BASA JAUNA

        Behin batez baziren etxe batean etxeko andre eta bordaria. Bazituen bordari harek hiru seme. Egun batez erraten diote bere amari emateko pilota bana eta soseko olata bana, gan behar direla munduz mundu. Eta ama hura xangritzen da bere seme maiteak utzi behar dituela eta hiruak partitzen dire. Oihan baten erdian zirelarik ikusten dute ilhuna heldu zela eta anaia zaharrenak erraten du lehenbiziko arbola baten gainera guanen dela. Atzematen du arbola luze bat eta goiti igatzen da, gaineko puntta punttaraino. Eta bigarrenak erraten dio:

        —Ikhusten duk jeusik?

        Erraten dio:

        —Ez. Ez dut pitxik ikhusten. Ez. Ez duk jeus ageri.

        —Haua beheiti. Asto zaharra haiz hi.

        Eta bigarrena igatzen da, eta ez du jeus ikhusten. Hirugarrenak, hura zen gaztena, erraten dio:

        —Jeus ez zarete zuek. Ni igatuko nuk.

        Eta igatzen da arras puntta punttaraino. Erraten diote:

        —Ageri da jeusik?

        Erraten diote:

        —Bai. Ageri da khe luze mehe mehe bat, urrun, arras urrun. Guazen hari segi.

        Eta partitzen die hiru anaiak elkarrekin. Arratseko zortzi orenetan arribatzen die xato handi batetan eta jotzen dute athia eta heldu ziote basa andria. Galdetzen du:

        —Nor da hor?

        Erresponditzen dute:

        —Gu gare hemen.

        Erraten diote:

        —Zer nahuzue haur gaztiak? Nun zabiltzate tenore huntan?

        —Galdetzen dugu, otoi indatzu gaurko leihorra. Heia zoko batez kontent gare tristiak.

        —Nik ene senharra basa jauna dut eta harek hatzematen bazauzte, janen zaituzte, segurra da.

        —Kanpuan ere atzematen bagaitu, bardin janen gaitu.

        Orduan sartzen ditu barnean hiru anaia hek eta hiruak hiru zokotan gordetzen ditu. Gero bederatzi orenetan heldu da basa jauna. Iten zuen harrabots eta espantu, eta gero andria ateatzen zaio eta erraten dio:

        —Badun hemen ene gaurko ahamen bat?

        Erraten dio:

        —Ez duk nihor.

        —Bai badun norbeit. Atera zan, edo bertzela hihori janen haut.

        Eta ateratzen dio anaia zaharrena arras izitua, eta basa jaunak erraten dio:

        —Nahi haiz enekin mutil paratu?

        Eta erraten dio baietz. Eta oraino basa jauna hasten da usainka:

        —Badun hemen oraino bertze norbeit!

        Eta ateratzen dio bigarrena. Erraten dio:

        —Nahi haiz enekin mutil hari?

        Eta erraten dio baietz.

        Oraino haitzen zuen usaina norbeitena eta hirugarrena ateratzen dio eta erraten diote hiruei:

        —Egun, afaldu eta ganen zarete ohera, bainan bihar ganen gaituk denak ihizirat.

        Eta partitzen dire biharamunian arratseko zortzi orenak arte.

        Bazuten hek etxean arreba bat. Ttikia zen, bainan denborarekin handitu zen.

        Egun batez etxeko andriak eta bordariak baratzian bazituzten erraldiak arto heziak idortzen emanak, eta egun batez nihork ikhusten ez duelarik, nexka mehiak hartzen du etxeko andriaren arthotarik, ematen du bererat. Ikhusi zuenean etxeko andreak, hasten zaio oihuka erraten diolarik:

        —Haizen bezelako ausarta, anaiek bezela fin gaixto in beharra.

        Eta nexka hura hasten da nigarrez eta gaten da bere amarenganat eta erraten dio:

        —Ama! Nik banuen anaiik?

        Erraten dio:

        —Bai, ene haurra.

        —Zer in zien hek?

        —Partitu zien, haurra, aspaldi.

        Eta erraten dio nexka harek:

        —Gan behar naiz ni ere. Ekartzu sei arteko kilo bat eta bi soseko olata bat.

        Partitzen da eta arribatzen da basa jaunaren etxerat eta jotzen du athia eta sartzen da barnerat. Haren andreak erraten diolarik:

        —Bainan, basa jauna duzu hemen.

        Eta heldu dira lehenbiziko haren anaiak, bainan ez zuten elkhar batere ezagutzen. Eta gero heldu da Basa Jauna eta erraten dio etxian sartziarekin:

        —Badun hemen enetzat zerbeit.

        Erraten dio ezetz.

        Erraten dio:

        —Ager an!

        Eta kusian irakhusten dio, eta erraten dio basa jaunak:

        —Nahi haiz enekin neskato plazatu?

        Erraten dio:

        —Bai jauna.

        Gero, handik zenbeit egunen buruan ezagutzen dute anai arrebek elkhar eta ongi besarkatzen, eta neskatxa hura hain ongi zelarik, arras mehatzen ari zen, eta egun batez bere anaia batek galdetzen dio:

        —Zer duzu hola mehatzeko?

        Eta ihardesten dio:

        —Jaunak arrats guziez erhi pittina galdetzen athe xilotik eta handik erhia surkatzen.

        Eta bethi gero ta tontoago zohan. Egun batez, anderia etxean ez zuelaik, haurhide hoiek elkharrekin hitz hartzen dute, beren basa jauna hil behar dutela eta erreka batian hulako tokitan atzemanen dutela. Eta atzeman eta hiltzen dute.

        Egun batez haren anderiak galdetzen du nun den basa jauna. Eta erraten diote. Andere harek kentzen diotza hiru hagin eta ekhartzen ditu etxerat, eta manatzen du nexka hura, bere anaieri harratsean zanguak garbitzeko hagin bakotxarekin. Eta hirugarrena finitu orduko, hiruak idi bilakatzen zaizko. Eta neskatxa harek ibiltzen zituen hiruak landan eta hek biltzen zuten xori bakharrekin bizi zen neskatxa hura.

        Egun batez zubi batean pasatzen zelarik ikhusten du andere hura zubi azpian eta erraten dio:

        —Idi hoik ez baditutzu lehen zien bezala gizon bilakatzen, labe gorritu batean sartuko zaitut.

        Erresponditzen dio:

        —Ez, ez, zuazte halako erreketarat, eta handik ekhar hiru abrasta urritza eta bakotxari emozu bizkarrean hiru zartako.

        Iten du harek erran bezela eta jende bilakatzen die lehengo manera berean, eta haurhide guziak elkharrekin zien basa jaunen xato hartan, eta ongi bizi zien, ongi hil zien.