OGEI TA EMERETZIGARREN
ERAKUSALDIA

Aurrak Meza laguntzen ongi ikasteko,
Eskola-Maisuetatik aditu bear litukeen
zenbait gauza.

        Nai dezu ikasi Meza ongi laguntzen? Aditu bada arretarekin esatera noan gauz oek. 1.ª Garbitu bear dituzu eskuak. 2.ª Asitzen danean Apaiza Mezarako soñekoak ipintzen, eman zaiozu gerrikoa edo Zingulua albaren gañetik, esku batarekin erz bata, ta bestearekin bestea. Hau egiten da Mezemallearen atzetik. 3.ª Albaren beko ertzak ipiñiko diozkatzu berdiñ eta aldarorik gabe, lurra baño beatz betez gorago. 4.ª Prestatua ezpadago Aldarea, eramaitzu Misala ta argiak: ipintzu Misala bere lekuan ez idikia batzuek egiten duen bezala, baizik itxia. 5.ª Ez dira Kandelak erazeki bear, Meza esatera Apaiza dagoan Aldarean, baizik lanparan. 6.ª Mezemallea dijoanean Aldareaurrera, argiozu eskuieko aldetik bonetea (bonetaduna bada); ipintzu Aldare ondoko edo alboko maitxoan. An egon bear due ardoaren eta uraren onziak ere. Aldarearen aldean mairik ez danean, ipintzu bonetea al dezun lekuan. 7.ª Mezaren asieran jarri zaite Apaizaren ezkerretik belauniko, ez Apaizaren parean, baizik atzeraxeago: eta beti egon zaite Misala ez dagoan aldetik: Misala badago Epistolaren aldetik, zuk egon bear dezu Ebanjelioarenetik; eta Misala dagoanean Ebanjelioaren aldetik, zu egongo zera bestetik. 8.ª Ebanjelioa esaten dan bitartean, eta Apaizari zerbait ematen diozun denboran, zaude zutik, baña gañerakoan belauniko. 9.ª Confiteor Deo esaten ari zeranean, hitz oetan: Et tibi Pater, Et te Pater Itzuli ezazu gutxi bat burua Apaizaganonz. Ez esan, batzuek bezala, Et vovis fratres, et vos fratres, zeren Mezemalleak bakarrik onela esan bear duan. 10. Kyrie eleysonak esan oi ditu Mez-emalleak berak, berak, zeren laguntzalle gutxi diran dakienak nola eranzun, baña obeto izango lizake biak txandaka esatea, gero ipiñiko diran eran. 11. Aldarearen alde batetik bestera igarotzen zeranean, belaunika zaite erdian belaun batarekin. 12. Garizuman Profezien ondoren Mez-emalleak esaten du. Flectamus genua; eta eranzuten zaio: Levate: eta Profezia bakoitzaren bukaeran eranzuten da: Deo gratias. 13. Garta-tenporetan hau bera egiten da, ez ordean larunbatean azkeneko Profeziaren ondoren. Era berean ez da erantzuten Deo gratias. Ostiral Santuz, ta larunbat Santuz Profezien ondoren, ez eta askoren iritzian Espiritu Santuaren Pazkoaurreko larunbatean ere. 14. Ogiardoak eskeintzera dijoanean Apaiza, ez dezazula kendu Kalizaren estalkia, eta are gutxiago patenarena, zeren Mez emallearen egitekoa dan hau; baña ongi dirudian gauza da Kalizaren estalkia dolestatzea. 15. Apaizak Kalizara ardoa bota nai duanean, arrezazu ard-onzia, muñekin, eta emangiozu Apaizari berari kirtenaz arganonz. Ezaio onziari baizik muñegiten. 16. Gero arrezazu uraren onzia; ipiñi giozu aurrean prest Mez-emalleari, artu dezan bear dan ura: eta hau egiñ ondoan, eramango dituzu onziak beren tokira. 17. Prestatuko dezu, Aldarearen ertzean Epistolaren aldetik dagoan, Esku-zapitxoa: artuko dezu esku ezkerrean platera, eskuiean uraren onzia, eta botako diozu Apaizari ura beatzetara, oek garbitzera datorrenean. Mez-emalleak dionean Orate fratres, zaude ixilik Abe Maria bat esateko denboran, eta gero ezazu: Suscipiat Dominus &c. 19. Mez-emalleak dionean Sanctus, jo ezazu txintxerria hiru bider, aldi bakoitzean bi golperekin (Denbora onetan Eliza batzuetan ipintzen due Korporalen aldamenean Epistolaren aldetik Kandela erazeki bat, len zeudenaz gañera, eta itzaltzen due Komunioa bukatzean). 