MAHISTRUBA
 

        Asko munduan bezala bazen mahistru bat. Malur hañitz izan du bere bizian eta ez zen gaten gehiago biyaietan. Eta egun guziez gaten zen kosta gainerat denbora pasa eta egun guziez ikhusten zuen suge handi bat. Bañian erraten ziyuen bethi:

        —Hi ere Jainkoak eman hau bizia eta bizi hadi.

        Mahistru hori bizi zen, bere haurrak eta emazteak josten irabazten zutenarekin. Egun batez erraten dio sugiak:

        —Hua holako xentierretarat eta manazak horrenbesteko untzi bat. Galdezak preziua eta galdetzen hautenaren doblea emanen dukala errok.

        Manatzen du harek, sugiak erran bezela. Eta badoha biharamunian kostarat eta erraten dio suge hari in zuela harek erran bezala. Erraten dio billatzeko hamabi mariñel, azkarrak, eta galdetzen zutenaren doblia emateko hekieri. Badoha eta iten du erran bezala.

        Badoha berriz sugienganat. Erraten dio badituela mariñelak eta sugiak ematen dio untziaren pagatzeko dirua. Harrituba zen xantierreko nausia antziñetik pagatzia gizon malerus hartaz. Baiñan lasterrago finitu izan zen lana.

        Sugiak manatu zion iñ araztia untziaren zolan toki handi bat eta kasa handi bat eta erran ziguen eremateko berak kasa hura. Erematen du eta sartzen du suge hura. Untzia laster prestatu zen. Kargatzen dute bere kasa eta partizen dire.

        Mahistru hura gaten zen egun guziez sugienganat. Bañian mariñelek ez zakiten zer zen han. Bide puska bat in zuten jakin gabe norat zuhazin. Erraten dio sugiak egin behar duela denbora bat izigarria. Zeruba lur inen dela eta gaberditan xori beltz handi bat pasatuko dela eta hura behar litakela hil eta duala ikhusterat iyan baden mariñeletan ihiztari bat.

        Badoha eta erraten die mariñeleri iyan baden hekietan ihiztaririk. Erraten dio batek:

        —Ba, ba! Eñiadak airian hiltzen ditut nik.

        —Obe, obe. Baliatuko zaik.

        Badoha beheiti suge hari erraterat badela ihiztari bat eñiadak hiltzen dituena airean. Eta horrekin batean denbora beltz iten da. Zeruba lur iten da eta denak badohazi ikaretan. Sugiak ematen dio mahistrubari edari on bat ihiztariarentzat eta arrimatzen dute gure gizona mastari. Gaberditan aditzen du sistu miñ bat. Xoria pasatzen zen. Badu bonurra hiltzeko eta denbora berian itsasoa edertzen da eta mahistrua badoha sugiarenganat. Erraten dio hil dutela xori hura. Erraten du:

        —Badakit.

        Bide puska bat iten dute hala hala. Egun batez erraten du sugiak:

        —Ez gare holako portutaikan hurbil?

        Mahistrubak erraten dio:

        —Bistan dugu. Harat guazi.

        Eta erraten dio horaiñon duala galdetzeat bere mariñeleri iyan baden lasterkaririk. Badoha mahistruba eta galdetzen du gero mariñeleri iyan baden lasterkaririk. Batek erraten dio:

        —Nik segurik atzematen dut erbia lasterka doana.

        —Obe! obe. Behartuko zaik.

        Badoha mahistruba erraterat sugiari badela bat erbia atzematen dubena lasterka dualarik. Erraten dio sugiak:

        —Portu hortan jautsiko duzu laterkari hori eta erranen diozu gan behar dubela mendi txiki baten gañerat. Han badela etxe txiki bat. Eta han emazteki zahar zahar bat. Han badirela ereta, harria eta drundra barilla eta hekiek hiruak behar direla hartu bat banazka, bañan in behar dela bidaia bat bakotxarentzat.

        Gure lasterkaria partitzen da eta arribatzen da etxe hartarat. Ikhusten du atxo begi gorri bat iruten athe gañean. Galdetzen dio ur xorta bat hainbertze bide in dubela nihon hurik atzeman gabe eta eman diozan xorta bat. Erraten dio ezetz. Otoizten du, oraiñon ez dakiela herri hartako berri eta iyan bada norat ganen den. Eta beti beha zagoen atxo hura ximinearen gañerat. Eta erraten dio emanen diguela beraz. Pegarrarat gan denian, gure lasterkariak hartzen du ximinearen gañetikan ereta eta badoha lasterka ximixtaren pare. Bañan atxua ondotik. Untzirat salto iteko mementoan, atxoak atzematen du eta hartzen dio bere paltua eta bizkarreko larru piska bat. Mahistruba badoha sugiarenganat. Erraten dio baduela ereta, bañian gizonak bizkarreko larruba eskas duela.

        Ematen dio erremedio bat ta edari on bat eta erraten dio biharamuneko sendatuba izanen dela, bañian gan behar dela berritz. Erraten du ezetz. Debruak ereman dezala nahi badu atxo hura, bañian ez dela ganen gehiago. Bañian biharamunian sendatuba beitzen, eman zioten berritz ere edari on hartarik. Eta partitzen da beztitua athorra maunkarik gabe batekin, galtza zahar batzuekin eta badoha emazteki zaharraren etxerat. Erraten dubelarikan kosta in duela haren untziak, berrogoi ta zortzi oren hartan kurri dabilala eta othoi pipa pizterat utzi behar duela, erraten dio ezetz. Urrikal zakioela, malurus zela hainbertze eta ungi fagore txikia ziguela galdetzen. Ezetz, ezetz, bezperan trunpatua izana zela. Bañian erraten dio mundu guzia ez dela trunpatzallea, ez beldurrik izateko.

