APOLO ETA MUSAK

        Apolo

Argiaren Aita, eta

bertsolariena,

Apolo zan Olimpon

Iaunik galantena:

Jupiter eban Aita

eta Ama Latona

Junok zeloakaiti

estuak emona.

Iaun andia izanarren

Apolo zeruan,

ezpalitz legez Iauna

bizi zan munduan:

zeinbat ta zeinbat Ninfa

eder ta gazteak

Apologati egozan

galdu ta izateak!

Azkanengo amorea

eukana gogoan,

ikusi eban Kastalia

bein baten basoan,

ain gaztea ta ederra

ta ain ondo apaindurik

ze Apolo gelditu zan

guztiz itsuturik.

Ninfa bardin bakoa,

asi zan esaten,

etorria mundura

zorionen baten!

Munduan erregina

Ninfa guztiena

eta Olimpo-ganean

Venus bigarrena!

Inoiz inon bilatu

etzaitudazana!

Neure minak kenduten

zatoz gaur neugana?

Ze Iaunek emon deutsu

dozun izatea?

nun idigi deutsue

zeuri gaur atea?

Ni naz Apolo Iauna,

ni naz eguzkia;

ni naz argitasunan

iturri bizia:

nik emon deutsut zeuri

gaur neure biotza

isetuko dabena

zeurea, bada otza.

Erdu neuk eguzkian

daukadan burdira;

neure gauza guztiak

zeuretzako dira.

Zetan ninfa maitea,

igas asten zara,

gero bere alkarrenak

izango bagara?

Baina ninfa Kastalia

igas ioian beti

Parnasoko mendira

Apolon aurreti:

eldu zanean gora

ezeukan indarrik,

Apolo urrean... bertan...

Kastalia bakarrik.

Asi zan negar baten

eskatuten Iaunai

ego bi ondo lotuta

bere lepo biai;

edo kendu leiela

orduan mundurik,

geldituten ezpazan

Apolo itsuturik.

Errukituta Iaunak

Ninfa eder armina

biurtu eben iturri

ur-korronte arina.

Ura edaten ezpadau

an bertsolariak

egingo dituz bertso

gauza ezak guztiak.

Laster Apolo eldu zan

zabalik besoak

baina zer topau eban?

ezer ez gaisoak.

Orduan biurtu zan

guztiz zama astuna

Apolo Iaunarentzat

betikotasuna.

Eukan biotza gaiso

ta iluna gogoa

baina entzun eban laster

musika gozoa,

areitz-arte bateti

urteten ebana,

zein laster igarten zan

mundukoa etzana.

Ain musika gozoa

entzun ebanean

uste eban egoala

Olimpo-ganean.

Aiztu iakan Kastalia,

Dafne bere aiztu zan

ta Klizie, ta Bolina

Leukotoen gisan.

Nundi etorren ta zer zan

musika barria,

Apolok iakiteko

eukan guraria:

bide zior bateti

sartu zan aurrera,

ta bilatu zituzan

Ninfa asko batera.

Guztiak gazteak ta

irudi onekoak;

inos bere gizonek

ukutu bakoak:

urre lora ta ereinots

koroiak buruan,

Erreginak daukelez

oraingo munduan.

Kaliope, bai ta Klio

Erato irugarren,

Euterpe ta Melpomene,

Polimnia seigarren,

Talia ta Terpsikore,

ta Urania ere bai

ezin eutsen sinistu

Apolok begiai.

Jupiteren alabak

gazte ta biziak

eta Mnemosina-nak

zirean guztiak.

Ezegoan gizonik,

ezpada Ninfa utsak;

baina guztiz ederrak

bederatzi Musak.

An agertu zanean

Apolo gaztea,

guztiz andia izan zan

bertako nastea;

baina laster zirean

amaitu atsakabak,

iakinik zireala

Apolon arrebak.

Len ia esanda daukat

guztien izena,

bai ta urrengo bertsoan

Aitena ta Amena.

Aurreko bertsoetan

iminiko dot nik

bakoitza kuadru baten

iantzi ta apaindurik.

        Kaliope

Len zirean gizonak

Iaunakaz bardinak,

miragarrizko gauzak

armetan eginak;

onekaiti Kaliopek

liburu ederrak eta artez

asma ta egin ebazan

Poeten bitartez.

Ereinotsezkoa dau

koroia buruan

Famearen Tronpea

eskumako eskuan,

liburu bat ezkerrean,

iru aldamenetan:

Omero, ta Virjilio

ta Ennion izenean.

Oraingo gauzentzako

da eskuko liburua

guk eztogu ikusiko

inos amaitua:

irurak baina dagoz

beterik guztiak,

asko zirealako

len gizon andiak.

