DRAGON
 

        Errege batek bazuen seme bat izena beitzuen Dragon. Banbosa zen ezin gehiago. Zituen diru guziak enplegatzen zituen eta orañion, ez aski izanez bere aitari galdetzen dio bere partea emateko. Aitak ematen dio kusian eta badoha laguntzat harturikan bere idurikako lagun bat soldadu izatua. Badohazi gan, gan, gan. Eta xahutzen dituzte istant batez beren diru guziak.

        Bazuazilarikan oihan batean, ikhusten dute jauregi eder bat. Sartzen dire. Ikhusten dute mahaiña emana eta afari bat supera haren ganian. Ematen dire mahaiñean eta afaltzen. Nihor ez zaiote agertzen oranion. Badohazi goiti, ikhusi behar dutela etxea eta ogeak ere prest presta atzeman eta badohazi ogerat eta gau on bat pasatzen.

        Biharamunian jeikitzen da Dragon. Idekitzen du leioa eta ikhusten baratze bat soragarria. Badoha beraz baratze hartarat, bethi nihor ikhusi gabe eta fiko azpi eder baten azpian pasatzean boz batek erraten dio:

        —Ai, ai, ai! zer miña iñ nazun eta iten nazun.

        Itzultzen da alde guzietarat eta nehor ez ikhusten. Erraten du:

        —Nor zare zu? Ez dut deus konprenitzen. Ager zaite.

        Erraten dio bozak:

        —Ez dut posible egun, banian bihar naski ikhusiko nazu. Banian hortako behar duzu ungi sofritu.

        Agintzen dio zernahi sofrituko duela harentzat. Erraten dio bozak:

        —Heldu den gabean iñen zeitiozte zernahi miñ. Bañian ez duzu itzik erran beharko eta hori egiten baduzu ikhusiko nauzu bihar.

        Hoik guziak erran zituzten soldadu lagun haren aitzinian eta ez zuen harek deus aditu. Badohazi etxerat eta atzematen dute bazkaria prest. Dragonek nahiko zuen gaba ethorria izatea jakiteko zer ikhusi behar duen. Badoha ogerat eta hameka orenak ondoan sentitzen du zerbeit heldu zaioela eta gorputz guzia zilakatzen diotela. Badago ixil ixilla boza ikhusi nahiz eta oilarrak kukuruku egiñ orduko deskantsatua izatu zen.

        Badago argia noiz ikhusiko duen gateko fiko haren azpirat. Ez da harek nahi bezen laster ethorri. Badoha lasterka baratzerat eta ikhusten du fikoaren azpitik atheratzen neskatxa bat espaldetaraño. Erraten dio:

        —Gan den gabean sofritu duzu ixil ixila, banian heldu den gabean gehiagokoak sofri araziko zaituzte. Ez dakit iyan posibleko duzun garraitzea deusik erran gabe.

        Agintzen dio baietz gehiagokoak ere sofrituko dituela haren salbatzeko. Bethi bezala mahaiña prest atzeman zuen bazkaiteko eta afaiteko. Badoha ogerat eta heldu zaio bertze gabean bezala, bañian gehiago egiten diote miñ. Badago uruski deusik erran gabe. Oilarrak egiten du kukuruku eta uzten dute geldirik.

        Argia ethorri deneko badoha baratzerat eta ikhusten andre gaztea belaunetaradino agertua dela. Dragon ungi kontent salbatzeaz andre gazte eder hura, banion erraten dio tristeki:

        —Deusikan ez duzu ikhusi orain arte. Doblezkakoak iñen zeituzte.

        Erraten dio:

        —Badut kuraia denen sofritzeko zeren nahi beitzaitut athera arazi hortik.

        Gaba ethortzen denian aditzen du biga heldu direla baten plazan. Bat mainguka, mainguka eta badakizue maingubak direla gaistuenak. Erraten du mangu horrek:

        —Zer! Ezin mintza arazi duzu oranion gizon txar hau! Nik egin araziko dut ba!

        Pikatzen diozka bi besoak, gero belaunak eta gure Dragonek ez du deus erraten. Ungi sofri arazten dute bañian uruski egiten du oilarrak kukuruku eta libratua da. Izitua zagoen zer behar zuen billakatu besorik eta zangorikan gabe, bañian ukitzearekin ikhusten du atseginekin antolatuak dituela.

        Ogean dagoelarik aditzen du arrabots handi bat. Badago itzik egin gabe, izitua, zer ikhusi behar duen noiz eta agertzen beitzaio andre gazte hura erraten digoelarik:

        —Salbatu nazu. Ungi kontent naiz zutaz, banian ez da aski. Behar dugu berehala partitu hemendik.

        Badohazi hiruak gan, gan, gan. Arribatzen dire herri baterat. Andre gazteak ez zuen konbeni atzematen gatea jaun hekien ostatu bererat. Biharamun goizian andre gazte hura jeikitzen da goiz. Badoha ostatuko nausiarenganat eta erraten dio:

        —Ethorriko da jaun gazte bat hunarat nere galdez. Erranen diozu gan naizela eta nahi balin banau ikhusi, datorla Laurkanton ithurrirat, banian barurik eta han egoteko nere beira.

        Gizon gazte hura biharamunean badoha ostatu hartarat eta erraten diote andre gazteak erran duena hari errateko.