20. Ostia Konsagratua altxatzeko denboran jo ezazu txintxerria hiru bider, aldi bakoitzean bi golperekin, lenbizia Konsagrazioko hitzak esanik belaunikatzen danean Apaiza; bigarrena goratzen duanean Ostia Konsagratua, hirugarrena beeronz dakarrenean. Hau bera egizu Kaliza Konsagratzen duanean. 21. Txintxerria ez da jotzen Sanctus-eko eta Konsagrazioko denboran baizik, eta beste denboraren batean jotzen badue zenbait lekutan, hori ez da Elizaren Zeremoniak ala agintzen duelako, baizik zeren Sakristauren batzuei ala gogoak eman dien. 22. Apaizak goratzen duanean Ostia Konsagratua, jasotzen da Kasullaren beko ertza pixka bat, eta hau bera egiten da Kaliza altxatzen duan denboran ere 23. Apaizak Jauna arzera edo komulgatzera dijoanean, arritzatzu uraren ta ardoaren onziak, jarri zaite belauniko beraren aldean: altxa zaite gero, eta bota giozu lenbizioan ardoa bakarrik Kalizara, eta bigarrengoan ardoa eta ura beatzen gañera (atzen esaten due beste leku askotan). Ez dezu onziarekin ukitu bear, ez Kaliza, ez Apaizaren beatzik. 24. Ipiñi itzatzu ardoaren ta uraren onziak beren lekuan: arritzatzu Kalizaren eta patenaren estalkiak, eta eramaitzu beste aldera — eta andik alda ezazu Misala Epistolaren tokira. 25. Ez dezazula estali zerorrek, ez patena, ez Kaliza: eman zaiozu eskuetara Apaizari beiñ patenaren estalkia (baldin badu), eta gero Kalizarena. 26. Apaizak, Komunioaren ondorengo orazioa, edo orazioak esan ezkero, utzitzen badu Misala zabalik, igaro ezazu hau Ebanjelioaren aldera. 27. Azkeneko Ebanjelioa bukaturik, beera datorrenean Apaiza, eman giozu bonetea eskura. 28. On lizake Eliza bakoitzean Meza laguntzen duen mutillentzat ipintzea janzi egokiak. 29. Meza bitartean Komunioa eman bear bada, presta itzatzu Sagrarioko giltza eta Komuniorako zapia; eman giezu hau Komulgatzeko daudenai, eta esazu Confiteor Deo, &c. 30. Apaizak Komunioa emateko denboran, Komulgatzen dan bakoitzari esaten dio: Corpus Domini nostri Jesu-Christi custodiat animam tuam in vitam aeternam: eta berak esaten du: Amen. Argatik es dezazula eranzun zuk, askoren gisara, Amen. 31. Mez-ondoan Komunioa ematen bada, egizu orain esan dana bera. 32. Mezaz kanpora ematen danean, prest ipintzu giltza, beatzak garbitzeko apaizak bearko duan ura eta esku-zapia; gero Komunika emateko denboran esazu Confiteor Deo. Hau esaten da, Kopoia ateratzen duanean Apaizak Sagrariotik Korporalen gañera. 33. Apaizak batzuetan, Komunioa ematen duanean Mezaz kanpora, egiñ oi du oraiñ esango dedana: badijoa Aldare aurrera, eta asitzen da esaten: In nomine Patris &c. Adjutorium nostrum &c. Confiteor Deo &c. eta laguntzalleak eranzuten dio: Ad Deum, qui laetificat &c Qui fecit Coelum &c. Confiteor &c. Gañerakoa da len esan dan bezala.

        Mezaren mamia edo Sustanzia Munduko leku guzietan bat da; baña ezta guzietan esaten Zeremonia berdiñakin. Erromako Misalak dakartzian Zeremoniakin esaten due Apaiz Sekularrak, baita Erlijioko ordenetako batzuek ere. Baña Santo Domingoren Ordenakoak, Karmergoak, San Bernardorenak, Kartujarrak esaten due beren modura. Toledon bada Kapilla bat non esaten dan Meza, Españan anziña esaten zan gisara, eta deitzin zaio Mozarabeen Meza. Emen ipiñiko da Meza laguntzenko modua, Apaiz Sekularrai eta Erromako Misalak dakarren eran esaten duenai.