        Altxatzen da atxua surat eta kunkurtu denian hartzen du ximinearen gañetik arria eta badoha lasterka, zangoak hausteko.

        Bañian emazteki zahar hura, gure lasterkaria bezen laster, ez du atzematen untzirat salto itian bertzerik. Hartzen dio athorrarekin lepotik eta bizkarreko larruba eta erortzen da untzirat. Mahistruba badoha berehala bere sugiarenganat. Erraten dio baduela harria. Erraten dio:

        —Badakit.

        Ematen dio erremedigua eta edari ona, biharamuneko sendatuba izateko. Erraten diote gan beharko dubela berritz. Erraten du ezetz. Ez duela gehiago ikhusi nahi atxo begi gorri hura. Erraten diote eskas dutela oraiñon drundra barilla.

        Ematen diote biharamunian edari on hura. Harek ematen dio kuraia eta gutizia gateko berritz ere. Antolatzen du bere buruba kosta in balu gisa, erdi biluzia, eta arribatzen da emazteki haren etxerat. Galdetzen dio ogi piska bat, nola aspaldian deusik jan gabe den. Izan dezala urrikalmendu hartaz. Ez dakiela norat gan. Erraten dio doala nahi duen tokirat. Ez dela haren etxean nihor sartuko. Egun guziez baditubela etsaiak. Iyan bada zer egiñen dioen pobre harek, bere ogi piska eman eta ganen dela.

        Noizpeit atxua altxatzen da armariorat gateko eta gure gizona bere drundra barillaren hartzeko. Emaztekia haren ondotik atzeman nahiz. Gizona lasterrago arribatzen da salto egiteko meneradiño. Bañian atxuak hartzen du lepotik eta zangotaradiño kentzen dio larru guzia. Erortzen da gure lasterkaria. Ez zen seiñarik iyan hil ala bizi zen. Eta atxuak erran zuen:

        —Arnegatzen dut hori eta untzi hartako guziak.

        Badoha mahistruba sugiarenganat. Erraten dio:

        —Badugu drundra barilla, bañian gure lasterkaria ez dakit biziko den. Ez du larrurik bizkar guzian zangotaradino.

        —Kontsola zaite, kontsola, biharko sendatua izanen da. Horra erremedigua eta edari ona. Orai salbatuak izanen gare. Zuazi goiti eta tira zatzu hamabi peza kolpe.

        Badoha eta tiratzen ditu. Badoha sugiarenganat eta erraten dio tiratzeko bertze hamabi eta ez izitzeko, ethorriko dela justizia. Arrimatuko dituztela. Eta galde dezala fagore ez kondenatzia ikusi arte iyan untzian baduten deusik merezitu duenik holako gaztiguba.

        Badoha eta tiratzen ditu bertze hamabi peza kolpe. Tiratu orduko heldu da justizia eta tropako gizonak. Arrimatzen dituzte mahastruba eta mariñelak eta ematen dituzte preso. Mariñelak ez ziren kontent, bañian mahastrubak erraten diote:

        —Laster liberatuak izanen zarezte.

        Biharamunian mahistrubak galdetzen du erregeri mintzatzia. Erematen dute erregeren aintzinerat eta erraten dio kondenatubak direla hurkatzerat. Mahistrubak erraten dio:

        —Zer bada? Zeren peza batzu tiratu ditugun behar gaituzube kondenatu?

        —Bai, bai! Zeren zazpi urte hunetan ez beita aditu gure hirian pezarik. Doluban naiz, ni eta nire populuba. Banuben seme bakar bat eta galdu dut. Ez dezaket ahantz.

        Erraten dio mahastrubak ez zakiela berri hori eta debeku hura eta ez othoi hiltzeko ikusi gabe heian untzian atzemanen duten zerbeit behar ez dena.

        Badoha errege, bere korte, bere soldadu eta justizia guziarekin. Zubi gañerat gan denian, zer harrigarria! Erregek atzematen du bere seme maitea zeinak kondatzen beitio nola izatu den ezkantatua atso zahar batez, eta suge egotu zela zazpi urtez. Nola mahistruba hura gaten zen egun guziez kosta gain baterat eta utzi izan zioen bizia erraten zioelarikan Jainkoak iña zela hura ere. Ikusirikan mahastru haren bihotz ona, pentsatu zuen harek salbatuko zuela bizia eta hari esker zuela bizia.

        Badohazi korterat. Salbatzen dituzte guziak. Ematen diote diruba franko bere bi alaben dotatzeko eta untzia beretzat. Eta mariñeleri jan eta edan nahi zuten bezenbat eta nahi zuten bezenbat denboraz eta geroko bizitzeko segida.

        Eta erre zuten atxua bere etxearen barnean eta erregeren semea bizitu zen hurus bere aitarekin. Ungi bizi izan baitziren, ungi hil ziren.

(Gaxina ehulea)