        Biharamunean berean badoha ithurri hartarat barurik, banian andre gaztea ez baitzen heldu orainion, ahantzirik eskua zarpan eman eta atzematen zuen hur ttiki bat eta jaten du. Jan orduko loharkatzen da. Andre gaztea heldu da, ikhusten du lo dagoela. Erraten dio lagunari:

        —Yan du zerbeit!

        Eta erraten dio ethorriko dela biharamunian. Bañian othoi errateko ez deus jateko eta uzten dio fular eder bat. Atzartzen da Dragon, andre gaztea gan orduko. Erraten dio lagunak ethorri dela. Erraten dioela ez jateko deusik othoi eta irakusten dio fularra. Dragonek pena zuen zeren jan zuen eta nahiko zuen izan biharamunian.

        Partitzen da beraz goizian goiz. Badago andre gaztearen beira eta hala beharra, eltxaur bat zarpan atzeman eta jaten du eta loharkatzen da berehala. Andre gaztea agertzen da eta atzematen du lo. Erraten du biharamunian ere ethorriko dela. Bañian ez dezan deus jan eta uzten du bertze fular bat.

        Dragon atzartzen da hura gan orduko. Pentsa azu zer pena zuen. Lagunak erraten dio erran duela ethorriko dela biharamunian ere. Bañian iteko iñ ahalak ez jateko. Badoha beraz hirugarren egunean deus jan gabe. Banian hala beharra, andre gaztea berantetsi eta sagar ondo bati hartzen dio sagar bat eta jaten. Loharkatzen da berritz ere.

        Heldu da andre gaztea. Atzematen du lo. Ematen dio lagun hari errestun bat emateko Dragoni erraten digoelarik hura nahi balin badu ikhusi atzemanen duela lau kuarteletako hirian. Jaun gazte hura penatzen da hanitz eta erraten dio bere lagunari:

        —Jainkoak ziakik noiz atzemanen dutan hiri hura eta obe duk hire alde gan.

        Elkar kitatzen dute beraz. Dragon badoha gan, gan, gan. Arribatzen da mendi baterat. Han bizi zen gizon bat. Bazuen athe aintzinian ur benedikatua eta hartaz zerbitzatzen zena ungi errezebitua zen. Sartzen da beraz eta galdetzen dio iyan badakien non den lau kuarteletako hiria. Erraten dio ezetz. Banian badituela ihizki lurrekoak eta airekoak eta hekiek gidatuko dutela naski.

        Egiten diote beraz sistu. Heldu dire alde guzietarik eta galdetzen diote eyan badakiten non den laur kuarteletako hiria. Erraten diote ezetz. Orduan erraten dio gizonak baduela anaia bat holako mendietan harek banion ihizki gehiago duena. Denak bere azpiko dituela harek.

        Badoha beraz Dragon eta arribatzen da. Galdetzen dio gizonari iyan badakien non den laur kuarteletako hiria. Erraten dio ezetz. Banian badituela alimaliak zeñek jakiñen duten nihork jakitekotz. Iten diote sistu. Arribatzen dire alde guzietarik, ttiki, handi. Dragon ikharatua zen. Galdetzen diote bat banazka iyan badakiten non den laurkuarteletako hiria. Erraten diote ezetz.

        Banian gizonak ikhusten du eskas duela ihizki bat. Hura zen arranoa. Egiten du sistu bat eta heldu da. Galdetzen du hari ere iyan badakien non den laurkuarteletako hiria. Erraten dio handikan heldu dela. Gizon harek erraten dio behar duela beraz gidatu jaun gazte hura. Arranoak erraten du:

        —Gogotik nahi baldin banau haragia eman, agoa idekitzen dutan aldi bakotxean.

        Dragonek erraten dio baietz, gogotik. Erosten du beraz idi bat. Arranoak erraten dio izatzeko haren bizkarrerat. Gizona izatzen da beraz bere idiarekin eta agoa idekitzen duenean ematen dio idi puska bat. Ttikituz zuan idia. Behar zuten itsasoa pasatu eta ez zen han zubirik.

        Idia finitzen zaio itsasoaren erdian zirelarik eta bazen han arroka handi bat. Agoa idekitzen du eta ez beitzuen gehiago haragirik, zer iten du? Beldur beitzen utz zezan arroka haren ganean, pikatzen du bere gibeleko aldetik puska bat eta ematen dio agorat. Arribatzen dire itsasoaz bertze alde. Arranoak han uzten du erraten dioelarik:

        —Laukuarteletako hirian haiz. Iñ zatzik hire aferak. Ni banioak nere etxerat.

        Gizon gazte harek galdetzen du zer berri den hiri hartan. Erraten diote erregeren alaba dela espos egun hartan hiri hartan. Ez zen libro esposetako jendeak bertzerik elizan sartzea, banian diruarekin Dragonek irabazi zuen gardieno bat. Egonen zela elizako zoko batean.

        Usaia zen hiri hartan manak erratea ezkontzeko mementoan. Hasi zenian erraten apheza, Dragonek erraten du bere zokotik atheratzean:

        —Nik erreklamatzen dut zerbeit.

        Badoha andre gaztearenganat. Ezagutzen du. Irakusten diozka erreztuna eta fularrak eta erraten dio andre gazteak hura izanen dela haren senharra, ungi irabazia zuela, mainguka kurritzen zuen oraiñion bere haragi puska eskas. Ezkontzen dire beraz. Bertze jaun esposa gan zen bere etxerat dena ahalkatuba. Bertzeak bizi izan ziren urus zeren biek hanitz sofritu beitzuten. Orduan han nintzen eta orai hemen.

(Louise Lanusse
Donibane Garazi)