        Klio

Buruan dauko Kliok

Jupiteren doia

diamantez beterik

urrezko koroia,

paper bat esku baten

erdi zabaldurik,

ta lapizeru eder bat

bestean arturik.

Len igaroko gauzak

daukaz libruetan

iakin nai dituzanak

irakurri euretan.

Emon badeutse Kliok

ikusteko argia

imini dituzanai,

izango da egia.

Eztau Kliok ikasi

inos bere euskara

istoria bakoak

euskaldunak gara:

zeinbat gauza andi armetan

emen egin dira!

ta lumak busti barik!

ta Klio begira!

        Erato

Eraton kantak dira

bertso ezti ederrak,

eta kantak daroaz

Lira baten berak:

bertso onak iminteko.

Bilatu bear dau

Poeta Lirikoak

Musa kantariau.

Mirtozko koroiagaz

eta larrosakaz

bekoki ta burua

apainduta daukaz,

aldamenean dauko

Kupido armaturik

geure biotzen bila

dabilena itsurik.

Erato Musa ederra

arren betatuizuz

onek bertso bigunok

graziaz eta suz;

irakurri deiezan

POETA euskaldunak:

Frantsez, Napar, ta Giputz

ta neure lagunak.

        Euterpe

Apolok bere arrebai

bota eutsen irauna,

bera zala bakarrik

musikean iauna:

ta izango zan luzaro

alan irautea,

erakutsi ezpaleutso

Euterpek flautea.

Euterpek egin eban

flauta lenengoa

ta beragaz poztu eban

Apolon gogoa:

orduan egin eutsan

neba onek grazia

izateko musikan

beti nagosia.

Lorazko koroiagaz

flauta ederra ioten

egoten zan Euterpe

aldia emoten;

bertsoetan iminten

beste batzuetan

artzainen bizitzea

ta gero kantetan.

        Melpomene

Melpomenen begia

otza da ta itzala

esku batean dauko

biloizik puñala,

ta bestean zetroa,

koroia buruan:

Enperadore batek

daroien moduan.

Pluton itzalen antza

bekoki ilunean

Marte gudariena

begirakunean,

Minerba legez dauko

iantzia soinean

artelazko soruaz

zapatak oinean.

Bere kuadru itzaletan

eztago besterik

gizon andiak baino

odolez beterik.

Berak irakatsi dau

dala Trajedia

Furiak eginiko

odol-iturria.

        Polimnia

Lagun askon aurrean

berba ondo egitea

gitxik dabe munduan

lortu iakitea.

Berbaaldiak neurritu

ebazana lenen

izan zan Polimnia:

sinistuten zan len.

Edurra legez daukaz

iantzi-soinekoak,

ta arri finez beterik

zapata oinekoak;

lora utsakaz egin da

koroian buruan

baina diamante finak

loren inguruan.

Eskumako besoa

guztiz luzaturik

beste eskuan paperak

biribil baturik:

emakuma gaztea

eder ta prestua,

anditasunezkoa

zan bere taiua.

        Talia

Komediako etxean

inos egon zara?

etzara baldin ioan

barre egiten ara?

Bertan dago Talia

eta eztozu ikusten

ezpadeutsut nik orain

emen erakusten.

Komediginak dira

Talian semeak

ta euren esakerakaz

egin leiz barreak:

paperean Taliak

esanda daukana,

komediginak dakar

bizirik gugana.

Buruan koroe bat

egina lorakaz,

ta eskuan mozorroa

Ninfa ederrak daukaz:

beti barreka dinoz

egiak garbiak,

ekandu deungetati

kenduteko erriak.

        Terpsicore

Parnasoko mendian

egiteko dantzan,

Terpsikore bakarrik

nagosi izaten zan:

Apolok esan eutsan

dantzan ikusirik:

zu zara arreba ederra

asia bizirik.

Aldamenean dauko

urrezko edontzia,

ardaoz beterik Bakok

berari eskinia;

ta untzorri-makila bat

Tirso deritxona,

dantzak arteztuko

Silenok emona.

Eztau asko edan bear

nai dabenak dantzau;

edan ezkero, laster

loak artuten dau.

Dantzan inarduteko

zalago buruak

ordiak baino daukez

maiterik sutuak.

        Urania

Musai etorri iaken

bein baten gogora,

igaroteko egun bat

etxeti kapora.

Izentau zan eguna;

baina goizalde atan

iausi zan edurra, ta

iolasa galdu zan.

Ordurik gora Uraniak

eukan ardurea

irakurteko gabaz

ta egunaz zerua:

lenagoti igarteko

izarren bitartez

geroko eguraldia

ezbai barik artez.

Globo baten neurtuten

neurri ziurragaz

izar-bide guztiak

dago konpasagaz:

izarrezko koroia

dauko ta iantzia,

zeruko izar urdinez

ereinda guztia.