio behar duela pikatu belar peza hura. Erraten du baietz. Eta nagusia badoha. Zortzi orenetan heldu da neskatua gosariarekin. Bazen saski bat gauza. Baziren sei ogi, xingar azpi erdi bat, sei botella arno. Gure mutilla, kontent. Neskatxa harritua da ikusteaz landa guzia pikatua zuela. Badoha nagusiari erraterat. Hura ere loriatua da ikusteaz zer mutil baliosa duen.

        Ematen dio bertze landa peza bat pikatzeko. Eguerdi gabe dena botatzen du. Neskatxa heldu da bazkariarekin eta harritua da ikustiaz zenbat lan egin duen. Ekartzen ziguen zazpi ogi, zazpi botella arno eta zenbait xingar. Denak garbitzen ditu.

        Nausiak ematen dio berritz bertze landa bat belarra pikatzeko. Arratsa gabe, aise finitzen du. Gure nagusia ungi kontent zen. Ungi ematen ziguen jaterat eta mutila ere lorietan zagoen.

        Lana zueno nagusiak ez zuen deusik erraten. Bañian gero ikhusi zuen bere errekolta guziak bere mutillarentzat izanen zituela eta ez zakien nola egin hartaz gabetzeko. Egortzen du oihanerat zoiñetan baitziren alimale izigarri batzuek eta erraten dio handik ekartzeko egurra.

        Harat arribatu orduko heldu zaio hartz bat. Hartzen du sudur mizpiretarik. Botatzen du lurrerat eta bihurtzen dio lepua eta ari da aitzina arbola gazte guzien ateratzen. Heldu zaio berritz otso bat. Hartza bezala hartzen du sudur mizpiretarik, botatzen du lurrerat eta lepua bihurtzen dio.

        Arratsian heldu da etxerat. Nagusia harritua da ikhustiaz gibelerat ethortzen. Eman arazten dio afari on bat. Bañian ez zen kontent zeren arbola gazte guziak ateratu beitzituen. Gabaz ari da nagusia pentsaketan zer egiñen duen bere mutillaz eta egortzen du berritz oihan izigarriagoko batetara agian zerbait alimalek iretsiko duelakoan.

        Gure mutilla badoha berritz ere. Ateratzen du arbola hanitz leherra. Noiz eta heldu beitzaio lehoiñ izigarri bat. Hura ere destruitzen du istant batez. Heldu zaio oraiñon bertze alimale izigarri bat. Hura ere finitzen du.

        Arratsean etxerat heldu delarik egiten du bere baitan nagusiak zertako egortzen ote duen holako oihanetarat. Hartaz unatua izan behar duela naski eta egiten du erran behar dioela ganen dela haren etxetik.

        Etxian sartzen denian nagusiak ungi errezebitzen du. Ez du konprenitzen nola etorri den gibelerat. Ematen dio ungi afaiterat eta gure mutillak erraten dio hobe duela bertze norapeit gan, ez dela gehiago lanik harentzat.

        Pentsazube nola kontent zen nagusia. Ematen dio berehala bere soldata eta partitzen da. Badoha gan, gan, gan, bañian fite bere dirua xahutzen du. Ez zakien zer billaka. Ikhusten ditu bi gizon ur hegian dagozila. Hurbiltzen da hekienganat eta erraten diote gizon hekiek heian nahi dituen bertze alderat pasatu. Erraten diote baietz.

        Hartzen ditu biak batean bizkarrean eta gizon heiek ziren Jainko maitea eta Jondoni Petri. Erraten dio gure Jainkoak bidearen erdian:

        —Pizua naiz?

        —Botatzen zaitut urerat ez baldin bazare ixil ixilla egoten, gosea bainago.

        Arras arribatu direnian bertze alderat, erraten dio gure Jainkoak:

        —Zer eman behar haut sari?

        —Nahi duzuna, baiñan emazu fite, gosia bainago arras.

        Ematen du zaku bat eta erraten dio:

        —Nahi ditukan guziak sartuko dituk zaku hortarat.

        Eta badoha gan, gan, gan eta arribatzen da hiri baterat eta bolanjer baten aintzinian pasatzian senditzen du ogi bero usain bat ungi ona eta erraten diote:

        —Sar zaizte nere sakurat.

        Eta zakua betetzen zaio.

        Badoha oihan zoko batetarat. Uzten ditu bere ogiak eta heldu da berritz ere irirat. Badoha xerriki saltzaile baten aintziñat. Han bazen odolki, xingar, lukainka eta gauza on hanitz. Eta erraten du:

        —Sar zaizte nere zakurat.

        Eta erran orduko betetzen zaio zakhua. Badoha berritz ere uzterat ogiekin eta heldu da berritz ere karrikarat, ostatu baten aintzinerat eta erraten du:

        —Sar zaizte nere zakhurat, —han ziren botolla arno eta edari on guzieri.

        Eta zakhua betetzen da.

        Badoha bere oihan zokoat eta zenbeit egunen janaria han izan zuen. Bazabillan ase eta pasaia. Egun batez ikhusten ditu neskatxa batzuek nigarrez. Galdetzen diote zer duten. Erraten diote aita arras eri dutela, galdetzen du heian ikhus dezakeen. Erraten diote baietz.

        Badoha eta erraten dio gizon gaixo harek nola emana duen bere arima debruari eta egun hartan duela esperantxa, debrua billa. Ikharetan zagoen beraz. Galdetzen du gure mutillak heian utziko duen oge zokhuan ikhusteko debrua. Erraten dio baietz.

        Gordetzen da berriz bere zakuarekin. Istant baten buruan heldu da debrua eta erraten dio gure mutilak:

        —Sar adi zakurat.

        Eta erran orduko debrua sartzen da. Pentsa gure gizonaren loria. Bere zakuarekien badoha mutilla harripikatzalle batzuetarat eta erraten diote:

        —Jo zazue gogotik! Debrua da zaku horren barnean.

        Hari dire jo eta jo. Debrua hari zen:

        —Ai ai ai! Utz nazazue!

        Erraten dio mutillak:

        —Ekharriko nazak bada paper bat siñatuba ifernuko debru guziez, ez duzuela gehiago deus dretxorik izanen gizon haren gañean?

        Debruak erraten dio baietz. Uzten du gaterat. Istant baten buruan heldu da bere paperrarekin eta mutillak sar arazten du bere zakhuan eta berritz jo arazten harripikatzallez. Erematen dio lehengo gizon hari paper balios hura. Pentsa zazu zoiñen kontent ziren etxe hartan!

        Bazabillan kurri, kurri gure mutilla eta hunatu zen mundu huntan eta erran zuen zerurat gan nahi zuela. Badoha gan, gan, gan. Arribatzen da ifernurat eta debruek ikhusi zutenian oraiñon Hamarlaur zela, lasterka ateak zerratu zituzten.

        Badoha gan, gan, gan. Arribatzen da purgatoriorat. Hek ere lasterka atheak zerratzen zituzten.

        Badoha gan, gan, gan. Arribatzen da zerurat. Han atheak zerratuak ziren. Zer egiten du Hamarlaurek? Gako zilotik pasa arazten du bere zakua eta erraten dio zakuaren barnerat gan nahi duela. Erran orduko sartzen da eta han dago beti ate zokuan.

        Ganen zarenian zerurat, emazu ungi kontu, han ikusiko duzu.

(Catherine Elizondo.

cf Le Vieux soldat Caballero)